خرید پایان‌نامه فقط در چند دقیقه!/ بی‌سوادی بلند مدت یک جامعه «با مجوز»

سرویس اجتماعی فردا: کافی‌ست که نیم ساعتی در خیابان انقلاب قدم بزنید تا قیمت و شرایط تحویل انواع پایان نامه در رشته‌های گوناگون را به دست آورده و در مدت زمانی کوتاه، با ارائه همان پایان نامه خریداری شده، مدرک کارشناسی ارشد یا دکترای خود را دریافت کنید.

اگر تا چند سال قبل، فروشندگان برای جذب مشتری پایان نامه، در گوش عابران نجوا می‌کردند، اما امروز این اتفاق به امری عادی تبدیل شده و قدم به قدم خیابان انقلاب مملو از تبلیغات فروش پایان نامه و مقاله است. این پدیده امروز تا حدی در نظام آموزشی کشور ریشه کرده که حتی در دانشگاه‌ها نیز شبکه‌های فروش پایان نامه و مقاله ایجاد شده و از همان روزهای نخست ورود دانشجویان به دانشگاه، آنها را به خرید پایان نامه آماده ترغیب می‌کند. ریشه بروز پدیده خرید و فروش پایان نامه در چیست؟ نقش نظام آموزشی و دانشجویان در رواج این اتفاق شوم چگونه ارزیابی می‌شود؟ و راهکار عملی برای حذف این پدیده چیست؟

در جریان بررسی میدانی ما و بنا به گفته فروشندگان پایان نامه، قیمت‌ها بر اساس رشته تحصیلی، کیفیت کار و مهم‌تر، زمان مورد نظر برای تحویل کار تغییر می‌کند. اما قیمت برای رشته‌های علوم انسانی از جمله زبان انگلیسی به مراتب کمتر از رشته‌های فنی، مانند مهندسی صنایع است. به گفته یکی از فروشندگان پایان نامه مستقر در خیابان انقلاب، پایان نامه رشته زبان انگلیسی با موعد تحویل 2 تا 3 ماهه، برای خریدار چیزی حدود یک و نیم تا یک میلیون و هشتصد هزار تومان آب می‌خورد. از طرفی، اگر این پایان نامه قابلیت اخذ مقاله هم داشته باشد، رقم مذکور بیشتر می‌شود. بر اساس اظهارات فروشندگان، آنها در صورت تمایل خریدار، می‌توانند پایان نامه هم نوشته و آن را در برخی از نشریات منتشر کنند.

خرید و فروش پایان نامه اگرچه امروز شایع شده، اما ‌ضربه‌های جبران ناپذیری را به بدنه نظام آموزشی کشور وارد می‌سازد. دکتر لاله اسفندیاری، استاد دانشگاه آزاد تنکابن درباره چگونگی بروز این پدید به خبرنگار «فردا» می‌گوید: «پدیده خرید و فروش پایان نامه، مانند قضیه مرغ و تخم مرغ است. خرید و فروش پایان نامه می‌تواند نتیجه یک تحول علمی بوده یا خود ایجاد کننده تحولی علمی باشد. به طور کلی این امر نه نتیجه یک اتفاق خوب است و نه نتیجه خوبی در پی خواهد داشت. افت علمی جامعه در مجموع باعث شده که افراد وقتی به موعد ارائه پایان نامه نزدیک‌ می‌شوند، توانایی لازم برای نگارش آن را نداشته باشند و به همین دلیل به سوی مسیر آسان‌تری، مانند خرید پایان نامه سوق پیدا می‌کنند. همانطور که گفته شد، این پدیده فقط تبعات منفی ندارد و خود نتیجه یک اتفاق منفی است.»

اما جالب اینجاست که برخی استادان دانشگاه‌ها زمانی به جای نوشتن پایان نامه، آن را خریداری کرده اند. اسفندیاری در این باره ادامه می‌دهد: «می‌توان اذعان داشت که این پدیده نتیجه نوعی بی‌سوادی بلندمدت است و به افرادی فراتر از دانشجویان هم رخنه کرده است. کما اینکه در حال حاضر استادانی در دانشگاه‌های کشور حضور دارند که پایان نامه‌شان را خریداری کرده و با این شرایط می‌خواهند پایان نامه دانشجویان‌شان را بررسی کنند. وی می‌افزاید: اطمینان دارم که در چند سال آینده، از آن جایی که پایان نامه عده کثیری از دانشجویان امروز فرد دیگری نوشته است، زمانی که به درجه استادی برسند، قادر نخواهند بود که دانشجویان‌شان را برای نوشتن پایان نامه آموزش دهند. چون خودشان هم این کار را بلد نیستند.»

