زنی که برای اولین بار درد را احساس کرد

جام نیوز: زنی که از بدو تولد نمی‌توانست درد را احساس کند، برای اولین بار این حس را تجربه کرد. او مدتی تحت درمان با داروهایی که برای افراد مبتلا به سو مصرف مواد تجویز می‌شوند قرار گرفت و زمانی که در یک آزمایش، دست او اندکی با لیزر داغ شد، این زن فورا درد را احساس کرد و از درک این تجربه برای اولین بار احساس خوبی پیدا کرد.

افراد بسیار کمی در دنیا هستند که با اختلال احساس درد به دنیا می‌آیند. این‌ها قادر به درک احساس درد فیزیکی نیستند و این امر می‌تواند بسیار خطرناک و دردسرآفرین باشد. در واقع بدن همه آسیب می‌بیند اما این‌ها متوجه آسیبی که وارد آمده نمی‌شوند. نوزادانی که درد را احساس نمی‌کنند، انگشت ها یا لب‌های‌شان را آن‌قدر گاز می‌گیرند تا کار به خونریزی می‌کشد. بچه‌هایی که تازه به راه افتاده‌اند، دایم در معرض آسیب‌های مختلف و ضربه‌های خطرناک از لبه‌های تیز یا اشیای داغ هستند. اما دلیل این اختلال از چیست؟ گاهی یک جهش ژنتیکی اتفاق می‌افتد و نقصی در کارکرد کانال‌های یونی ایجاد می‌شود. کانال‌های یونی که به اسم کانال Nav1.7 شناخته می‌شوند، عامل انتقال سدیم در عصب‌های حسی هستند. با این‌هاست که سلول‌های عصبی می‌توانند اطلاعات مربوط به درد را به یکدیگر منتقل کنند و در نتیجه ما درد را احساس می‌کنیم. افراد بسیار کمی در دنیا هستند که با اختلال احساس درد به دنیا می‌آیند. این‌ها قادر به درک احساس درد فیزیکی نیستند و این امر می‌تواند بسیار خطرناک و دردسرآفرین باشد. محققان به محض فهمیدن این موضوع دست به ساخت ترکیباتی زدند که کانال‌های Nav1.7 را سد کند؛ با این هدف که احساس درد فیزیکی را در افراد عادی از بین ببرند. در این مدت محققان و داروسازهای زیادی از سراسر دنیا با اشتیاق فراوان خواستند دارویی بسازند که عین یک مخدر قوی واقعی، احساس درد را در انسان از بین ببرد، اما تاثیر هیچ‌کدام به اندازه‌ی کسی که مادرزادی به این اختلال دچار است و کانال‌های انتقال اطلاعات درد (همان کانال Nav1.7) در بدن او به طور طبیعی بسته هستند، نبوده است.

در یک مطالعه‌ی دقیق که روی موش‌ها انجام شد، «جان وود» (John Wood) از کالج دانشگاه لندن، به همراه تیم تحقیقاتی خود مشاهده کردند نمونه‌هایی که در پی یک اصلاح ژنتیکی دچار نقص کانال Nav1.7 شده بودند اصلا و به هیچ وجه درد را احساس نمی‌کردند؛ حتی وقتی دم آن‌ها تحت فشار یا گرمای شدید قرار می‌گرفت. بعدا کشف شد که در بدن این موش‌ها ژن مربوط به opioid peptide به‌شدت تقویت شده است (پپتیدها پلیمرهای کوچکی هستند که از به هم پیوستن اسیدهای آمینه با ترتیب مشخصی و با پیوند پپتیدی‌ تشکیل شده‌اند). این ژن همان چیزی است که احساس درد را در بدن از بین می‌برد. به نظر می‌رسید که بدن موش‌هایی که دچار اصلاح ژنتیکی شده بودند، مقادیر بیش‌تری از این «مسکن‌ها» تولید می‌کند و این می‌توانست عدم احساس درد در انسان‌هایی که با این اختلال به دنیا می‌آیند را توجیه کند.

دکتر وود از همین مساله نتیجه گرفت که اگر دارویی ساخته شود که جلوی عملکرد opioid peptide را بگیرد، می‌تواند روند این اختلال را در انسان تغییر بدهد و کاری کند که فرد بتواند دوباره درد را احساس کند. در آزمایش بعدی به موش‌ها «نالوکسون» (naloxone) خوراندند. نالوکسون دارویی هست که برای درمان سو مصرف مورفین و هرویین استفاده می‌شود و جلوی عملکرد opioid peptide را می‌گیرد. نتیجه بسیار جالب بود: موش‌ها درد را احساس کردند. خبر بهتر آن‌که نتیجه‌ی این آزمایش روی انسان هم موفقیت‌آمیز بود. به یک زن ۳۹ ساله که در تمام عمرش نمی‌توانست درد را احساس کند، نالوکسون تجویز شد و بعد از مدتی مصرف این دارو، وقتی لیزری به پوست‌اش تابیده شد اثر درد آن را به وضوح احساس کرد. این زن می‌گوید که از این بابت بسیار خوشحال است و امیدوار است که این دارو بتواند بچه‌های او که شاید این اختلال را به ارث ببرند را هم درمان کند. اما وود و تیم تحقیقاتی او از این بابت مطمئن نیستند چون مصرف طولانی‌مدت نالوکسون عوارض جانبی دارد. به همین علت شاید از یک رویکرد متناقض برای درمان بیماری «اختلال در احساس درد» استفاده شود. در رویکرد متناقض، تیم تحقیق به موش‌ها هم‌زمان داروی بستن کانال Nav1.7 را به همراه مخدرهای opioid خوراند. در نتیجه‌ی این تجویز، موش‌ها (درست مانند نمونه‌هایی که به طور مادرزادی کانال‌شان مختل شده بود) اصلا درد را احساس نمی‌کردند. آن‌ها تصمیم گرفتند تا از ترکیب این دو دارو برای تسکین درد در انسان بهره ببرند و این شیوه‌ی را به نام خود ثبت کنند. «کنجی اوکوزه» (Kenji Okuse) از کالج سلطنتی انگلستان عقیده دارد که یافته‌های جدید می‌تواند نگاه پزشکان به مساله‌ی درد و تسکین آن را عوض کند. اما نیاز به مطالعات و آزمایش‌های بیش‌تری هم هست. در شیوه‌ی فعلی کسانی که opioid مصرف می‌کنند باید در تمام عمر از این دارو استفاده کنند. خبر خوب دیگر آن‌که این دستاورد می‌تواند منجر به راه‌هایی برای درمان بیماری‌هایی مثل آرتروز شود.