هشداری به خانواده ها درباره تله اخلاقی «تلگرام»

خراسان: وزارت ارتباطات نگران تلگرام است؛ اظهارات وزیر این وزارتخانه و دیگر مسئولانش محدود است به جمله‌هایی که از آنها می‌توان دریافت، پای انتشار گسترده تصاویر مستهجن در لوای یک «ابزار ارتباط موبایلی» در میان است. بله! تلگرام، نه یک رسانه جمعی (همانند خبرگزاری‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای) و نه یک شبکه اجتماعی (مثل فیس‌بوک و توییتر)، بلکه یک ابزار ارتباط موبایلی است که ویژگی‌های تازه‌اش می‌تواند از آن هم فیس‌بوک بسازد و هم دستگاه شایعه‌پراکنی. اینها دلیل وزارت ارتباطات برای ابراز نگرانی از تلگرام نیست؛ چراکه آنها با گسترش استفاده ایرانی‌ها از این ابزار موبایلی، نگران دسترسی آسان رده‌های سنی مختلف به تصاویر مستهجنی هستند که در تلگرام جابه‌جا می‌شود. برای تهیه این گزارش، ما به درون دوزخ کانال‌های مستهجن تلگرام رفته‌ایم و از دل این منجلاب خوش‌بَر و رو به شما این خبر مهم را مخابره می‌کنیم: انتشار وسیع و پرآب‌وتاب تصاویر و فیلم‌های مستهجن در کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی. گزارش پیش‌رو که از دل کانال‌های مستهجن تلگرامی تهیه شده، در پی تشریح موقعیت ما در برابر یک هجوم تازه است تا مقاوم‌تر و کاربلدتر شویم و دُم به تله ندهیم.«اسم من ... است، اگه دنبال ... می‌گردی، وقتت ‌رو با گروه‌های الکی تلف نکن، به کانال من سر بزن، پُر از شماره دخترای خوبه»، «اونایی که اهلش هستن، می‌دونن ... همه‌رو راضی نگه می‌داره. کانال ... هر ساعت با کلی عکس و فیلم داخلی. نبود لفت بده»، «اعضای گروه لطفا لفت ندید، ما هرساعت فیلم خصوصی یکی از بازیگرا رو با اسم و مشخصات منتشر می‌کنیم .... اگه نبود لفت بده». چنین پیام‌هایی برای آنها که اهلش (!) هستند آشناست، اما لابد حالا از خواندنشان در یک رسانه معتبر، عرق خجالت و شرم به پیشانی دارند. واقعیت اما، چیز دیگری است. در واقعیت، انتشار هر عکس در کانال‌های مستهجن ایرانی تلگرام، در هرساعت بیش از ٣٠٠ بازدید‌کننده دارد. برخی از فیلم‌ها، به دلیل نوع تبلیغ‌شان و شکل انتشارشان، در ساعت‌های اول، گاهی تا‌ هزاربار دیده می‌شوند.تلگرام حالا دیگر فقط یک پیغام‌رسان ساده نیست؛ در نظر داشته باشید نوع استفاده و کاربری شما از این نرم‌افزار، تعیین‌کننده لحظه آشنایی‌تان با این کاربری‌های مخفی خواهد بود. مثلا اگر اهل پیوستن به کانال‌های جدی خبری هستید یا اگر به گروه‌های شعر و ادب و سینما پیوسته‌اید، زمان درازی صرف می‌شود تا کانال‌های مستهجن شما را به‌عنوان یک کاربر پیدا کنند، اما اگر در گروه‌های جوک‌های بی‌تربیتی عضویت دارید یا به کانال‌های فشن و ... پیوسته‌اید، این زمان ممکن است به یک روز تقلیل پیدا کند. شیوه عضو‌گیری کانال‌های مستهجن تلگرام، استفاده از امکان گروه‌های تلگرامی است؛ هر گروهی که امکان تبلیغ لینک این کانال‌های مستهجن را داشته باشد، هر شب پُر می‌شود از عکس‌ها و لینک‌هایی که با لمس‌کردنشان، شما را به دنیای خود فرا می‌خوانند. وزارت ارتباطات نگران همین اتفاق در تلگرام است. واقعیت این است که همین حالا، در تلگرام، صدها و بلکه ‌هزاران کانال پورنو مشغول فعالیت و بارگذاری عکس، فیلم، داستان و کارتون هستند که از میان آنها، استقبال مخاطبان ایرانی از فیلم‌ها و عکس‌های مستهجن ایرانی بیشتر بوده است. این موضوعی است که اصلی‌ترین دلیل نگارش این گزارش است. برای تهیه این گزارش، گزارشگر، یک‌ماه را در عضویت ١٠ کانال تلگرامی بوده‌است که اختصاصاً در حوزه تولید محتوای مستهجن فعالیت می‌کنند.