گرچه در صورت فاش شدن تخلفات پیرامون عدم اصالت پایان نامه، انگشت اتهام ابتدا به سوی دانشجو گرفته می‌شود، اما بسیاری از کارشناسان از جمله لاله اسفندیاری بر این باور هستند که نقش دانشجو در رواج پدیده خرید و فروش پایان نامه به مراتب کمتر از استادان است. او می‌گوید: «بیشترین نقش را استادان ایفا می‌کنند. در مواردی دیده شده که استاد راهنما در ازای دریافت مبلغی تمام کارهای دانشجو را به انجام می‌رساند. استادانی هم که در این اتفاق نقش ندارند، در حالی که می‌دانند دانشجو خود پایان نامه اش را ننوشته، به واسطه زنجیره ای بودن روابط نمی‌‌توانند نسبت به کپی بودن پایان نامه معترض شوند. او ادامه می‌دهد: در نتیجه دانشجو کمترین تقصیر را دارد و باید آخرین فردی باشد که مورد مواخذه قرار می‌گیرد. فرد دانشجو برای انجام ندادن پایان نامه توسط خود بهانه ای به نام عدم توانایی دارد که البته واقعا هم نمی‌تواند و در نتیجه ترجیح می‌دهد با پرداخت هزینه ای خود، استاد راهنما و داوران را راحت کند!»

همانطور که بیان شد، تبعات این پدیده در سال‌های آتی نمود بیشتری خواهد داشت و افت سطح علمی جامعه بخش کوچکی از پیامدهای آن خواهد بود. دکتر اسفندیاری بر این باور است که: تبعات منفی نوشته شدن پایان نامه توسط افراد دیگر، ورای کاستن از سطح علمی جامعه؛ این است که افرادی که پایان نامه را در ازای دریافت پول می‌نویسند، به کپی از روی پایان نامه‌های قبلی می‌پردازند و آمارها و ارقام را از پایان نامه‌هایی حتی با موضوعات دیگر برمی‌دارند. بنابراین، پیامد اصلی این است که تخصصی شدن به طور کلی از جامعه حذف می‌شود.

متاسفانه تعداد زیادی از موسسات شاغل در حوزه نوشتن پایان نامه برای دیگران، دارای مجوز از سازمان‌های ذیربط برای انجام امور پژوهشی هستند. ولی به جای انجام پروژه‌های تحقیقاتی در راستای مجوز خود و همکاری با سازمان‌ها و ارگان‌ها به نوشتن پایان‌نامه مشغول‌اند. در واقع امری غیرقانونی به نام فروش پایان نامه، می‌تواند با اخذ مجوز «موسسه پژوهشی» به مسئله ای عادی مبدل شده‌است. لاله اسفندیاری پیرامون این موضوع می‌گوید: «برخی از موسسات انجام دهنده پروژه‌های مردم، مجوز دارند و همین مجوزدار بودن موسسات وضعیت را بدتر کرده است.»

شاید اولین راه حلی که برای برخورد با این پدیده در ذهن مسئولان امر شکل بگیرد، برخورد با فروشندگان پایان نامه است؛ گرچه همان طور که پیش‌تر گفته شد، برخی از موسسات دارای مجوز هستند و در نتیجه راه حل قانونی برای برخورد با آنها وجود نخواهد داشت. اما لاله اسنفدیاری بر این عقیده است که مسئله خرید و فروش پایان نامه، امری‌ست که در نظام آموزشی ریشه دارد و باید برای حل آن، اساس موضوع را حل کرد. او توضیح می‌دهد: «فروشندگان پایان نامه قابل ردیابی نیستند و برخی از آنها در خانه خود به این کار مشغول هستند و برخی از استادان هم به واسطه کم بودن درآمدشان، ناگزیرند برای امرار معاش این کار را انجام دهند. همانطور که یک استاد می‌تواند با نوشتن چند پایان نامه در ماه درآمد خوبی کسب کند.»

او ادامه می‌دهد: «به عقیده من، از برخورد با نویسندگان و فروشندگان نمی‌توان انتظار تغییر اساسی داشت. روند نوشته شدن پایان نامه باید تغییر یابد و کلاس‌های نگارش پایان نامه از همان ابتدای ورود دانشجویان تشکیل شود و فصل به فصل پایان نامه بر اساس واحدهای ارائه شده، نوشته شود. در این صورت دانشجو ناچار است در طول تحصیل نوشتن پایان نامه را نیز فرابگیرد. البته باطل کردن مجوز موسسات پژوهشی هم در مرحله بعدی برخورد با این پدیده است و پس از اجرای تمام این کارها می‌توان امید داشت که خرید و فروش پایان نامه به تدریج به فراموشی سپرده شود.»