«نوپو»؛ سرزمین ناشناخته ناجا/تصاویر
فرمانده نوپو در نخستین مصاحبه بلند خود حرفهای شنیدنی زیادی دارد؛ از مهارت فوق تصور این افراد در سرعت، قدرت و شلیک تا انواع آموزش‌های آبی، خاکی، هوایی؛ از تاریخچه نیروهای ویژه ایران تا مقایسه با نیروهای ویژه آمریکا، انگلیس و آلمان...
چند ماهی بود که ناامیدانه پیگیر حضور در مکانی بودیم که زبده‌ترین نیروهای ویژه کشور در آن آموزش می‌بینند ولی هر بار پاشنه قسمت بر «درِ بسته» می‌چرخید ولی بالاخره، گردونه بخت، روی خوشش را به ما نشان داد و با مساعدت یکی از دوستان، در بزرگ و آهنی مقر یگان ویژه نیروی انتظامی، بر پاشنه گذشته نچرخید و راه برای قدم گذاشتن به مکانی برای ما باز شد که نه تنها مردم کوچه و خیابان، که حتی بسیاری از اهل رسانه و فن نیز تصور درستی از آن‌جا و فعالیت‌های انجام شده در آن ندارند و به قول یکی از ظریفان، «حتی نامش را هم به درستی نمی‌دانند.»
صبح یک روز گرم تابستان و درست در وسط مرداد، تقدیر به گونه‌ای رقم می‌خورد که ما مجوز ورود به مقر نیروهای نوپو یگان ویژه پاسداران ناجا را پیدا می‌کنیم؛ از در آهنی بزرگی عبور می‌کنیم و به محوطه وسیعی می‌رسیم که انبوه خودروهای یکدست مشکیِ منقش به آرم «نوپو» حس قدم گذاشتن به منطقه ممنوعه را بدجوری در درونت زنده می‌کند و کنجکاوی خفته در پس گذر سن و سالت را دوباره بیدار می‌کند تا دزدکی سرکی بکشی و ببینی در پشت این شیشه‌های مشکی و در درون این خودروهای تمام قد سیاه، چه می‌گذرد...
از محوطه‌ای عبور می‌کنیم که مأموران این واحد با لباس‌های یکدست مشکی خود در حال به سر کشیدن نقاب‌ها و نصب تجهیزات برای انجام تمرینات هر روزه خود هستند؛ مأمورانِ با انگیزه و نشاطی که نوع شوخی‌ها و خوش و بش آن‌ها و نحوه تعامل با فرماندهانشان، آشکارا از اتصال روابط عمیق عاطفی میان آن‌ها حکایت دارد. مأمورانی که همواره برای انجام مأموریت، آماده‌اند و به قول معروف، با چشمان باز می‌خوابند... مأمورانی که به قول خودشان در زمان لزوم و برای حفظ امنیت، هر کسی را می‌توانند از پای درآورند.
وارد مقر فرماندهی و دفتر کار سرهنگ حسین امجدیان فرمانده واحد نوپو، می‌شویم؛ قد نسبتاً بلندی دارد با اندامی ورزیده، که ورزیدگی عضلاتش حتی از پسِ لباس پلنگی گشادش نیز به خوبی قابل تشخیص است؛ دفتر کارش بسیار ساده است و در میان این سادگی، انواع اتیکت‌های چسبیده شده بر روی سینه و بازو‌انش نخستین و تنها چیزی است که توجه و نگاهت را معطوف به خود می‌کند؛ اتیکت‌هایی خاص با نشان ببر، عقاب، چتر نجات، کوهستان، ورزش‌های رزمی و ... که نشان از مهارت او در تمامی این زمینه‌ها دارد؛ خیلی اهل تعارف و شعار نیست ولی به وضوح باهوش است و از رد نگاه‌هایمان، متوجه موضوع می‌شود و با فروتنی خاصی مساله را به شوخی و خنده می‌کشاند.
