از گوشت‌سگ و پری‌دریایی تا ‌داعش و گروگانگیری در بازار موبایل/ مروری بر جنجالی‌ترین شایعات تلگرامی سال۹۴

فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند، با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، توانسته اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. اما برخی شبکه های اجتماعی نظیر تلگرام این روزها به یک تونل وحشت هم تبدیل شده اند؛ شایعات به سرعت هر چه تمام تر و با آب و تاب دست به دست می شوند. همه چیز آنقدر سریع اتفاق می افتد که در یک چشم به هم زدن خبری دروغین، مجموعه ای عکس از حریم شخصی یا تصویری آزار دهنده اغلب کاربران را با خود درگیر می کند. واکنش ها معمولا انفجاری اند و مخلوطی از خشم، ترس، وحشت و غم. شایعات تلگرامی در مورد سلامت آب شهری و پیدا شدن میکروب‌های خطرناک و اجساد در منابع آب شهری، شایعاتی در مورد کیفیت محصولات غذایی و کشف کشتارگاه‌های گوشت الاغ و سگ و گربه، شایعاتی در مورد‌ نرخ رشد سرطان و همه‌گیری بیماری‌ها،‌ اغراق در ارقام فساد مالی و اختلاس مسئولان و کمک‌های مالی به سایر کشورها، شایعاتی آمار قتل و تجاوز و جنایت و شایعاتی در مورد عملیات تروریستی داعش و... همه و همه ریشه در نگرانی‌های عمومی در مورد مسائلی دارد که ابزارهای کنترل آن نگرانی‌ها از اراده و قدرت مردم خارج است. در این گزارش به تعدادی از شایعات تلگرامی و اخباری که در سال ۹۴ به آنها برخورده ایم، می پردازیم. دروغ ترین شایعه های سال ۹۴، بررسی آخرین اخبار و گزارش های دور از ذهنی که در فضای مجازی منتشر شده است؛ آیا حقیقت دارد که داعش به ایران آمده؟! سگ ها سوسیس می شوند؟! گروگان گیری در بازار موبایل، قتل قهرمان پرورش اندام و ... خاکسپاری پری دریایی ماجرای تکراری خاکسپاری پری دریایی اوایل اردیبهشت ماه در شبکه های اجتماعی برای چندمین بار بازنشر داده شد. شایعه پراکن ها نقل کردند: این پری دریایی بعد از غسل و کفن در چابهار به خاک سپرده شد!» تصاویر تاثیرگذار این خبر به نحوی بود که با وجود اینکه همه می دانند پری شخصیت داستان های تخیلی و قصه هاست، اما باعث شد برخی ماجرا را جدی بگیرند. واقعیت این است که این عکس ها مربوط می شود به بخشی از جلوه های ویژه یک فیلم هالیوودی! علاوه بر این رییس محیط زیست شهرستان چابهار هم خبر مشاهده پری دریایی را تکذیب کرد. تمساح در عسلویه خرداد ماه تصاویری از یک تمساح که در میان لوله ها و تاسیسات یک ژنراتور جولان می دهد و هر شیء سختی را به دندان می گیرد، در شبکه های اجتماعی و برخی خبرگزاری ها انتشار یافت. خبر مبنی بر حضور تمساح در تأسیسات نفتی عسلویه... هر چند که این خبر چند سال پیش نیز به صورت یک جریان گسترده در سایت‌های خبری منتشر شده بود ولی باز هم این اتفاق چون خوراک خبری خوبی برای مخاطب به شمار می رود بازنشر شده و به سرعت در تمامی رسانه ها منتشر شد. برای روشن شدن موضوع تصاویر مربوط به خبر تمساح در عسلویه را در سیستم جستجوگر عکس اینترنت وارد شد. نتایج این جستجو بسیار جالب بود. این تصاویر در سال ۲۰۰۳ میلادی در کشور استرالیا توسط یک عکاس استرالیایی ثبت شده است! قتل دختر جوان در تلگرام شهریورماه عکسی در شبکه اجتماعی تلگرام دست به دست می چرخید که دختر جوانی را در حالی که به قتل رسیده و پلیس بالای سرش ایستاده نشان می داد. در توضیح این عکس آمده: «قتل دختر دانشجوی حقوق دانشگاه آزاد واحد ایت الله آملی در خوابگاه» . پیگیری ها حکایت از این داشت که وقوع چنین قتلی در شهرستان آمل صحت ندارد. اما ماجرا از این قرار بود که یکی از دانشجویان در صفحه