نیاز نسل ما به معنویت

روزنامه ایران؛ سید علی میرباقری: بهمن ماه امسال، اجلاس سراسری نماز با پیام مراجع دینی که عمدتاً نسل جوان را مخاطب قرار دادند به کار خود پایان داد. از نگاه کسانی که به نحوی پیگیر مباحث این اجلاس بوده‌اند، وجه مشترک سخن میهمانان کارشناس همانا تأکید بر نقش معنویت در چرخه حیات اجتماعی امروز است. قاطبه سخنرانان سعی بر این داشته‌اند تا نیاز جامعه و نسل جوان به معنویت را با استناد به آموزه‌های وحی تبیین کنند، شاید نکته مهم تر در این میان همانا یادآوری اتفاقاتی است که در حوزه برنامه ریزی آموزشی و فرهنگی جوامع دیگر با انگیزه تأمین نیازهای معنوی شهروندان انجام می‌گیرد. طبیعی است وقتی در یک جامعه اسلامی سخن از ترویج معنویت می‌رود رواج و رونق نماز بر هر امر دیگری تقدم دارد. از حیث برنامه ریزی‌های مدیریتی، در ساختار جمهوری اسلامی، ترویج نماز جزو اموری است که در حیطه برنامه ریزی نهادهای فرهنگی قرار می‌گیرد. فی الواقع در این امر خطیر تک تک دستگاه‌های فرهنگی که شمارشان از 20 مورد فراتر می‌رود مسئولیت دارند. بر همین اساس رهبر معظم انقلاب در پیام سالانه خود امسال از مقوله‌ای به‌نام «مسئولیت همگانی» سخن گفتند و به این شبهه و تلقی نادرست پایان دادند که گویی تعلیم و ترویج نماز صرفاً وظیفه یک ستاد و سازمان خاص است. بی گمان اینکه ترویج معنویت نهادینه کردن فریضه والای نماز در این برهه نیازمند چه ساز وکاری است فرصتی فراخ می‌طلبد، لذا در این مقال صرفاً با تکیه بر تجربیات سال‌های اخیر پاره‌ای از نکات مهم بیان می‌شود:

1-‌ برای برداشتن گام‌های اثر بخش در این باره لازم است نگاهی آسیب شناسانه به دلایل ناموفق بودن طرح‌های گذشته صورت بگیرد. بویژه لحن مراجع دینی نظام در این زمینه به نقد و گلایه آمیخته است و این دلیل روشنی بر پاره‌ای غفلت‌ها و نارسایی‌ها در عملکرد دستگاه‌های فرهنگی است.

کارشناسان حوزه دینی همسو با مسئولان ارشد نظام بر این نکته تأکید دارند که ترویج معنویت و در رأس آن فریضه نماز نباید به شکل مکانیکی به ایجاد یک نماز خانه یا توزیع جزوه و جلسات صوری محدود شود. از آنجا که مقوله نماز از حوزه مسائل حساس فرهنگی است می‌بایست در ترویج و توسعه آن همه حساسیت‌ها و ظرافت‌های آموزشی و تربیتی آن در نظر گرفته شود بویژه آنکه مخاطبان این برنامه عمدتاً قشرهای نوجوان و جوان هستند که برقراری ارتباط با آنها تخصص و تبحر خاص خود را می‌طلبد.

2-‌ به گفته دست اندرکاران حوزه ترویج نماز، جامعه ایران در این مسیر بیشترین لطمه را اول از غفلت و ضعف نهادهای تبلیغی و فرهنگی و دوم از نادرستی شیوه‌ها و اسلوب آموزشی دیده است.

خوشبختانه در عصر امروز به واسطه پیشرفت‌های تکنولوژیک، امکانات و ابزارهای آموزشی تنوع چشمگیر پیدا کرده است. در این فضا کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت بر این امر تأکید دارند که برای ارتباط با نسل جوان و درک نیازهای او می‌بایست استفاده‌ای بهینه از این ابزارهای فناوری صورت بگیرد. طبیعی است که همه کسانی که سکاندار ترویج معنویت می‌شوند در عین حال که باید از اهلیت و صلاحیت لازم برخوردار باشند عنصر«انگیزه» در کار آنها حرف اول را می‌زند، نمی‌توان ساماندهی امور معنوی جامعه و تربیت انسان‌های دینمدار را مثل یک امر اداری به جمعی کارمند واگذار کرد.

3- شناخت مختصات محیط داخلی و بین‌المللی، نقش بسزا در پیشبرد این دست طرح‌های تربیتی دارد. بر این اساس دستگاه‌های فرهنگی باید به این اجماع فکری برسند که معنویت در جهان امروز در زمره نیازهای مبرم بشر قرار گرفته است.لازم است توجه آنها را به یافته‌های علوم اجتماعی و روانشناسی جدید معطوف کرد که معنویت و فرایضی مثل نماز عنصر بازدارنده از آسیب‌های اجتماعی است و به تعبیر رهبر معظم انقلاب یکی از بهترین راه‌ها برای سلامت معنوی و روحی مردم ما و جامعه ما است. تحقیقات و پیمایش‌های اجتماعی که تاکنون از جامعه ایران صورت گرفته بر این امر دلالت دارد که گرایش به انجام فریضه‌های دینی در میان قشرهای مختلف جامعه بویژه نسل جوان بالا است و در صورتی که بستر و شرایط لازم مهیا شود آنها به اشکال مختلف روح معنویت گرایی را آشکار می‌سازند.