سر صحبت با یکی از زبده‌ترین فرماندهان نیروهای ویژه کشور باز شده و در ابتدای بحث چگونگی انتخاب نام و واژه «نوپو» به میان کشیده می‌شود. او که خود از محدود بودن اطلاعات ما در خصوص این واحد، مطلع است، شروع می‌کند به توضیح دادن موضوع و تأکید دارد که «نوپو» مخفف «نیروهای ویژه پاسداران ولایت» است نه «نیروهای ویژه پاد وحشت»! او می‌گوید: «نیروهای ویژه پاد وحشت» یک اصطلاح فرانسوی است که به تمامی نیروهای ویژه دنیا اطلاق می‌شود ولی واحد نوپو، با این نیروها متفاوت و یک نیروی ویژه تمام عیار با فاکتورهای بومی است که به نام «نیروهای ویژه پاسداران ولایت» نامگذاری شده است.
این مصاحبه گرچه نخستین مصاحبه رسمی در خصوص ریزترین اقدامات و فعالیت‌های یکی از زبده‌ترین نیروهای ویژه کشور است ولی فرمانده این واحد سعی می‌کند در پاسخ به سوالات بسیار و در عین حال پراکنده ما به تمامی این پرسش‌ها با در نظر گرفتن محدودیت‌های امنیتی و حفاظتی، پاسخ جامع و کاملی بدهد که شرح این گفت‌وگو به تفصیل در زیر آمده است:
تاریخچه تشکیل «نوپو» /«رهایی گروگان» و «عملیات ضد تروریستی» تنها وظایف «نوپو» است
با توجه به اینکه اطلاعات اندکی از وظایف و مسئولیت‌های محوله به واحد نوپو در جامعه وجود دارد و شایعات بسیاری از ورود این نیروها در موارد مختلف منتشر شده، مختصری در خصوص وظایف این واحد توضیح دهید...
نیروی نوپو به عنوان نیروی اصلیِ ضدتروریستی نیروی انتظامی به شمار می‌رود و مسئولیت اصلی آن، «رهایی گروگان و برخورد و خنثی‌سازی عملیات تروریستی است.» لذا طبق قانون، در عملیات رهایی گروگان، فرماندهی عملیات به فرمانده واحد رهایی گروگان سپرده می‌شود و تنها فرمانده رهایی گروگان نوپو، مسئولیت فرماندهی به سایر نیروها را در اختیار دارد و سایر نیروهای پلیس در چنین عملیاتی تحت اختیار واحد رهایی گروگان قرار می‌گیرند.
این واحد از چه سالی کار خود را آغاز کرد و پایه‌ریزی آن و آموزش‌های ارائه شده برای تربیت این نیروها توسط چه نیروهایی انجام شد؟
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مأموریت‌های رهایی گروگان و ضدتروریستی در اختیار تیپ 65 نوهد قرار داشت و تشکیل آن نیز به زمان ستمشاهی بازمی‌گردد که 33 نفر از افراد گارد شاهنشاهی توسط کارشناسان خارجی، انتخاب شدند و تحت آموزش قرار گرفتند اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، این نیاز در نیروی انتظامی دیده شد تا نیروهای ویژه‌ای با هدف انجام «مأموریت‌های رهایی گروگان و ضدتروریستی» تربیت شوند لذا در سال 1370 نخستین جرقه تشکیل واحد رهایی گروگان توسط تیمسار حسینی زده شد، این واحد در سال 74 به شکل منسجم‌تری درآمد و در سال 76 وظیفه مقابله با تیم‌های تروریستی به این واحد سپرده شد که کمیته بازنشستگان تیپ 65 نوهد نیز در آموزش این نیروها، کمک بسیاری در ابتدای امر داشتند و ادامه این راه توسط خود نیروهای انتظامی جمهوری اسلامی ایران طی شد و امروز شاهدیم که از نظر تجهیزات، مأموریت‌ها و توانایی، حرف اول را در میان تمامی کشورهای منطقه و حتی دنیا می‌زنیم.
