نسخه جالب یک فیلم برای حل مشکلات جنسی/ برای ازدواج به سواحل لبنان برویم؟ +فیلم

سرویس اجتماعی فردا: یاسین قاسمی: طی چند ماه گذشته مستندهای متفاوتی درباره بحران جنسی جامعه، دغدغه‌های جنسی جوانان و همچنین آموزش جنسی به کودکان از جمله «پشت صحنه»، «خیال پرست» و «یک پیشنهاد ساده» تولید و منتشر شد و به اکران عمومی در آمد.تازه ترین نمونه این آثار مستند «خوان هشتم» سفیر فیلم است که اخیرا رونمایی شده. مسأله جنسی در جامعه‌ی ما نیاز به کنکاش عمیقی دارد و در بعد از انقلاب، هر زمانی که از مسائل جنسی صحبتی به میان آمد، اذهان عمومی را به سمت روابط جنسی نامشروع سوق می‌داد.

برنامه ریزی برای شکست

هنگامی که وضعیت رشد جنسی کودکان و دانش آموزان را مد نظر قرار می‌دهیم ناخودآگاه در ذهن ما جایگاه نظام آموزشی و پرورشی در تعلیم و تربیتِ این دست مسائل، متبادر می‌شود. بی‌شک آموزش و پرورش در هیچ مقطعی، هیچ برنامه‌ریزی برای آموزش جنسی دانش‌آموزان نداشته و ندارد و بنا به گفته اِمی جونز: "برنامه ریزی نکردن یعنی برنامه‌ریزی برای شکست!"

عدم «توجه به نیاز جنسی» به دلیل اختلالات فرهنگی، کمبودهای موجود و عملکردهای غلط سازمان‌های فرهنگی؛ تبدیل به معضلِ فراگیری در کشور شده است. باید اشاره کرد که نیاز جنسی فقط مختص به نسل جوان نیست چرا که کلیت جامعه را فرا می‌گیرد و این مشکلِ جامعه نیاز به راه حل ملی و مردمی خواهد داشت. از سویی هم ما هنوز در عرصه آثار هنری و فرهنگی چیز زیادی برای عرضه نداریم، از کنار مسائل این چنینی جامعه، با چشمان کاملا بسته عبور کردیم.

وقتی همه خود را کنار می کشند

ما در کشور با این معضل مواجه هستیم، اما موضوعِ به این گستردگی آن‌قدر انکار کننده دارد که خود این کار هم تبدیل به معضلِ دیگری شده است. جامعه دانشگاهی، روحانیون و حتی روشنفکرانِ ما و همگی در تلاش هستند تا خود را از این موضوع کنار بکشند و وارد این عرصه مهم نشوند. اکنون که مشکلات اجتماعی ما بسیار بالا است، نیازمند آن هستیم تا رسانه‌های وسیع و توده‌ای در این زمینه ورود پیدا کنند و برای حل این مشکل نظریه‌پردازیِ توأم با عمل صورت بگیرد چرا که خلاء این نوع مضامین به شدت در جامعه ایرانی احساس می‌شود.

حال زمانی که فاصله بین بلوغ تا ازدواج را بررسی می‌کنیم این سوال مطرح می‌شود که "جوانان چگونه نیازهای جنسی خود را برطرف می‌سازند؟!" خاصیت نیاز این است که اگر در زمان خودش تأمین نشود از هر شیوه‌ای ممکن است خودش را تأمین کند، آن شیوه می‌تواند بصورت روابط جنسی نامشروع باشد یا می‌تواند "ازدواج جنسی: ازدواجی که فقط برای رفع نیاز جنسی است" باشد که سرانجامِ این مدل ازدواج هم، مشخص است! نیاز جنسی که قرار بود مایه آرامشِ ما باشد تبدیل به مایه اضطراب و استرس ما شده است.

در این نوشته، نگارنده سعی بر واکاوی وضعیت جنسی و بحرانی در جامعه را ندارد ؛ هر آنچه که پیش از این نگاشته شد پیش‌درآمدی است بر وضعیت آینده‌ی جوانان و خانواده‌ها در بحث ازدواج فرزندان‌شان و اینکه چه معیار و ملاک‌هایی را در اولویت خود قرار می‌دهند.

خوان هشتم در سواحل لبنان

مستند سی و پنج دقیقه ای «خوان هشتم» به کارگردانی (سید مهدی کرباسی و رضا صادقی)؛ روایتگر مشکلات و مسائل جوانان در مسأله ازدواج در ایران است. این مستند روایت جوانی است که پس از مشاهده مشکلات ازدواج در ایران به امید ازدواج آسان‌تر و جهت یافتن فرد مناسب برای ازدواج به لبنان سفر می‌کند و تفاوت‌های دو جامعه ایرانی و لبنانی را متوجه می‌شود.

شیعیانِ ساکن در مناطق جنوبی لبنان در بحث ازدواج زاویه دید متفاوت‌تری نسبت به مردم کشورمان دارند که نسبت به یکدیگر تفاوت 180درجه‌ای دارد. زمانی که راوی مستند در سطح جامعه با جوانان و افراد مسن به مصاحبه می‌پردازد با جواب‌های جالبی مواجه می‌شود.

