ترکیه چگونه از ایران پیشی گرفت؟/ نگاهی به کند شدن روند رشد علمی کشور

سرویس اجتماعی فردا - در حالی که رهبر معظم انقلاب بر ضرورت رشد شتاب علمی کشور تاکید دارند و معتقدند که روند رشد علمی کشور کند شده است، حالا آمارهای پایگاه ISI به عنوان مهمترین پایگاه نمایه مقالات علمی در دنیا، نشان می‌دهد که ترکیه با پیشتازی توانسته خود را به عنوان اولین کشور منطقه در حوزه علم معرفی کند و در برخی حوزه‌ها بیشتر از ایران پیشتاز باشد.

دکتر جعفر مهراد، موسس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در خصوص میزان تولیدات علمی ایران با نمایه آی‌اس‌آی و تحلیل میزان تولیدات ایران و ترکیه در فاصله سالهای 2010 تا 2015 توضیح می‌دهد.

نمایه 250 هزار و 313 مدرک علمی از ابتدا تا کنون در ISI

وی با اشاره به میزان تولیدات علمی ایران و ترکیه از ابتدای نمایه‌سازی مقالات توسط موسسه تامسون رویترز (ISI) تاکنون افزود: بر این اساس کل مدارک علمی تولید شده توسط پژوهشگران ایران از ابتدا که توسط ISI ثبت و نمایه‌سازی شده است، 250 هزار و 313 مدرک و کل تولیدات علمی کشور ترکیه 329 هزار و 75 مدرک است که نسبت به ایران بیش از 40 هزار مدرک بیشتر است .

وی در ادامه به توضیح میزان تولیدات علمی این دو کشور از سال 2010 میلادی تا سال 2015 میلادی پرداخت که نتایج آن در جدول ذیل قابل مشاهده است .

رده‌های تولیدات علمی ایران

مهراد با اشاره به رده‌بندی مدارک تولید شده توسط دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی کشور توسط نظام ISI گفت: بر این اساس از مجموع 250 هزار و 313 مدرک که به تولیدات علمی ایران مربوط می‌شود، به تفکیک مقوله‌ها پنج رشته اول شامل مهندسی برق و الکترونیک با 21 هزار و 766 مدرک، شیمی چند رشته‌ای با 13 هزار و 474 مدرک، علم مواد چندرشته‌ای با 12 هزار و 532 مدرک، مهندسی شیمی با 10 هزار و 48 مدرک و رشته فیزیک - شیمی با هشت هزار و 627 مدرک است .

استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز با بیان اینکه از کشور ترکیه تاکنون 392 هزار و 75 مدرک در کل در ISI ثبت و نمایه‌سازی شده است، خاطرنشان کرد: رده‌های موضوعی ترکیه با رده‌هایی که ISI برای ایران تعریف کرده، متفاوت است؛ بنابراین برنامه‌ریزان و سیاستگذاران علمی ایران به این تفاوت‌ها توجه کنند. این تفاوت‌ها، دانشگاه‌هایی در دو کشور به وجود آورده است که دانشگاه‌ها نیز بر این اساس متفاوت هستند .

وی افزود: از کل 392 هزار و 75 مدرک متعلق به تولیدات ترکیه، تعداد 22 هزار و 941 مدرک به جراحی، تعداد 16 هزار و 77 مدرک به مهندسی برق و الکترونیک، تعداد 14 هزار و 496 مدرک به پزشکی کودکان، تعداد 13 هزار و 313 مدرک به قلب و عروق و تعداد 12 هزار و 688 مدرک به مغز و اعصاب تعلق دارد .

تعداد مقالات مجلات و همایش‌های پژوهشگران ایرانی و ترکیه

مهراد خاطرنشان کرد: چنانچه بخواهیم تعداد مقالات علمی را از سایر مدارک جدا کنیم، می‌توان گفت که در ایران از کل 250 هزار و 313 مدرک، تعداد 194 هزار و 84 مقاله و در ترکیه از کل 392 هزار و 75 مدرک، تعداد 298 هزار و 686 مقاله قابل شمارش است .

به گفته وی، تعداد مقالات کنفرانس‌ها در ترکیه در کل 36 هزار و 726 مقاله و در ایران 32 هزار و 328 مقاله است .

استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز تصریح کرد: بر عکس تولیدات علمی ترکیه در مقالات علمی نسبت به ایران رقمی بیش از 100 هزار مقاله را نشان می‌دهد که در این حوزه با توجه به اسناد بالادستی و حتی سیات‌های ابلاغی برنامه ششم توسعه، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و نیز وزارتین علوم و بهداشت باید به گونه‌ای سیاست گذاری کنند که اهداف این برنامه‌ها محقق شود .

