تأملی بر استفاده دانش‌آموزان از تلفن همراه

جام جم: «آوردن تلفن همراه به مدارس ممنوع!» این تصمیم شورای‌عالی آموزش و پرورش است؛ تصمیمی در حکم قانون و ترسیم‌کننده خطی قرمز. تصمیمی که پشت سرش هزارجور استدلال خوابیده مثل این‌که ورود تلفن همراه به مدرسه مخل اهداف آموزشی و تربیتی است، این که باعث از بین رفتن تمرکز و حواس پرتی می‌شود و این‌که می‌تواند مرزهای اخلاق را زیرپا بگذارد و به رد و بدل شدن محتواهای غیراخلاقی منجر شود. با این حال کسی نمی‌تواند مدعی شود جیب و کیف دانش‌آموزان کشور خالی از تلفن‌های همراه است مخصوصا با استناد به آمار دفتر بررسی‌های اقتصادی وزارت ارتباطات که بهمن پارسال از وجود 72 میلیون سیمکارت فعال درکشور و ضریب نفوذ بیش از92 درصدی این فناوری ارتباطی خبر داد . بنابراین نیازی به آمارگیری از آموزش و پرورش نیست چون آمار مشترکان اپراتورهای تلفن همراه که مدام درحال به روزشدن و بزرگ‌تر شدن است، بخوبی نشان می‌دهد که موبایل براحتی در اختیار دانش‌آموزان نیز قراردارد که عده‌ای از آنها با وجود ممنوعیت‌های قانونی و تاکیدات آیین‌نامه انضباطی، خطر می‌کنند و با تلفن همراه به مدرسه می‌روند. البته احمد عابدینی، معاون شورای‌عالی آموزش و پرورش می‌گوید که این شورا هیچ‌وقت با چنین صراحتی ورود تلفن همراه به مدارس را ممنوع نکرده، بلکه فقط ماده 68 آیین‌نامه اجرایی مدارس را تصویب کرده که دانش‌آموزان را از به همراه آوردن وسایل تجملی و آرایشی و غیرمرتبط به مدرسه برحذر می‌دارد. ممنوعیتی که به گفته عابدینی وقتی به مرحله اجرا رسید به ممنوعیت ورود تلفن همراه به مدارس نیز تفسیر شد و چون شورای‌عالی این تفسیر را نه رد کرد و نه تائید، اوضاع به همین شکل ادامه یافت. همین است که در برخی مدارس تلفن همراه در دست بچه‌ها می‌چرخد و در برخی دیگر از مدارس محدودیت‌ها آنچنان سفت و سخت است که همراه داشتن موبایل به درگیری دانش‌آموز با اولیای مدرسه منجر می‌شود. جای خالی محتوای استاندارد متولیان نظام‌های آموزشی در دنیا از دو چیز تلفن همراه بیم دارند؛ یکی این که این وسیله تمرکز دانش‌آموزان درکلاس درس را بر هم می‌زند و از یادگیری غافلشان می‌کند و دیگری این‌که موجب دست به دست شدن محتواهای غیراخلاقی میان آنها می‌شود. این دو بیم سبب شده تا درِمدارس و کلاس‌های درس در کشورهای شرقی و غربی دنیا به روی تلفن‌های همراه بسته بماند. با این حال اما هنوز عده‌ای قانون ممنوعیت ورود تلفن همراه به مدرسه را به چالش می‌کشند از جمله خانواده‌هایی که به دلایل مختلف از جمله بیماری و ناتوانی فرزند، نیاز به تلفن همراه و تماس دائم با او را احساس می‌کنند. همچنین کسانی که معتقدند وجود تلفن همراه ابزاری خوب برای ثبت لحظات مربوط به تنبیه بدنی در مدارس است، همان گونه که تا به حال پرونده‌های جنجالی مربوط به کتک‌کاری در مدارس با تصاویر ضبط شده موبایلی مفتوح شده است. اما قانون ممنوعیت ورود تلفن همراه به مدرسه با وجود احساس نیاز این قشر، همه را به یک چشم دیده و استثنا قائل نشده که البته شاید بهتر بود انعطافی در کار بود، یا اگر اعتقاد براین است که انعطاف موجب تبعیض و بی‌نظمی می‌شود، محتواهای آموزشی استاندارد در قالب موبایل مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ همان برنامه‌ای که مدت‌هاست درباره‌اش حرف زده می‌شود ولی فعلا به جایی نرسیده است. با وجود این حسین طلایی‌زواره، معاون سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی که متولی تولید محتواهای آموزشی چه در قالب کتاب‌های درسی و چه به شکل کتاب‌های کمک آموزشی و سی‌دی و فیلم است به ما می‌گوید که سازمان متبوعش درحال بررسی محتواهای استانداردی است که می‌تواند در محیط مجازی به کار گرفته شود. محتواهای استاندارد به گفته او مطالبی است که دانش‌آموزان را در موقعیت‌های یادگیری قرار می‌دهد و یافته‌ها و آموخته‌های قبلی آنها را قوام می‌بخشد تا دانش‌آموزان بتوانند مسائل را با رویکردی خلاقانه حل