شبکه های اجتماعی بازار شایعه را داغ‌تر می‌کنند/3 حوزه‌ای که شایعه‌ساز ترند

سرویس اجتماعی «فردا» - در روزهای اخیر تنور شایعه سازی در کشور داغ بوده است. از گسترش اسیدپاشی در شهرهای گوناگون تا زمان دفن خواننده محبوب مرتضی پاشایی. گفته می‌شود که شایعه چون آب دریاست یعنی هرچه نوشیده شود، بیشتر ایجاد عطش می‌کند؛ چراکه معمولا شایعه ترس و نگرانی در جامعه ایجاد می‌نماید و مردم به علت عدم دسترسی به اطلاعات دقیق به آن پناه می‌برند و آن را دهان به دهان نقل می‌کنند و گاه بر آن می‌افزایند. اما با توجه به آسیب پذیری شدید جامعه ما نسبت به رواج شایعات و تلاش فراوان برخی برای ترویج شایعه های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و اجتماعی در جامعه و تخریب سلامت و تعادل روانی مردم، چه باید بکنیم. این سئوالی است که پاسخ آن را از یکی از کارشناسان مطرح در حوزه جامعه شناسی جویا شدیم. در این خصوص دکتر مجید ابهری، متخصص علوم رفتاری و آسیب شناس اجتماعی، در گفتگو با «فردا» ضمن اشاره به اینکه شایعه در غیبت واقعیت متولد می شود گفت: از نگاه آسیب شناسی رفتاری، شایعه مطلبی است که دور از واقعیت بوده و یا با آن فاصله داشته باشد و یا اینکه واقعیت چندین برابر بزرگنمایی گردد. بنابراین در بررسی شایعه می‌توان گفت شایعات یا اساسا کذب هستند یا واقعیت ذره‌بینی می‌باشند که در جامعه توسط افرادی تولید و پخش می‌شوند که با هدف مشخص اقدام به این کار می کنند. وی در ادامه افزود: عموما شایعات توسط دو گروه گسترش می‌یابد. گروه اول افراد بی‌خبری هستند که در جریان مسائل به طور عمیق و واقعی قرار نگرفته‌اند و صرفا با نقل شایعه قصد تعامل گفتاری دارند. گروه دوم که به صورت هدفمند اقدام به تشدید و گسترش شایعات می‌کنند و به نوعی نقش شبکه‌های اطلاع رسانی معاند را ایفا می کنند. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه عدم دسترسی مردم به حقیقت شایعه‌سازی را گسترش می‌دهد اظهار کرد: وقتی مردم کمتر به حقایق دسترسی داشته باشند آنوقت شایعات جانشین واقیعتها می‌شوند. در زمانی که شبکه‌های اجتماعی مانند مور و ملخ زیاد شده اند و مردم اخبار را از اینستاگرام، فیس بوک، وایبر و... دریافت می‌کنند باید مسئولین با هوشیاری بیشتری رفتار نمایند. این شبکه های اجتماعی بازار شایعه را داغ‌تر می‌کنند. بنابراین فقط وظیفه رسانه تصویری مثل صدا و سیما نیست که با شایعات مقابله کند بلکه همه رسانه ها و مردم باید در مقابله با شایعه حرکت کنند. متاسفانه 90 درصد شایعات در شرایط حاضر ریشه خارجی دارند و کم‌کاری رسانه‌ها در اطلاع رسانی و بیان واقیعتها اصلی‌ترین دلیل گسترش شایعات است. این آسیب شناس علوم اجتماعی معتقد است: بسیاری از اوقات خبری که در جامعه منعکس می‌شود ریشه واقعیت ندارد و تکثیر آن گناه محسوب می شود. در موضوع فوت آقای مرتضی پاشایی هنرمند جوان یک مورد از این موضوع را ملاحظه کردیم. ناگاه در شبکه های اجتماعی، خبری منتشر شد که تاریخ دفن ایشان قبل از تاریخ تشیع بوده است و امثال این اخبار. این گونه اخبار علاوه بر آنکه خانواده های مصیب زده را دچار تشدید بحران می‌کند مقدمات بی‌اعتمادی به نهادهای مربوطه را نیز ایجاد می‌نماید. این متخصص علوم رفتاری افزود: در شیوع پدیده شایعه‌سازی، یکی از اصلی‌ترین ارکان سرمایه های اجتماعی کمرنگ می شود و آن این است که در ابتدا روابط اجتماعی میان افراد جامعه به خطر خواهد افتاد و در مرحله بعد اعتماد مردم به نظام اطلاع رسانی و نهادهای متولی تضعیف می شود. مجید ابهری در ادامه عنوان کرد: شایعات معمولا در سه بخش تولید و منتشر می شود. اول در مورد چهره های محبوب و شناخته شده در جامعه مانند هنرمندان، ورزشکاران و سیاستمداران و مدیران کلان جامعه؛ چراکه افکار عمومی نسبت به این گونه افراد حساس بوده و علاقمند به آگاهی بیشتر در مورد آنان هستند. گروه دوم، در مورد مسائل اقتصادی مانند گرانی و ارزانی یک کالا و یا کمیاب شدن آن و از آنجا که مردم گرایش به کسب آگاهی در مورد اداره امور زندگی خود دارند این گونه شایعات نیز بسیار سریع منتشر می شود. وی افزود: و گروه سوم در مورد سلامت عمومی جامعه مانند وجود وایتکس در شیر، آب آلوده و امثالهم. این گونه مسائل نیز مستقیما از سوی دشمنان تولید می‌شود و به قصد ایجاد اضطراب اجتماعی است. مجید ابهری در پایان تاکید کرد: به هر حال سیستم اطلاع رسانی در هر مورد اگر با سرعت اقدام به حرکت نماید گوی میدان را از دست شایعه‌پردازان خواهد بود و از بروز آسیب های اجتماعی و ناهنجاری های روانی در جامعه مانع خواهد شد.