مهمان شما، مهمان خدا

سرویس سبک زندگی فردا: مکتب متعالی اسلام سرشار از معارف و دستورات زندگی ساز است. برنامه‌ی اسلام برای تعالی انسان در زندگی چنان همه‌جانبه و جامع است که از کوچکترین مسائل در زندگی فردی تا بزرگترین امور در پهنه ی اجتماع را در بر می‌گیرد. یکی از مسائل مورد توجه و اهتمام دین در عرصه زندگی انسانی، نوع و چگونگی روابط آحاد جامعه‌ی ایمانی با یکدیگر است. اسلام برای دیدار مومنان با یکدیگر اهمیت فراوانی قائل است و برانجام آن تاکید بسیار دارد. از منظر دینی، روابط میان مومنان علاوه بر نتایح دنیوی و مادی دارای آثار فراوان معنوی و اخروی است. لذا میهمان دوستی، میهمان دادن و میهمانی رفتن و دیدار با برادران دینی و ایمانی به عنوان یکی از برنامه های اجتماعی اسلام معرفی شده است. در روایت آماده است که حضرت امام جعفر صادق (ع) پیروان خود را به دیدار با یکدیگر و مهرورزی نسبت به هم سفارش کرده‌اند:

اتقو الله و کونو اخوه برره متحالبین فی الله مواصلین متراحمین. تزاورو او تلاقوا ...

پرهیزگار باشید. و با یکدیگر به برادری رفتار کنید، برادرانی که نسبت به یکدیگر نیکی می‌کنند و همدیگر را به خاطر خدا دوست می‌دارند و با یکدیگر ارتباط نزدیک برقرار می‌کنند و به همدیگر مهر می‌ورزند. به دیدار یکدیگر بروید و با هم نشست و برخاست کنید.

مهمان شما، مهمان خدا

در معارف دینی ما اهمیت مهمانی رفتن و مهمان نوازی چنان است که از دیدار برادران مومن با یکدیگر به «مهمانی خدا» تعبیر شده است. در روایت است که رسول خدا فرمود:

«مَن زَارَ اَخَاهُ فِی بَیتِهِ، قَالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ: اَنتَ ضَیفِی و زَائِری؛ عَلَیَّ قِرَاکَ وَ قَد اَوجَبتُ لَکَ الجَنَّهَ بِحُبِّکَ اِیَّاه»

«هر آن کس که به دیدار برادر ایمانی خویش در خانه‌اش برود، خداوند به او گوید: تو مهمان من هستی و بر من است که تو را گرامی بدارم و از تو پذیرایی کنم و به خاطر مهری که نسبت به او داری بهشت را بر تو واجب کردم.»

ما انسان‌ها همواره برای گذران زندگی خویش به یکدیگر نیازمندیم. به همین منظور، لازم است برای رفع نیازهای خویش به کسی از نزدیکان و دوستان مراجعه کرده و از او درخواست کمک کنیم. یا آن که برای انجام کاری نیازمند جلب نظر و همراهی افرادی هستیم. این کار به خودی خود نه اشکال دارد و نه مذموم است. زیرا خداوند طبیعت انسان‌ها را بر نیاز به یکدیگر بنا نهاده است. اصولا یکی از دلایل اجتماع زندگی کردن انسان، همین نیاز است. اما معارف دینی ما برای دیدارهایی که هدف نهایی و اصلی آن‌ انجام کارهای شخصی، یا رفع نیازمندی‌هاست ارزش چندانی قائل نشده است. از این روست که رسیدن به این رتبه و جایگاه که کسی «مهمان خدا شود» در آن زمان است که او تنها برای رضای خداوند و خشنودی حق تعالی به دیدار با مومنی مبادرت ورزد. بدیهی است که دیدارهایی که از سر اجبار و یا برای انجام کار و یا رفع حوائج و مشکلات فردی صورت می‌گیرد، هرچند ارزشمند است و احتمالا گره‌گشایی از کار یک انسان را در پی دارد، لیکن اجر آن، همان گره‌گشایی از کار و یا رفع نیازمندی دیدار کننده است.

«جابر» که یکی از یاران وفادار و دانشمند حضرت امام محمدباقر (ع) است از ایشان روایت می‌کند که رسول مکرم خدا (ع) فرمود: سروش وحیبرایم چنین روایت کرد: خداوند متعال یکی از فرشتگان خویش را به سوی زمین فرستاد تا ماموریتی را به انجام برساند. آن فرشته بر زمین راه می رفت تا به خانه‌ای رسید که دید مردی در آستانه‌ی آن، از صاحبخانه اجازه‌ی ورود می‌گیرد. پس از او پرسید: با صاحب این خانه چه کار داری که به دیدنش آمده‌ای؟ آن مرد گفت: او برادر مسلمان من است، من تنها به خاطر رضایت و خشنودی خداوند به دیدارش آمده‌ام. فرشته پرسید: آیا تنها همین دلیل تو را به در خانه‌ی او کشانده است؟ آن مرد گفت: آری! آن فرشته گفت:

«اِنِّی رَسُولُ الله اَلَیکَ! وَ هُوَ یُقرِئُکَ السَّلامَ وَ یَقُولُ: وَجَبَت لَکَ الجَنَّهُ. وَ قَالَ المَلَکُ: اِنَّ الله

عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ: اَیُّهَا مُسلِمٍ زَارَ مُسلِماً فَلَیسَ اِیَّاهُ زَارَ، اِیَّایَ زَارَ وَ ثَوَابُهُ عَلَیَّ الجَنَّه» من فرستاده‌ی خدا به سوی تو هستم! خداوند تو را سلام می‌رساند و می‌فرماید: بهشت بر تو واجب شد.

