فضیلت، تقویم و برخی اعمال ماه رمضان

خبرگزاری ایسنا: از سوی دیگر، ماهی است که شب قدر در آن واقع شده، شبی که مقدّرات یکسال انسان‌ها - بر حسب شایستگی‌ها و لیاقت‌هایشان - تعیین می‌شود و عبادت آن برتر از عبادت هزار ماه است! از سوی سوم، بهار عبادت و ماه تعلیم و تربیت، ماه طهارت و پاکی، و ماه تقوا و خودسازی است؛ ماهی که مراحل قرب الهی و سیر و سلوک الی‌اللّه را با گام‌های سریع و استوار می‌توان پیمود. در اهمّیّت این ماه همین بس که پیغمبر اکرم(ص) در آستانه ماه مبارک رمضان طیّ خطبه‌ای چنین فرمودند:«ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورده، ماهی که نزد خدا برترین ماه‌هاست، روزهایش برترین روزها و شب‌هایش برترین شب‌ها و ساعاتش برترین ساعات است. ماهی است که در آن به میهمانی خدا دعوت شده‌اید و مورد کرامت و احترام الهی قرار گرفته‌اید نفس‌های شما در آن حکم تسبیح را دارد، خواب شما در آن عبادت، عمل شما مقبولِ (درگاه الهی) و دعای شما در آن مستجاب است! با نیّت‌های صادق و قلب‌های پاک از خدا بخواهید که شما را موفّق به روزه این ماه و تلاوت قرآن در آن کند، زیرا شقیّ و دور از سعادت کسی است که در این ماه (که دریای رحمت الهی موّاج است) از رحمت و مغفرت او محروم گردد...». سپس دستورهای مؤکّدی درباره صدقه به نیازمندان، احترام به بزرگترها، محبّت به کوچکترها، صله رحم، حفظ زبان و چشم و گوش از گناه، نوازش یتیمان و توبه از گناه، دعا کردن به ویژه هنگام نمازها فرمودند، سپس درباره اهمّیّت افطاری دادنِ روزه داران سخن گفت، تا آن جا که حتّی کسانی که توانایی ندارند، می‌توانند با دانه‌ای خرما یا جرعه‌ای از آب در این کار خیر شرکت جویند! در پایان خطبه فرمودند: «ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است، از خداوند بخواهید آن را به روی شما نبندد، و درهای دوزخ بسته است، از پروردگارتان بخواهید آن را به روی شما نگشاید! و شیاطین در این ماه در زنجیرند، از خداوند بخواهید آنها را بر شما مسلّط نکند!» امیرمؤمنان علی(ع) عرض کرد: یا رسول اللّه! برترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: پرهیز از گناهان!» خوشبخت و سعادتمند کسانی هستند که ارزش والای این ماه را بشناسند و از برکاتِ بی پایان آن بهره گیرند و مشکلات معنوی و مادّی خود را به برکت روزه‌ها و عبادات در این ماه حل کنند. البتّه برای بهره‌گیری بیشتر از برکات مادّی و معنوی و آثار و ثواب‌های ماه مبارک رمضان، نباید تنها به روزه گرفتن اکتفا کرد، بلکه باید از گناهان اجتناب نمود و با خودسازی و مراقبت و دوری از آلودگی‌ها، جان خویش را در معرض وزش نفحات رحمانی و عنایات ویژه سبحانی قرار داد. بارالها! همه ما را موفّق بدار، و قرین رحمت و عنایت کن. همچنین پیامبر گرامی اسلام(ص) در روایتی در بیان علت نام‌گذاری ماه مبارک رمضان به نام "رمضان"می‌فرمایند: "این ماه را "رمضان" نامیدند چون گناهان را می‌زداید." "رمضان" نام خدا در برخی احادیث آمده است که "رمضان" یکی از نام‌های خدای سبحان است و نهی شده است که آن را بدون احترام و افزودن واژه‌ی "ماه" به کار ببرند. رسول گرامی اسلام(ص) می‌فرمایند: "نگویید "رمضان" چون "رمضان" یکی از نام‌های خدای تعالی است. بلکه بگویید "ماه رمضان." امام رضا (ع) می‌فرمایند: "ماه رمضان، ماه برکت، رحمت، آمرزش، توبه و بازگشت به سوی خداست پس آنکه در این ماه آمرزیده نشود پس کدام ماه آمرزیده می‌شود؟" در مورد اعمال ماه مبارک رمضان در مفاتیح الجنان اعمال زیادی ذکر شده است که خوانندگان گرامی را جهت خواندن و انجام این اعمال به مراجعه به این کتاب دعوت می‌کنیم، اما به طور کلی اعمال ذیل در ماه رمضان وارد شده است. 1- روزه: که از واجبات بر مؤمنین