اینستاگرامی به نام این واحد دانشگاهی عکسی را به شوخی گذاشته بود که نشان می داد دختر جوانی در حالی که چکشی کنار او افتاده به قتل رسیده و پلیس نیز کنار جسد او ایستاده است. بعد از آن هم چند تن دیگر از دانشجویان این عکس را برداشته و در شبکه های اجتماعی باعنوان قتل دانشجوی دختر با چکش منتشر کرده بودند. در این میان شایعه قتل دانشجوی دختر رشته حقوق دانشگاه آزاد آمل با چکش تکذیب شد. آدم کوچولو در ايران يک ويدیویی بی کيفيت اوایل مرداد ماه منتشر شد که در آن يک آدم کوچولوس زشت و کثيف، خيلس مودب و باوقار روس زمين نشسته بود، تنها دليلی که ثابت می کرد اين موجود بندانگشتی است، وجود روزنامه و يک اسکناس هزار تومانی جلوی اين آدم کوچولو بود که نشان می داد در برابر اسکناس چقدر جثه ريزی دارد. در حقيقت اين ويدیو تنها يک دختر بچه کثيف و سياه شده را نشان می داد که هنر چندان خاصی هم برای گول زدن مخاطب در ويدیو به کار نرفته بود. با اين وجود عده زيادي آن را باور کردند. کتک زدن کودکان پرورشگاهی مهر ماه امسال سر و کله فیلمی از کتک خوردن کودکان معصوم پرورشگاهی با چوب و لگد، از سوی مربی بی رحم آنها پیدا شد. فیلم توضیحاتی هم با خود داشت که باخبرمان می کرد از پرورشگاهی در همین تهران و در بیخ گوشمان برداشته شده است. بلافاصله بینندگانی که از صحنه کتک خوردن چند کودک بی پناه در همین نزدیکی حسابی آزرده شده بودند، شروع به دست به دست کردن فیلمی کردند که بعدها مشخص شد نه در تهران، که در اردبیل عراق گرفته شده است، اما کمتر کسی به خودش زحمت داد تا خبر تکمیلی را هم به همان سرعت در اختیار دیگران قرار دهد. مرد معتاد در ایستگاه مترو اما ماجرا فقط به همین موارد ختم نمی شود. اواخر آبان ماه عکسی در گروه های تلگرام منتشر شد از مردی که در یکی از ایستگاه های متروی شهر، جلوی چشم مسافرانی که دیر وقت به خانه برمی گشتند، بی هیچ هول و دلهره شیشه می کشید. چه کسی فکر می کرد در متروی تهران که دوربین های مدار بسته فعال اند، بشود به همین راحتی از مواد مخدر استفاده کرد. آن هم درست مثل آدم حق به جانبی که روزنامه ای را روبرویش باز کرده و با دقت می خواند. عکس بسیار شوکه مان کرد. منزجر کننده بود. خشمگین شدیم و غر زدیم و منتظر تایید و تکذیب ها ماندیم و البته فراموشش کردیم. گروگان‌گیری در بازار موبایل تهران با ۲۷ کشته! چند روزی گذشت و از شوک این یکی هم بیرون نیامده بودیم که ضربه بعدی زده شد. یکشنبه یکم آذرماه، دقیقا یک روز مانده به سفر ۱۸ تن از سران کشورها به ایران، وقتی شهروندان تهرانی نگران مسدود شدن مسیرهای رفت و آمدن هر روزشان بودند، تعداد زیادی عکس از یک گروگانگیری به تلگرام درز کرد. عکس ها همراه یک خبر بود که حاکی از آن بود یک گروگانگیری در بازار موبایل تهران با ۲۷ کشته به پایان رسیده است. بلافاصله ترس و وحشت از چنین حادثه ای همه جا را پر کرد. خوانندگان این شایعه که ذهن شان تا حدودی به دلیل حوادث پاریس و گروگانگیری در مالی، آماده پذیرش یک اقدام تروریستی بود، با سرعت هر چه تمام تر به ارسال عکس ها برای یکدیگر پرداختند.