حوزه‌های پژوهشی تولیدات علمی ایران

موسس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با بیان اینکه حوزه‌های پژوهشی که در دانشگاه‌ها اجرا و پیاده‌سازی می‌شود، به صورت جداگانه توسط ISI بررسی و تحلیل می‌شود، به پایگاه اطلاع رسانی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: بر این اساس از کل 250 هزار و 313 مدرک ایران، تعداد 55 هزار و 841 مدرک از تحقیقات مهندسی، تعداد 36 هزار و 946 مدرک از تحقیقات شیمی، تعداد 21 هزار و 97 مدرک از تحقیقات فیزیک، تعداد 18 هزار و 880 مدرک از تحقیقات علم مواد و تعداد 18 هزار 533 مدرک از تحقیقات علم رایانه به حساب می‌آید .

حوزه‌های پژوهشی تولیدات علمی ترکیه

مهراد با اشاره به میزان تولیدات علمی حوزه‌های پژوهشی کشور ترکیه گفت: از کل 392 هزار و 75 مدرک، تعداد 48 هزار و 320 مدرک در حوزه مهندسی، تعداد 27 هزار و 140 مدرک در حوزه شیمی، تعداد 22 هزار و 941 مدرک در حوزه جراحی، تعداد 22 هزار و 31 مدرک در حوزه فیزیک و تعداد 19 هزار و 47 مدرک در علم رایانه پژوهش و منتشر شده است .

دانشگاه‌های پرتالیف ایران

وی افزود: از تعداد 250 هزار و 313 مدرکی که توسط دانشگاه‌ها در مراکز تحقیقاتی دولتی و خصوصی ایران تولید شده است، 9 دانشگاه پرتالیف ایران شامل دانشگاه تهران با 25 هزار و 100 مدرک، دانشگاه آزاد اسلامی با 21 هزار و 173 مدرک، دانشگاه علوم پزشکی تهران با 20 هزار و 289 مدرک، دانشگاه صنعتی شریف با 15 هزار و 61 مدرک، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج با 14 هزار و 734 مدرک، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با 13 هزار و 582 مدرک، دانشگاه صنعتی اصفهان با 13 هزار و 66 مدرک و دانشگاه تربیت مدرس با 12 هزار و 975 مدرک است .

دانشگاه‌های پرتالیف ترکیه

موسس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) تصریح کرد: از کل تعداد 392 هزار و 75 مدرک تولید شده توسط دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور ترکیه پنج دانشگاه پرتالیف هستند که شامل دانشگاه حاجت تپه با 29 هزار و 503 مدرک، دانشگاه استانبول با 27 هزار و 899 مدرک، دانشگاه آنکارا با 21 هزار و 542 مدرک، دانشگاه فنی ارتادوو با 19 هزار و 157 مدرک و دانشگاه اژه با 17 هزار و 807 مدرک است .

وی با بیان اینکه گرچه در اسناد بالادستی کسب رتبه اول در آسیای غربی در حوزه‌های علم، فناوری و اقتصاد به دانشگاه‌ها و مراکز علمی تکلیف شده است و سیاست‌های برنامه 5 ساله ششم توسعه کشور که اخیرا توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده است بر این نکته تاکید دارد، اما باید توجه کنیم که تفاوت‌هایی بین عملکرد علم و فناوری در دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی میان دو کشور ایران و ترکیه وجود دارد .

وی با بیان اینکه ایران در بسیاری از حوزه‌های علوم، بسیار پیشرفته است و در فناوری‌های نوین از اقتدار و نفوذ تحقیقاتی برخوردار است، تصریح کرد: احراز رتبه 7 در فناوری نانو و تسلط عمده بر رشته‌هایی مانند هوافضا، بیوتکنولوژی، سلول‌های بنیادی از موضوعات مهمی است که ایران در منطقه جنوب غرب آسیا چندین سال متوالی است که اقتدار خود را حفظ کرده است .

استاد دانشگاه شیراز ادامه داد: با وجود این مقایسه آمار تولیدات علمی ایران و ترکیه تفاوت‌های آشکاری را نشان می ‌دهد که علت عمده این تفاوت‌ها ناشی از عوامل مختلف است که مهمترین عامل در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی 8 ساله است که روند توسعه علمی کشور را کند کرد .

مهراد در پایان تاکید کرد: با این حال هر چند که تولید علم در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دیرتر آغاز شد، اما روند رشد و شتاب آن مقبول و مطلوب است .