کنند و موضوعات مختلف را به بوته تجزیه و تحلیل بگذارند. این محتوای الکترونیکی به گفته طلایی البته فعلا در دست مطالعه است ضمن این‌که استفاده از این محتواها تا زمانی که شورای‌عالی آموزش و پرورش استفاده از موبایل در مدارس را ممنوع می‌داند، شدنی نیست . می‌توان به تلفن همراه و تبلت فکر کرد ابزارهای نوین ارتباطی سال‌هاست به مدارس برخی کشورهای جهان راه یافته از جمله برنامه OLPC که طرح یک لپ‌تاپ برای هرکودک را دنبال می‌کرد و دامنه‌اش به آرژانتین، بولیوی، برزیل، شیلی، کلمبیا، اکوادور، السالوادور، هائیتی، هندوراس، جامائیکا، مکزیک، نیکاراگوئه، پاراگوئه، پرو، ترینیداد و توباگو، اروگوئه و ونزوئلا نیزرسید. مشابه این طرح، استفاده از تبلت دربرخی مدارس تهران بود که به صورت آزمایشی در چند مدرسه اجرا شد که البته به دلیل مشکلات فراوان ازجمله بار مالی، خیلی زود متوقف شد. این نکات نشان می‌دهد که امروز، عصر عجین شدن آموزش با فناوری‌های نوین است نه زدن قفل‌های بزرگ آهنی به در مدارس و دور نگه داشتن آنها از فناوری‌های روز. با احمد عابدینی، معاون شورای‌عالی آموزش و پرورش که گفت‌وگو می‌کردیم، او نیز براین باور بود و می‌گفت استفاده از ابزارهای الکترونیک و به‌کارگیری آنها درحوزه آموزش از ضرورت‌های کنونی است آن هم در شرایطی که در کشور ما کتاب‌های الکترونیکی تولید می‌شود و می‌توان با در نظر گرفتن همه ملاحظات تربیتی از آنها در فرآیند آموزش استفاده کرد . این حرف‌ها شاید اشاره‌ای داشته باشد به امکان‌پذیر بودن تغییر در ممنوعیت ورود موبایل به مدارس، تلفن‌های همراهی که هم دغدغه خانواده‌ها را برطرف می‌کند و هم آنچنان کنترل شده است که امکان سوءاستفاده ازآنها وجود ندارد. عابدینی می‌گوید حالا دیگر می‌توان به این موضوعات وارد شد و شاید زمان آن رسیده باشد که با تعمقی بیشتر وارد این قبیل مسائل شویم . نگاه به تلفن همراه در دنیا تقریبا در هیچ کشور دنیا استفاده ازتلفن همراه در مدارس بی‌ضابطه و ولنگار نیست؛ ازجمله ژاپن که هم مهد تکنولوژی است و هم وسواس زیادی نسبت به تربیت اخلاقی کودکان و نوجوانان دارد. دراین کشور طبق مصوبه هیات دولت، استفاده از تلفن همراه برای کودکان ممنوع است؛ مصوبه‌ای که پس از تاکید وزیر کشور ژاپن بر این‌که تلفن همراه آثار مخربی بر سلامت و رفتارکودکان دارد، به تصویب رسیده است. ممنوعیت حمل تلفن همراه توسط دانش‌آموزان در هند شدیدتر اعمال می‌شود، طوری که با تصویب قانون ممنوعیت استفاده از تلفن همراه در مدارس (بدون محدودیت سنی) توسط دولت، چند تیم از نیروهای پلیس برای اجرای این طرح تجهیز و آماده شدند. این نیروها برای نظارت براستفاده دانش‌آموزان از تلفن همراه و جلوگیری از کاربرد غیراخلاقی موبایل در مدارس آماده به کار شده‌اند. به همراه داشتن موبایل در مدارس آمریکا نیزسال‌ها ممنوع بود طوری که در ورودی مدارس سیستم‌های هوشمندی نصب می‌شد که در صورت حمل گوشی توسط دانش‌آموزان هشدار می‌داد. اما پس از آن‌که شهردار نیویورک در سخنانی اعلام کرد خانواده‌ها نیاز دارند از رفت و آمد فرزندانشان باخبر باشند، تحولی در این سیاست ایجاد شد و به دانش‌آموزان اجازه داده شد تلفن همراه داشته باشند ولی از آن در کلاس درس استفاده نکنند . سیمکارت‌های دانش‌آموزی در سال‌های اخیر بحث استفاده از سیمکارت‌های دانش‌آموزی در کشومان داغ بود اما سرانجام به نتیجه مشخصی نرسید؛ چون باید چند نهاد دست به دست هم می‌دادند تا این سیمکارت‌ها مورد استفاده قرار بگیرند که این اتفاق رخ نداد. با وجود این برخی اپراتورهای تلفن همراه سیمکارت‌های ویژه دانش‌آموزان را ارائه می‌کنند که به نظر می‌رسد محدود و قابل نظارت هستند. با این سیمکارت‌ها می‌توان مکالمه انجام داد و پیامک ارسال کرد و از اینترنتی سالم و امن نیز بهره گرفت. مشاوره آنلاین، کتابخانه دیجیتال، فروشگاه محتوای درسی، آزمون آنلاین و مشاوره هوشمند تلفنی از جمله خدماتی است که این سیمکارت‌ها به دانش‌آموزان ارائه می‌کنند.