محتوای کانال‌های مستهجن چیست؟

در یک برآورد ساده از کانال‌های مورد اشاره، دریافته‌ام که این کانال‌ها چند عرصه جدی انتشار محتوا دارند: «تبلیغات»، «تولید و انتشار تصاویر مستهجن»، «جوک‌های غیراخلاقی» و «انتشار شایعات». واقعیت این است که در هر کانال تلگرامی، امروز می‌شود به نشر شایعه یا انتشار جوک‌های غیراخلاقی پرداخت، اما تجربه نشان می‌دهد کانال‌هایی که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، به محض انتشار فیلم مستهجن یا تبلیغی که شائبه مسائل جنسی داشته باشد، مخاطبانش را به‌طورکامل از دست خواهد داد. بنابراین در تعیین محتوای کانال‌های مستهجن فقط همان دو دسته اول قابل بررسی هستند:

یک) تبلیغات: تبلیغات اصل و اساس فعالیت‌های تلگرامی است. حتی نگاهی به کانال‌های خبری که جنبه سیاسی دارند هم نشان می‌دهد که لابه‌لای انتشار اخبار و شنیده‌ها، آنچه قرار است تبلیغ شود، یک دیدگاه یا احتمالا حمایت مستقیم از نمایندگان یک طیف سیاسی در انتخابات پیش‌روی مجلس شورای اسلامی است. اما کانال‌های مستهجن تلگرام چه‌چیزی را تبلیغ می‌کنند؟ این کانال‌ها در چند حوزه کار تبلیغی خود را انجام می‌دهند؛ «تبلیغ ادوات جنسی»، «تبلیغ روش‌های هک تلگرام»، «تبلیغ روش‌های ارتباط با زنان و دختران ویژ‌ه» و «تبلیغ دیگر کانال‌های تلگرامی همسو». بین این چهار حوزه، یک ارتباط جدی وجود دارد که نباید از آن چشم پوشید. به‌طوری‌که آشکار است، همه این موارد تبلیغاتی در یک راستا عمل می‌کنند. برای درک بهتر این موضوع به تبلیغاتی که به طور مداوم در یکی از این کانال‌ها منتشر می‌شود دقت کنید: «هک کامل گوشی (تمام گوشی‌ها) آموزش فارسی و ویدئویی، پشتیبانی آنلاین، نرم‌افزار هک و توضیحات فقط در این کانال». در این تبلیغ که مختص هک تلگرام است، آمده: «آیا به دوست خود اطمینان ندارید؟ می‌خواهید آخرین چت او را به صورت آنلاین بخوانید؟ آیا می‌دانید همه روابط به‌خاطر دروغ‌گویی از هم پاشیده می‌شوند؟ چرا قبل از ازدواج، از سَر و سِر دوست‌ خود مطلع نشوید؟» چنین هجمه تبلیغاتی، مخاطب را به سمت سایتی هدایت می‌کند که شما با انتخاب گزینه هک تلگرام می‌توانید در ازای پرداخت اینترنتی ٩هزارو ٩٥٠ تومان ناقابل، نرم‌افزار هک را خریداری و روی گوشی خود نصب کنید. این سایت‌ها با آدرس‌های مشابهی که همه دامنه اینترنتی .tk دارند، در اینترنت قابل جست‌وجو هستند. علاوه بر این نرم‌افزار و نرم‌افزارهایی چون هکِ وای‌فای، نرم‌افزار مکان‌یابی بدون جی‌پی‌اس و...، این کانال‌ها فروشنده یکی دیگر از اقلامی هستند که در همین کانال‌ها تبلیغ می‌شود؛ «ادوات جنسی». ادوات جنسی یکی از ممنوعه‌های واردات و حتی قاچاق هستند. برخورد پلیس، نهادهای نظارتی و بازرسی با فروش این وسایل به حدی بوده که سال‌هاست از نایاب‌ترین اجناس بازار ایران به حساب می‌آیند، اما حالا کانال‌های تلگرام فرصتی ایجاد کرده‌اند تا با عرضه اینترنتی این محصولات، زمینه تازه‌ای برای فساد در جامعه فراهم کنند. دکتر سیدعلی مرحمتی که علاوه بر داروسازی، یکی از واردکنندگان لوازم بهداشتی به ایران است، می‌گوید که این وسایل به صورت قاچاق وارد کشور شده و عجیب اینکه اهمال در مبارزه با قاچاق کالا و ارز زمینه‌ای برای آن فراهم کرده است: «من هم این تبلیغات را دیده‌ام و برایم عجیب بود که چطور چنین جنس‌هایی به داخل کشور وارد شده است. واقعیت این است که در دوره احمدی‌نژاد تمرکز روی مبادی ورود غیرقانونی کالا به کشور به حدی کم شد که سفارش‌های اینترنتی از کشورهای چین و تایلند به‌راحتی به داخل ایران می‌رسید و مهم نبود شما چه کالایی سفارش می‌دهید، بنابراین امروز انبارهایی در کشور داریم که از این کالاها انباشته شده و صاحبان آن باید برای فروشش کاری کنند».