شایعه پرداز آنقدر دقیق بود که بداند عکس ها را چطور در کنار هم قرار دهد که شک برانگیز نباشد. البته کمتر کسی به خودش زحمت داد تا در مورد یکی از تصویرهایی که به اصطلاح گروگانگیری گرفته شده در اینترنت جستجو کند. کاربران آنقدر تنبلی کردند که شایعه تا ساعت ها دست به دست چرخید تا بالاخره کنجکاوترها خبر آوردند تصاویر مربوط و به یکی از مانورهای نیروی انتظامی در سال های گذشته است. هنرمندی که شایعه درگذشت اش داغ شد درباره ستاره ها معمولاً شايعه زياد است. به عنوان نمونه هنرمندی که شایعه درگذشت اش بین کاربران شبکه های اجتماعی داغ شد، معلوم شد زنده است، این برای چندمین بار بود که شایعات بی اساس در مورد درگذشت هنرمندان منتشر می شود. در حالی که در تلگرام و دیگر شبکه های اجتماعی اخباری درباره درگذشت جمال اجلالی منتشر شد، اخبار دنیای واقعی حکایت دیگری داشت حکایتی از سلامتی و وضعیت رو به بهبود. قهرمان پرورش اندام به قتل رسید هنوز لیست شایعاتی که به گوش مان خوردند تمام نشده. با خبر کذب به قتل رسیدن قهرمان پرورش اندام کشور مثل شایعه مرگ بازیگر معروف غمگین شدیم. چه کسی فکر می کند مرد جوان ورزیده که قهرمان هم هست به همین راحتی به قتل برسد؟
فکر کردن به این داستان سخت بود، اما باور کردنش خیلی سریع اتفاق افتاد. در چشم بر هم زدنی عکس قهرمان پرورش اندام صفحات تلگرام را پر کرد و عده ای را هم واداشت تا حدس بزنند چه کسی می تواند قاتل یک قهرمان باشد. اواخر آبان ماه تصاویری در شبکه های اجتماعی دست به دست شد که در یکی قهرمان پرورش اندام در حالی که فیگور گرفته بود نشان داده شده بود و در دومی تصویری از بخش گردن به بالای یک مرد که چاقو در پیشانی اش فرو رفته بود. توضیح این دو تصویر این بود: «بابک محمدی قهرمان پرورش اندام در سنندج به قتل رسید.» در حالی که این تصویر در اکثر شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد، شامگاه پنج‌شنبه ۲۸ آبان‌ماه ۱۳۹۴ یکی از پایگاه‌های خبری - اینترنتی کشور این خبر را تأیید کرد. اما این خبر فقط تا صبح جمعه باقی ماند و فدراسیون پرورش اندام کشور با تکذیب خبر اعلام کرد فردی با نام «بابک محمدی» در این فدراسیون عضو نبوده و هیچ‌گاه جزو قهرمانان کشور نیز نبوده‌است. گودبرداری و آنفلوآنزا در کرمان گودبرداری زیرگذرهای کرمان که باعث شده به قبرستان جزامیان قدیم نفوذ کند باعث شده که گازهای سمی خارج شده و جان هموطنان ما را بگیرد. چرا در شهرهای دیگر کسی آنفلونزا نمی‌گیرد؟ چرا تا حالا کسی از این بیماری نمرده بود؟ طبق منابع مشهود سه تن از آقازاده‌های کشوری برای تجسس در قبرستان قدیمی کرمان دست به اکتشاف زده و باعث تکثیر مرض جذام بین کارگران حفار شده‌اند و برای لاپوشانی و عدم محاکمه انتقال سریع جذام دست به شایعه انتقال آنفلونزای خوکی زده‌اند! حال آنکه معاون بیمارستان کرمان عنوان کرده، زخم‌های سر باز کرده بر تن تنی چند از مراجعه‌کنندگان جذام است نه آنفلوانزا!» این نمونه‌ای از یک شایعه تلگرامی است که از اواخر آذرماه دست به دست بین مردم می‌چرخد. شایعه‌ای با نثری نه چندان سلیس و اطلاعاتی نه چندان دقیق که انتشار بیماری را به کسانی موسوم به «آقازاده‌ها» نسبت می‌دهد... بازداشت پسر پرحاشیه تلگرام پسر پرحاشیه تلگرام که عکس های خصوصی اش را در اینترنت گذاشته بود را که یادتان نرفته؟ چند روز بعد از دستگیری اش (اوایل آذرماه)، تصویری از شلاق خوردن مردی که صورتش هم پیدا نبود، به او نسبت داده شد تا دوباره بر سر زبان ها بیفتد. واکنش ها به این مورد متناقض بود. عده ای دل سوزاندند و عده ای به دنبال سزای دیگری برای متهم گشتند و برخی هم از حکم ۳۰۰ ضربه شلاقی که شایعه شده بود راضی بودند. کندن پوست پلنگ اوایل آذرماه با انتشار فیلمی از کندن پوست پلنگ به دستان پژمان پلنگ کش، دلمان آتش گرفت و برای دقایقی به سرنوشت حیات وحش فکر کردیم. این فیلم آنقدر دست به دست شد تا واکنش رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست را برانگیخت و وادارش کرد تا توضیح دهد که این اتفاق در سال ۱۳۸۷ رخ داده است.
رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست حتی آنقدری از این حادثه می دانست که بگوید مجرم که بوده و چه تاوانی بابت عمل نفرت انگیزش پرداخت کرده است. با این حال عکس پلنگ بخت برگشته هنوز دست به دست می شود. انگار تلگرامی ها علاقه ای به توضیحات دقیق سازمان حفاظت از محیط زیست ندارند. درگیری ارتش ایران با داعش خرداد ماه در فضای مجازی این خبر منتشر شد و برخی کاربران شبکه های اجتماعی هم سرعت مافوق صوتی به انتشار این خبر دادند. در یک چشم بر هم زدن این شایعه در میان مردم دهان به دهان شد که تکفیری های از خدا بی خبر به هر آب و آتشی دارند می زنند تا وارد ایران شوند. نقل کننده این خبر با تصاویری -سربازان ایرانی، خودروهای تولید ایران با پلاک ملی- ادعا کرده است که داعشی ها قصد ورود به خاک ایران را داشتند که ارتش ایران آنها را دستگیر می کند، اما واقعا ماجرا از چه قرار است. در جریان بررسی این خبر، گره این معما با یک جستجوی ساده در اینترنت باز شد. با قرار دادن عکس های مورد نظر در جستجوگر عکس گوگل اتفاق جالبی افتاد. عکس ها مربوط به رزمایش بزرگ محمد رسول الله (ص) و عملیات رهایی گروگان توسط نیروهای ویژه تیپ ۶۵ نوهد نیروی زمینی ارتش است. این رزمایش در دی ماه سال ۹۳ برگزار شد! شایعه سازها با قرار دادن این عکس ها در کنار خبر کذب شان، شایعه ای بزرگ ساختند. موادغذایی حاوی ترکیبات شیمیایی اکثر مواد غذایی موجود در بازار مثل نوشابه‌های گازدار، غذاهای آماده و غیره حاوی ترکیبات شیمیایی هستند که باعث اختلال در هورمون‌ها شده است. مشکلاتی را در بدن خانم‌هایی که در بدو ورود به دوران یائسگی هستند به وجود می‌آورد. این یکی دیگر از شایعات تلگرامی بود که دست به دست در بین مردم می چرخید. دستگیری جنجالی یک ساندویچ فروش داعشی در کرمانشاه مدتی عکسی در رسانه های اجتماعی با عنوان دستگیری ساندویچ فروش داعشی دست به دست شد. خبر ساندویچ فروشی در کرمانشاه با انتقال ویروس HIV (ایدز) از طریق سس به غذاهایش، سوژه اخیر (دی ماه) شایعه پردازان تلگرامی شد. با انتشار تصاویر خبر مبنی بر حضور ساندویچ فروشی های داعشی در ایران در فضای مجازی منتشر شده است. این شایعه با متنی به این عنوان "فاجعه مرگبار در ایران. مغازه ساندویچی که داعش آن را در کرمانشاه تأسیس کرده بود پلمپ شد. این مغازه به غذاهای مردم خون یک زن ایدزی را تزریق می کرد روزانه ۲۰ سی سی خون آلوده از این زن گرفته و به غذای هر نفر چند قطره همراه سس تزریق می شد و حداقل بیش از ۱۰۰ نفر از این راه آلوده ایدز می شدند. همچنین چندین مغازه ساندویچی دیگر در سراسر ایران مشغول اینکار هستند. لطفا به دوستان خود و گروه های دیگر اطلاع رسانی کنید. " در پاسخ به این شایعه با چند دلیل ساده می توان گفت: هیچ منبع معتبر یا حتی دست چندمی چنین مطلبی را درج نکرده و این شایعه صحت ندارد. سرنگ درحال تزریق به ساندویچ، حاوی سس بوده و مربوط به تهیه عکس های تبلیغاتی مک دونالد است! تصویر دیگر یک اغذیه فروشی در خیابان نیلوفر تهران و دیگری برخورد نیروی انتظامی با روزه خواری را نشان می دهد. همچنین ویروس HIV یا همان عامل ایدز در خارج از بدن چند ثانیه تا چند دقیقه بیشتر زنده نمی ماند و از طریق خوردن