آن‌گاه افزود: همانا خداوند عزوجل می‌فرماید: هرمسلمانی که به دیدار برادر مسلمانش برود، او را دیدار نکرده، بلکه زیارت کرده است و پاداش او بر من آن است که بهشت را ارزانی‌اش بدارم.

البته درباره‌ی پاداش دیدار مومنان با یکدیگر روایت فراوانی در کتاب‌های حدیثی اسلامی نقل شده است که هریک از آن‌ها به اهمیت و جایگاه این رفتار بسیار تاثیرگذار اجتماعی اشاره دارند. این روایات درس‌های بسیاری را درباره‌ی اهمیت روابط مهرورزانه و محبت‌آمیز میان افراد یک جامعه اسلامی و علوی را برای ما به ارمغان آورده‌اند. در اینجا به فراخور موضوع تنها یکی از آن روایات را نقل می‌کنیم. حضرت امام جعفرصادق (ع) فرمود:

« أَیَما مُؤمِنٍ خَرَجّ إِلَی أَخِیهِ یَزُورُهُ عَرِفاً بِحَقِّهِ، کَتَبَ اللهُ بِکُلِّ خُطْوَهٍ حَسَنَهً، وَ مُحِیَتْ عَنْهُ سَیِّئَهٌ، وَ رُفِعَتْ لَهُ دَرَجَهٌ. وَ إِذَا طَرَقَ الْبَابَ فُتِحَتْ لَهُ اَبْوَابُ السَّمَاءِ. فَإِذَا الْتَقَیَا وَ إِذا طَرَقَ التَقَیَا وَ تَصَافَحَا وَ تَعَانَقَا أَقْبَلَ اللهُ عَلَیِهَما بِوَجهِهِ، ثُمَّ بَاهَی بِهِمَا الْملائِکَهَ فَیَقُولُ: انظُرُوا إلَی عَبْدَیَّ! تَزَاوَرَا وَ تَحَابَّا فِیَّ؛ حَقُّ عَلَیَّ أَلَّا أُعَذَّبَهُما بِالنَّارِ بَعْدَ هَذَا الْمَوْقِفِ. فَإِذَا انْصَرَفَ شَیَّعَهُ الْمَلائِکَهُ عَدَدَ نَفَسِهِ وَ خُطَاهُ کَلامِهِ، یَحْفَظُونَهُ مِنْ بَلاءِ الدُّنْیَا وَ بَوَائِقِ الْآخِرَهِ إِلَی مِثْلِ تِلْکَ اللَّیْلَهِ مِنْ قَابِلٍ. فَإِنْ مَاتَ فِیَما بَیْنَهُمَا أُعْفِیَ مِنَ الْحِسَابِ. وَ إِنْ کَانَ الْمَزُورِ کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِه»

هرکس که برای دیدار با برادر ایمانی خویش از خانه خارج شود -در حالی که به تمامی حقوق و جایگاه او آگاهی داشته باشد- برای هر گامی که بر می‌دارد خداوند برایش حسنه می‌نویسد، یکی از گناهان او را پاک می‌کند و یک درجه بر درجات او می‌افزاید. آن گاه که درِ خانه‌ی برادرش را می‌کوبد درهای آسمان بر روی او گشوده می‌شود. پس آن‌گاه که با یکدیگر روبرو شده و دست می‌دهند و یکدیگر را در آغوش می‌گیرند خداوند با چهره‌ی خویش به آنان رو می‌کند و به خاطر آن دو بر فرشتگان خویش مباهات می‌کند و به ایشان می‌فرماید: به این دو بنده‌ی من بنگرید که به خاطر من به دیدار هم می‌روند و یکدیگر را دوست می‌دارند. حق است بر من که آنان را پس از این جایگاهی که با یکدیگر دارند عذاب نکنم. پس آن زمان که از دیدار برادر ایمانی‌اش باز می‌گردد، فرشتگانی به عدد نَفَس‌ها و گام‌ها و کلماتی که در آن مجلس سخن گفته‌اند، مأموریت می‌یابند تا او را همراهی کنند و او را از گرفتاری‌های دنیوی و مشکلات اخروی باز دارند تا آن زمان که در روزهای آینده دوباره به مجلسی برای دیدار مؤمنی برود، و اگر در میان این دو دیدار از دنیا برود، خداوند گناهان او را خواهد بخشید. و اگر کسی که میزبان بوده همانند او به حقوق میهمان خویش آگاهی داشته‌باشد، همین پاداش نیز برای او خواهد بود.

چرا خداوند، برای دیدار مومنان با یکدیگر این همه پاداش و اجر در نظر گرفته است؟ روایاتی که از امامان اهل بیت (ع) در این باره به ما رسیده است، به این سوال پاسخ‌های کافی و زیبایی داده‌اند. در این مورد در مطالب بعدی سخن خواهیم گفت.