دو) تولید و انتشار فیلم و عکس مستهجن: «بازم کلیپ ایرانی می‌خواید؟ لینکو به اشتراک بذارید تو گروهاتون، آمار رفت بالا براتون چیزای تازه رو می‌کنم». این عبارتی است که کمتر از ١٠دقیقه بعد از انتشار یک فیلم مستهجن ایرانی روی کانال «....» قرار گرفت. این کانال یکی از معروف‌ترین کانال‌های مستهجن داخلی بود که هفته آخر آذرماه، بالاخره بلاک شد؛ درحالی‌که بیش از ‌هزار عضو داشت. به‌جای هرگونه حاشیه‌رفتن، از رئیس انجمن مددکاری ایران پرسیده‌ام که چطور یک شبکه اینترنتی که کارش برقراری تماس و اطلاع‌رسانی است، به‌یک‌باره به محلی برای نمایش رفتارهای مستهجن و انتشار عکس‌ها و فیلم‌هایی با مضامین غیراخلاقی و حتی ضداخلاقی بدل می‌شود و او به همان مسئله پایه‌ای، اما همیشگی، اشاره می‌کند: «موضوع جنسی در ایران تابوست، در محیط‌های خانوادگی و در محیط‌های آموزشی، درباره این موضوع اطلاعات به‌موقع و درستی به افراد داده نمی‌شود، اما نیاز سر جای خودش باقی است. پس منِ نوعی اگر نتوانم از مجاری رسمی و مطمئن اطلاعات خودم را در این زمینه به دست آورم، از مراجع غیررسمی می‌گیرم، مثلا از تلگرام». با این‌حساب، ادمین کانال‌های مستهجن تلگرام، راه خوبی را برای دلالی پیدا کرده‌اند. اما دراین‌میان، وضعیت آنهایی که عمداً یا سهواً در تولید محتوای این کانال‌ها نقش ایفا می‌کنند، چه می‌شود؟ به گفته سیدحسن موسوی‌چلک، ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که شاخص‌های متعدد اجتماعی، وضعیت مطلوبی ندارند؛ آسیب‌های اجتماعی، سرمایه‌های اجتماعی، اعتماد اجتماعی و... در شرایط نرمالی نیستند و به ‌همین ‌خاطر، باید از سال‌ها پیش نگران پیامدهای فقدان یا کاهش این مؤلفه‌ها می‌بودیم و امروز، روز آن پیامدهاست:«هر انسانی از ارضای نیازهای جسمی و روحی خود لذت می‌برد و این کتمان‌شدنی نیست، اما اگر تأمل کنید، درمی‌یابید که فعالان تلگرام‌های مستهجن عموما جوان‌ها هستند؛ چراکه در شبکه‌های مجازی، حریم‌های دنیای واقعیت وجود ندارند و همین سراب آنها را به سمت استفاده بیمارگونه و حتی اعتیادآور از چنین فضاهایی می‌کشاند.»