بطور مثال جوانی لبنانی درباره شرایط ازدواج در لبنان می‌گوید: " وضعیت خوب اقتصادی و شغل مناسب پر درآمد ملاک نیست، بلکه تفاهم دو طرف ملاک قرار می‌گیرد و مهمترین ملاک برای دختران لبنانی، فرهنگ و ایمانِ پسران است. از سوی دیگر سن ازدواج در لبنان، در پسران بین 23 تا 25سالگی و بین دختران 18 تا 20سالگی است. "

اما وقتی نگاهی به ملاک و معیارهای خانواده‌های ایرانی ‌می‌اندازیم، مهریه سنگین و داشتن شغل مناسب و پر درآمد از سوی پسر، از معیارهای اصلی خانواده دختر است که این امر باعث عدم اعتماد بین زوج‌های جوان می‌شود ؛ البته این قبیل کارها به خانواده‌های دیگر هم سرایت می‌کند و بنوعی منجر به ازدواج رقابتی و چشم و هم چشمی می‌شود.

اول ازدواج یا اول سرو سامان؟

در ادامه مستند، زنِ لبنانی درمورد وضعیت ازدواج درباره دو جامعه ایران و لبنان معتقد است: " در ایران دختران و پسران اول می‌خواهند سر و سامان بگیرند و بعد ازدواج کنند و بخاطر همین سن ازدواج به 30سال رسید ولی در لبنان دختر و پسر ابتدا ازدواج می‌کنند و بعد به دنبال سر و سامان دادن زندگی خود هستند و سن ازدواج هم 20 - 21سال می‌باشد. "

بی‌تردید جالب‌ترین قسمت مستند، مصاحبه با یک خانمِ مسنِ لبنانی است که صحبت‌های جالبی درباره وضعیت ازدواج دختران و پسران لبنانی، قبل از دهه 80میلادی می‌کند ؛ وی می‌گوید: " در گذشته آن‌چنان آگاهی دینی در میان مردم رواج نداشت، قبل از دهه 80 آن‌چنان آموزه‌های اسلامی برای لبنانی‌ها شناخته شده نبود ولی پس از این دهه آموزه‌های اسلام و تعالیم آن درباره ازدواج گسترش یافت که بعد از انقلاب اسلامی،امام خمینی (ره) که رهبری آن را بر عهده داشتند، باعث این امر بود و تعالیم اسلامی در میان کشورهای اسلامی گسترش یافت و پیشرفت زیادی داشت ؛ پس از آن دختر و پسر به اراده خود ازدواج می‌کردند نه به زور! ازدواج جوانان الان بهتر از قدیم است چرا که ازدواج‌ها بسیار بهتر از سابق انجام می‌شود و تمام این قضایا را مدیون امام خمینی (قدس سره) هستیم. "

برای شما صلاح نمی دانم!

سید مهدی کرباسی، راوی و کارگردان مستند در ادامه، طی مصاحبه‌ای با یک زوج جوان لبنانی از آنان درخواست می‌کند تا یک گزینه مناسبی برای ازدواج به او معرفی کنند ؛ این زوجِ جوان در پاسخ به این سوال می‌گویند: "اگر از من درباره ازدواج با یک زن لبنانی مشورت بخواهید، من برای شما صلاح نمی‌دانم حتی اگر آن شخص از همه لحاظ مناسب باشد. زیرا با وجود همه شرایط خوب، یک سری محدودیت‌ها و عواقب دارد ؛ یکی از مهمترین آن‌ها بعد مسافت و سفرهای متعددی است که احتمالا خواهی داشت. از دیگر محدودیت‌ها لغت و فرهنگ متفاوت و دوری دو طرف از یکدیگر است و دلایل فرهنگی دیگری که کار را سخت خواهد کرد."

مستند سازی غریزی

مستند «خوان هشتم» از دریچه تازه‌ای به بحث ازدواج نگاه کرده ولی ضعف‌های مهمی نیز داشته است. یکی از انتقادات نسبت به این مستند، عدم مصاحبه با کارشناسان حوزه خانواده و جامعه‌شناسان لبنانی و خصوصاً روحانیون مذهبی در خصوص وضعیت ازدواج در لبنان است، چرا که قاعدتا آنها ارتباط بیشتری با مردم و شناخت بیشتری نسبت به آنان دارند.

از دیگر نقدهای که به این مستند می‌توان وارد کرد، عدم توجه کامل به شرایط زندگی در ایران و لبنان است و عدم تطابق بسیاری از شرایط برای مقایسه. شاید این شیوه مستند سازی غریزی که فارغ از کارشناسی های علمی به اطلاعات میدانی چشم دارد برای بررسی چنین مسائلی لازم باشد اما قطعا کافی نیست.

چه بسا نگاه از بیرون به جامعه‌یِ شیعه‌یِ لبنانی، بی‌شک جامعه‌یِ زیبا و متدینی را نشان می‌دهد اما برای درک بیشتر از سطوح مختلف طیف شیعه باید به درون آن‌ها رفت و طیف گسترده‌ای از گزینه‌ها را بررسی کرد.

لزوم اصلاح شرایط ازدواج در کشور

با تمامی این تفاسیر، مقوله ازدواج در ایرانِ بعد از انقلاب، پس از گذرانِ سال‌ها در بین خانواده‌های ما از مدل ساده و بی‌آلایش به سمت تجمل‌گرایی و پر زرق و برق سوق پیدا کرد و شرایط حاکم بر جامعه‌یِ امروزِ ایران به مانند جامعه‌یِ قبل از دهه 80میلادی لبنان است ؛ پس از آن که امام خمینی (ره) انقلاب اسلامی را در ایران به ثمر رساند باعث شد تا تعالیم اسلامی در مناطق شیعه‌نشین لبنان هم پیشرفت چشم‌گیری کند و وضعیت ازدواج در جامعه لبنانی از مدل تجمل‌گرایی به بی‌آلایشی سوق پیدا کرد.