آیا واژه حرام لقمه را می‌توان شوخی قلمداد کرد؟

آفتاب یزد - یوسف خاکیان: ماجرای «کش لقمه» و «دراز لقمه» و به تعبیر بهتر «حرام لقمه» که رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در توضیحات روز گذشته خود ابدا به آن اشاره نکرده از آنجایی آغاز شد که رامبد جوان مجری برنامه خندوانه که برنامه اش نزدیک به یک ماه است به پایان رسیده، تصمیم گرفت از غلامعلی حدادعادل به عنوان چهره ای فرهنگی و ادبی دعوت به عمل آورد که در این برنامه حضور یابد. ایشان هم به رسم ادب و احترام دعوت رامبد جوان را پذیرفته و در یکی از شب های گرم تابستان قدم رنجه کرده و به عنوان میهمان در آن برنامه حضور یافتند. شاید برجسته ترین ویژگی غلامعلی حداد عادل بیش از داشتن چهره ای سیاسی ،سابقه فرهنگی و ادبی وی بود که دست اندرکاران برنامه خندوانه را مجاب به دعوت ایشان کرد. چه آنکه خود رامبد جوان پیشترها و البته بعدترها به کرات اعلام کرد که خندوانه برنامه ای فرهنگی و نه سیاسی است. بر همگان واضح و مبرهن است که حضور یک چهره فرهنگی و ادبی آن هم از نوع رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اش نشان از این موضوع می‌دهد که انتظار اقشارمختلف مردم اعم از پیر و جوان و زن و مرد این است که وی در برنامه ای تلویزیونی که میلیون ها بیننده در سراسر کشور و حتی در سراسر جهان دارد زبان و ادب فارسی را به بهترین شکل و روش ممکن به بینندگان نشان داده و حتی فراتر از آن تلاش کند که حتی چهره ای از زبان و ادب فارسی را به نمایش بگذارد که تا کنون یا به طور کلی مغفول مانده و یا توجه چندانی به آن نشده است. اما آنچه در شب میهمانی حدادعادل در برنامه خندوانه میلیون ها نفر به تماشایش نشستند چهره ای از زبان و ادب فارسی نبود چه آنکه ایشان در جایی از صحبت هایشان از واژه ای استفاده کردند که هیچ سنخیتی با زبان و ادب فارسی نداشت.

«حرام لقمه»

"حرام لقمه" واژه ای بود که دکتر غلامعلی حداد عادل در خصوص ابداع کننده واژه کش لقمه در ادبیاتش از آن استفاده کرد. ایشان در دفاع از عملکرد چندین ساله فرهنگستان زبان و ادب فارسی در خصوص چرایی ورود واژه «کش لقمه» به ادبیات فارسی اظهار داشت که این واژه به هیچ وجه از واژه های جایگزینی فرهنگستان نبوده و معلوم نیست کدام حرام لقمه ای برای اولین بار آن را ابداع و وارد ادبیات فارسی کرده است. البته دیری نپایید که متغیرمعادله مجهول ابداع کننده واژه «کش لقمه» لب به اعتراض گشود و بیان کرد که اوبوده که برای اولین باردر یکی از برنامه های

طنز سال های گذشته تلویزیون ازواژه «کش لقمه» استفاده کرده است. نام این متغیرعیان شده «رامین ناصرنصیر» بود.

رامین ناصر نصیر بازیگر تئاتر و تلویزیون ایران در نامه ای بلند بالا و البته اعتراض آمیز و تند دکتر حداد عادل را خطاب قرار داده و اعلام کرد که حرام لقمه مورد نظر حدادعادل ،او بوده است. او بوده است که واژه "کش لقمه" را برای اولین بار استفاده کرده است. ناصر نصیر اما یک سوال بزرگ را در نامه اش مطرح کرد که گویی هنوز بعد از گذشت نزدیک به یک ماه از پایان برنامه خندوانه رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نتوانسته پاسخی برای آن بیابد. ناصر نصیر در نامه اش با طرح این پرسش که چطور ممکن است واژه ای که در یک برنامه استفاده شده ، ورد زبان همه شود و حتی این شائبه را ایجاد کند که پدیدآورنده اش فرهنگستان است ،اما اینهمه واژه که توسط خود فرهنگستان زبان ابداع شده را کسی استفاده نمی‌کند. این پاسخ تامل برانگیز پایانی بود بر ماجرای «کش لقمه» و «درازلقمه » و به قول آقای حداد عادل «حرام لقمه».

روزها گذشت و خندوانه به پایان رسید وهیچکس پاسخ پرسش ناصرنصیر را نداد. ماجرا تقریبا که نه بلکه تحقیقا تمام شده بود که رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی رسما اعلام کرد که در باب استفاده از آن واژه غیر ادبی نه توهین کرده و نه ناسزا گفته است بلکه فقط و فقط شوخی کرده است. اما در باب این عمل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی (بخوانید شوخی) چند نکته وجود دارد که در زیر به آنها اشاره می‌شود.

1- این همه مدت از پایان برنامه خندوانه که نه، بلکه از پایان برنامه ای که حدادعادل میهمانش بود می‌گذرد و تازه رئیس فرهنگستان هنر یادش افتاده که بگوید شوخی کردم.

2- آقای حداد عادل انگار فراموش کرده اند که شوخی را کسانی می‌کنند که میان آنها صمیمیتی وجود دارد نه اینکه امروز دو نفر تا به هم رسیدند بنای شوخی را با یکدیگر باز کنند.

3- اگر بر فرض محال بنا را بر وجود صمیمیتی میان رامین ناصرنصیر و غلامعلی حداد عادل بگذاریم این سوال پیش می‌آید که چرا باید این شوخی در جعبه جادویی در مقابل چشمان میلیون ها نفر رخ دهد و همگان شاهد و ناظرش باشند. حتی در تلویزیون های غربی نیز که فضای بازی دارند به نظر نمی‌رسد چنین الفاظی رد و بدل شود.

4- رامین ناصرنصیر در کمتر از 48 ساعت پاسخ توهین (بخوانید شوخی) حداد عادل را داد اما ایشان پس از گذشت بیش از یک ماه تازه یادشان افتاده که بگوید آقای ناصرنصیر شوخی کردم.

5- واژه حرام لقمه در فرهنگ لغت اینگونه معنا شده است: «کسی که از لقمه ناپاک در سلب پدر و رحم مادر وجود یافته باشد.» با چنین تعبیری پرسشی که می‌توان از آقای دکتر غلامعلی حدادعادل به عنوان رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی مطرح کرد این است: کجای معنای ادبی این واژه بو، مزه، رنگ یا حتی شکل شوخی می‌دهد؟ عادلانه قضاوت کنید.