یکی از نگرانی‌های رئیس انجمن مددکاران ایران، تأثیرات و آسیب‌های تلخی است که چنین فضاهایی می‌توانند روی ازدواج نسل‌های بعد بگذارند: «زندگی مجازی، در این فضاهای مجازی، می‌تواند بی‌اعتمادی افراد را به ازدواج تسری دهد. از این به‌ بعد، فرد همه را با همین چشم می‌بیند تا آنجا که حریم‌ها را در حوزه مسائل خانوادگی شکسته و گاه، حتی ظلمی را به ضعیف‌تری تحمیل کند».

چه باید کرد؟

اگر فردی در فیس‌بوک یک پست یا عکس غیراخلاقی منتشر کند، می‌توان با گزارش‌کردن صفحه او به مدیریت فیس‌بوک، خواهان حذف پست یا بلاک‌کردن صفحه‌اش شد؛ اما تلگرام مثل یک فرستنده عمل می‌کند که گیرنده نمی‌تواند روی محتوای آن نظارتی داشته باشد. حال سوال اینجاست که با کانال‌های مستهجن تلگرام چه باید کرد؟ گزارشگر این گزارش به شما راهکاری را می‌گوید که خودش به محض تمام‌شدن این گزارش انجامش داد؛ قطع‌کردن و خروج همیشگی از این کانال‌ها، یعنی درست همان‌کاری که بعضی‌وقت‌ها با تلویزیون یا ماهواره می‌کنید؛ کافی است خاموششان کنید یا کانال را عوض کنید!

اما یک مددکار اجتماعی، راهکارهایی فراتر از برخوردهای شخصی با یک پدیده آسیب‌زای اجتماعی دارد. مثلا موسوی‌چلک معتقد است باید قبل از هر اقدامی به مردم، جوانان و آنهایی که با جوانان سروکار دارند، اطلاعات دقیق، به‌موقع و لازم داده شود. قدم بعدی از نظر او، آشنایی دقیق مردم با شبکه‌های مجازی و انواع اطلاعات موجود در آن است. راهکار سوم هم استفاده از مؤلفه‌های دینی است که به گفته او، می‌توانند در افزایش شاخص‌های اجتماعی نقش داشته باشند: «دلیل اهمیت مؤلفه‌های دینی در این بحث این است که گرایش و وابستگی به چنین کانال‌هایی تحت‌تأثیر مجموعه‌ای از عوامل است و صرفا به موضوعات جنسی محدود نمی‌شود؛ نباید دلایلی چون سرگرمی، انتقاد، کنجکاوی و... را نادیده گرفت». موسوی‌چلک از فرصت پیش‌آمده استفاده می‌کند و می‌گوید که با بررسی انگیزه‌های فردی و اجتماعی ورود به کانال‌ها، می‌شود راه‌های نرفته بسیاری را پیمود: «افراد با انگیزه‌های مختلفی به سمت چنین فضاهایی می‌روند، یک عده برای ابراز وجود، گروهی برای پرکردن خلأهای شخصیتی خود، گروهی مروجان فرهنگ سایبری و گروهی دیگر از عوامل تولید همین فیلم‌ها و عکس‌ها هستند و این نشان می‌دهد که جامعه ما تشنه موضوعات جدی است و هشدار می‌دهم که اگر آدم تشنه به سمت جویی برود و بازگردد، خطرش بیشتر از تشنه‌ای است که نمی‌تواند جوی آب را ببیند!» این گزارش در اینجا به پایان نمی‌رسد. نقطه پایان این گزارش، حتی ازمیان‌رفتن تمامی کانال‌های مستهجن تلگرام نیست؛ چراکه این کانال‌ها، شرایطی را برای مسئولان کشور، خصوصاً فعالان حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی فراهم کردند که به معضلات و آسیب‌های گسترده، اما پنهان‌شده در لایه‌های مختلف جامعه دقیق‌تر نگاه کنند. واقعیت این است که شاید به‌زودی بسیاری از این کانال‌ها، توسط وزارت ارتباطات تعطیل شوند اما نگرانی اینجاست که فیلم و عکس مستهجن بعدی، کی، کجا و چطور منتشر خواهد شد؟ پرونده این گزارش تا ازمیان‌بردن این تصاویر باید همیشه باز بماند... .