و آشامیدن منتقل نمی شود! ۲ هزار کیلو گوشت سگ تبدیل به سوسیس شد این خبر یکی از داغ ترین و بحث برانگیزترین شایعات اواخر خرداد ماه بود. خبر «۲ هزار کیلو گوشت سگ که سوسیس شد» با تصاویر تکاندهنده، تبدیل به یکی از قانع کننده ترین و باورپذیرترین شایعاتی شده که برخلاف آنچه که نشان می دهد، واقعی نبود و از بن بی پایه و اساس است. نقل کننده این خبر با انتشار تصاویر، خبر از یک کشف بزرگ می دهد؛ کشفی که در یکی از کارخانه های تولید سوسیس صورت گرفته است. در متن این خبر کذب آمده است: «ماموران نیروی انتظامی مشهد به دستان صاحبان کارخانه ای که از گوشت سگ سوسیس تولید می کردند، دسبتند زدند.» عکس اول این خبر سگی را به تصویر می کشید با سری پشمالو، همچون گوسفند سلاخی شده و بعد تصاویری از یک کشتارگاه، که عکس یک کشتارگاه کثیف و لاشه هایی که از نظر رنگ و لعاب و اندازه با عکس اول خبر، سنخیت و شباهت هایی دارد و تصاویر سه متهم دستگیر شده که مهر صداقتی است بر پیشانی گفته های شایعه ساز. شواهد و قراین به ظاهر نشان می دهد که این خبر حقیقت دارد، اما اصل این خبر چه بوده؟ همه عکس های این خبر بررسی شد. عکس متهم ها مربوط به یک خبر حوادثی است. خبر دستگیری ۳ سارق در اصفهان که ۴ سال پیش در سایت ها منتشر شد. عکس های سلاخ خانه، مربوط به کشتارگاهی است که بدون اخذ مجوز از وزارت بهداشت، گوسفند ذبح می کرد و ماجرای عکس سگی که سلاخی شده بود مربوط به ۲ سال پیش است و خبر دستگیری مردی که حیوان آزار بود؛ مردی که لاشه این حیوان بخت برگشته را به این حال و روز درآورده است. انفجار در تهران با ۲۹۰ کشته! یکی از سایت های مرتبط به سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی خرداد ماه خبر عجیب و غریبی منتشر کرد که برای همه مخاطبان تازگی داشت. خبری از انفجار در تهران و کشته شدن ۲۹۰ نفر. این خبر که با تصاویری از ریزش یک پارکینگ همراه بود در حالی انتشار یافت که هیچ یک از خبرگزاری ها و رسانه های داخلی به آن اشاره ای نکرده بودند. نکته جالب اینجاست که در این رابطه یکی از پایگاه های خبری عربی به نام « العام الیوم»گاف بزرگی داد و در توضیح این خبر نوشت «این انفجار در مرکز شهر تهران یعنی اصفهان روی داده است!» این تشریح جاهلانه از سوی خبرنگار سایت عربی، نشان می دهد که او بدون کوچکترین اطلاعی از جغرافیای ایران برای خودش نشسته و جملاتی سر هم کرده است، اما ماجرای واقعی این تصاویر برمی گردد به ترکیدگی و سقوط لوله های آب در اصفهان. حادثه اصفهان خوشبختانه تلفات نداشت و تنها ۲۰ خودرو در پارکینگ خسارت دید با این وجود شایعه انفجار در تهران در شبکه های اجتماعی بازنشر داده شد. تخلیه تهران برای آلودگی هوا شایعه تخلیه تهران برای آلودگی هوا یکی از شایعاتی است که از اوایل دی ماه دهان به دهان می چرخد. بحران آلودگی هوای تهران و کلانشهرها و البته اظهارات یک کارشناس خارجی درباره آلودگی هوای تهران، باعث شد مردم زیادی با این سؤال مواجه شوند: آیا باید شهر را تخلیه کرد؟ در این میان مسئولان درباره لزوم تخلیه شهر پاسخ دادند: چنین چیزی در منابع علمی وجود ندارد و این موضوع، یک شایعه در شبکه های اجتماعی است. تخلیه تهران برای آلودگی‌هوا، شایعه تلگرامی است.