می‌باشد. روزه وسیله‌ای است جهت تربیت روح و روان انسان. البته، روزه مختص بدن نیست بلکه روزه زبان، چشم، نفس، قلب، روح و سر نیز ضروری است. روزه زبان عبارتست از: محافظت و نگهداری زبان از دروغ و غیبت و تهمت و امثال این‌ها. روزه چشم عبارتست از: خودداری نمودن چشم از نگاه کردن به مناظر ممنوعه و حرام. روزه گوش عبارتست از: خودداری کردن از شنیدن سخنان لغو و بیهوده و غیبت و... روزه نفس که عبارتست از: ترک آرزوها و آمال دنیوی و ترک شهوات نفسانی، روزه قلب که عبارتست از: تخلیه قلب از محبت دنیا و زینت‌های آن. روزه روح عبارتست از: تخلیه آن از آرزوی نعمت‌های اخروی. روزه سر عبارتست از: قطع نمودن از غیرخدا و باز داشتن روح و روان از غیر او. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «روزه سپری در برابر آتش است. روزه بگیرید تا تندرست شوید. برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدن‌ها روزه‌داری است.» 2- قرائت قرآن: در احادیث آمده است که ماه رمضان بهار قرآن است. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «با قرآن به استقبال قرآن بروید. ضمن اینکه ثواب قرائت یک آیه از قرآن در ماه مبارک رمضان برابر است با یک ختم قرآن در ماه‌های دیگر.» 3- دعا و استغفار: ماه رمضان ماه دعا و استغفار است. روایت شده که امام زین‌العابدین(ع) در این ماه جز به دعا و تسبیح و استغفار و تکبیر لب نمی‌گشود. چراکه طبق فرموده پیامبر(ص): «دعای روزه‌دار ردّ نمی‌شود.» 4- خواندن ادعیه مخصوص ماه مبارک رمضان که در هر روز و برای تعقیبات نماز وارد شد. مثل دعای یا علی یا عظیم... و دعای اللهم ادخل علی... و دعای افتتاح و دعای سحر و دعای افطار و... 5- غسل نمودن در این ماه که ثواب بسیار دارد. 6- خواندن نمازهای مخصوص ماه مبارک رمضان 7- افطار که از لحظات بسیار معنوی در ایام رمضان است. خداوند در این زمان هزار هزار کس یعنی یک میلیون نفر را در هر روز از ماه رمضان از آتش جهنم نجات می‌دهد. ضمناً یکی از اعمال پسندیده و خوب ماه رمضان افطاری دادن به روزه‌داران است که طبق روایت از امام صادق(ع) آمده است که افطاری دادن در ماه رمضان اجر کسی را دارد که 30 بنده مؤمن را آزاد کرده باشد. 8- سحر: پس از افطار، سحر هم از لحظات پر معنویت ایام رمضان می‌باشد که ادعیه و اعمال مخصوص دارد. در حدیثی آمده است که (حق تعالی و ملائکه صلوات می‌فرستند بر آن‌ها که استغفار می‌کنند در سحرها و سحری می‌خورند) خواندن نماز شب و نافله، دعا و استغفار و... هم از اعمال سحر می‌باشد. 9- نیکی در حق مؤمنان، صله رحم، رسیدگی به درماندگان و مستحقان، صدقه و انفاق، خواندن نمازهای واجب و مستحبی، صلوات بر پیامبر(ص)، دعا در حق مؤمنان و گذشتگان، قرائت قرآن و ادعیه، استغفار، یتیم نوازی و... از اعمال این ماه مبارک است. تقویم این ماه دهم ماه: مصادف با وفات حضرت خدیجه کبری(علیها السلام) یکی از بزرگترین زنان جهان (در سال دهم بعثت) است. پانزدهم ماه: روز ولادت سبط اکبر رسول خدا(ص)، حضرت امام حسن مجتبی(ع) (در سال سوم هجری) است. هفدهم ماه: سال روز پیروزی در جنگ بدر در سال دوم هجری است. نوزدهم ماه: سالروز ضربت خوردن امیر مؤمنان علی(ع) به دست ابن ملجم اشقی الآخرین (در سال چهلم هجری) است. بیست و یکم ماه: سالروز شهادت مولای متّقیان، امیر مؤمنان علی بن ابی طالب(ع) (در سال چهلم هجری) است که جهان اسلام را در غم و اندوه عظیمی فرو برد. امید است مؤمنان از این ماه پر برکت بهره کافی ببرند. برخی از منابع: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم‌شیرازی سایت جامع فرهنگی مذهبی شهیدآوینی کتاب «مناسبت‌های رحمانی» ناشر، مرکز رسیدگی به امور مساجد، نوبت چاپ: اول، تابستان 1392 التماس دعا