نحوه جذب در «نیروی ویژه»/نیروهای ویژه نوپو چه آموزش‌هایی می‌بینند؟
با توجه به اینکه مأموران این واحد یکی از زبده‌ترین نیروهای ویژه کشور به حساب می‌آیند بسیاری از جوانان علاقمند به عضویت در این واحد هستند. مشخصاً نحوه جذب نیرو و آموزش‌های تخصصی در این واحد چگونه است؟
نیروهای نوپو نیروهای فوق‌تخصصی و ویژه‌ای هستند که از میان برترین‌های یگان ویژه که این نیروها نیز خود برترین‌های نیروی انتظامی هستند با توجه به ملاک‌ها و معیارهایی خاص انتخاب می‌شوند البته دواطلبان پیوستن به واحد نوپو یگان ویژه، بسیار زیاد هستند، ما از میان داوطلبان گزینش لازم را برای عضویت در این واحد به عمل می‌آوریم. ناگفته نماند، پیوستن به نیروهای نوپو نیازمند گذر از مراحل مختلف و موفقیت در آزمایشات و امتحانات بسیاری است که مهم‌تر از تمامی آن‌ها، التزام و پایبندی عمیق به اعتقادات مذهبی و ولایت فقیه است. چرا که لازمه موفقیت در مأموریت‌های ما ایمان و اعتقاد قوی است تا اعضای این نیرو بتوانند در شرایط حساس و مأموریتی خود همچون رهایی یک گروگان بی‌گناه از دست گروگانگیران، بتوانند به راحتی بهترین انتخاب ممکن را داشته باشند و در صورت لزوم از جان خود برای آزادی گروگان‌ها، مایه بگذارند.
از نظر مهارت‌های تکنیکی و شرایط جسمی، داوطلبان باید چه شرایطی را دارا باشند؟
فیزیک جسمی متناسب و آمادگی بدنی بسیار بالا جزو شرایط اولیه است که اگر داوطلبان موفق به داشتن این موارد شوند به مرحله سنجش روحی و شرایط شخصیتی می‌رسند که در این مرحله نیز تست‌های مختلف شخصیتی از این افراد گرفته می‌شود که شامل تست‌های شخصیت، روان‌شناسی و هوش است. دقت عمل در انجام این تست‌ها بسیار مهم است چراکه موفقیت در مأموریت‌های این واحد، نیازمند ثبات شخصیت، روان سالم و هوش بسیار بالای مأموران این واحد است و مأموران نوپو باید بتوانند در کم‌ترین زمان ممکن با استفاده از این داشته‌های شخصیتی و بهره‌گیری از آموزش‌های حرفهای بهترین تصمیم‌گیری لازم را داشته باشند؛ تصمیم‌گیری‌هایی که قطعاً به جان خود، همکاران و گروگان‌ها وابسته است.
در مرحله بعد انتخاب شدگان باید بتوانند از مصاحبه، موفق بیرون بیایند و پس از این موفقیت در یک آزمون علمی، میزان دانسته‌های علمی آن‌ها محک زده می‌شود. لذا اگر داوطلبی موفق به گذراندن تمامی این مراحل شد، به عنوان «هنرآموز» وارد واحد نوپو می‌شود و تحت آموزش‌های تخصصی قرار خواهد گرفت.
حداقل زمان لازم «رویت، هدف گیری و شلیک» برای یک نیروی ویژه چقدر است؟
آموزش تخصصی در واحد نوپو بر چه مواردی متکی است؟
یک نیروی ویژه در نوپو باید تحت آموزش‌هایی قرار بگیرد که به توانایی و مهارت لازم برای رویت، هدف گیری و شلیک در حداقل زمان ممکن که یک تا 3 ثانیه است، دست پیدا کند. یعنی باید در مهارت تیراندازی به بالاترین حد ممکن برسد و امروز ما مدعی هستیم که تیراندازان نوپو بهترین تیراندازان نیروهای مسلح هستند و این مهارت به اندازه‌ای پر اهمیت است که نمی‌توان از کسر حتی یک امتیاز نیز چشم‌پوشی کرد و این مهارت نیروهای ما به صورت هفتگی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد چرا که در مأموریت‌های رهایی گروگان تنها یک آن فرصت دیدن گروگانگیر و شلیک به سمت او پیدا می‌شود و این نیروهای ویژ باید تا اندازه‌ای مهارت در تیراندازی را داشته باشند که در همان لحظه، گروگانگیر را از پا درآورند.
علاوه بر مهارت شلیک و تیراندازی، مأموران ویژه باید از مهارت‌های بدنی و جسمی فوق تصوری نیز برخوردار باشند و آموزش‌های ویژه‌ای در رشته‌های مختلف ورزشی از جمله عبور از موانع شهری (پارکور) و پرش از ساختمان و ارتفاعات بلند، دفاع شخصی و ورزش‌های رزمی همچون جودو و تکواندو آموزش‌های ویژه‌ای را پشت سر می‌گذارند.
این نیروها پس از گذراندن این دوره‌های مقدماتی وارد آموزش‌های تخصصی خاصی می‌شوند که در دوره‌های هوابرد، آموزش‌های چترریزی با انواع چترها از جمله چترهای مختلف و فرود نقطه‌ای را آموزش می‌بینند و تمرینات خود را با پرش در مناطق جنگلی، کوهستانی، دریا و در شرایط شب و روز ادامه می‌دهند و امروز شاهدیم که بهترین چتربازهای جمهوری اسلامی ایران از نیروهای ویژه نوپو هستند و این قابلیت را دارند که در هر نقطه‌ای و حتی در کوچک‌ترین فضای ممکن در بالای هر ساختمانی فرود آیند و این تمرینات به صورت هفتگی برای تمامی این نیروهای ویژه برگزار می‌شود. حتی این نیروها مهارت ویژه و در حد مربی‌گری در پرواز با پاراگلایدر، پاراموتور و پاراسل را نیز کسب می‌کنند چراکه در پاره‌ای از مأموریت‌ها نیاز است این افراد با پرنده‌های بدون صدا به محل مأموریت خود اعزام شوند. همچنین تمرینات و آموزش‌های ویژه‌ای نیز برای کسب توانایی لازم برای «راپل» از هلی‌کوپتر را در شرایط مختلف آب و هوایی و عملیات هلی برد را نیز پشت سر می‌گذارند.
دوره دیگری که به صورت ویژه برای این نیروها در نظر گرفته شده است دوره غواصی و سکان‌داری در شرایط آبی و برخورد با عملیات‌های تروریستی بر روی کشتی‌ها و شناوها است که علاوه بر این دوره نیز، این نیروهای ویژه، دوره‌های آموزشی خاصی موسوم به دوره آبی و خاکی را نیز می‌گذارنند. البته آموزش‌های این نیروها، به این موارد نیز ختم نمی‌شود و آن‌ها دوره‌های کوهستان و آموزش اسکی را نیز در برنامه‌های خود دارند و آن‌چه که فراتر از تمام این آموزش‌ها قرار دارد، آموزش‌های اعتقادی و بصیرتی است که در تمامی دوره‌ها به صورت خاص بر آن تأکید می‌شود.
علاوه بر این آموزش‌ها، تمامی افراد این یگان آموزش‌های نرم‌افزاری خاصی را در راستای مأموریت‌های خود فرا می‌گیرند و به نرم‌افزارهای روز دنیا که در عملیات‌های ضدتروریستی و رهایی گروگان استفاده می‌شود، مسلط هستند.
آموزش زبان‌های خارجی و گویش‌های مختلف به نیروهای ویژه/مقایسه نیروهای ویژه ارتش، سپاه و ناجا
با توجه به اینکه کشور ما از قومیت‌های مختلف تشکیل شده و ممکن است در عملیات این واحد، ارتباط با اتباع دیگر کشورها نیز ضروری باشد، آیا آموزش زبان نیز در دستور کار این نیروهای ویژه قرار دارد؟
بله با توجه به اینکه اولویت ما در انجام ماموریت‌هایمان استفاده از فن مذاکره و روان‌شناسی است ما آموزش روان‌شناسی و زبان‌ها و گویش‌های مختلف را دستور کار قرار داده‌ایم و این نیروها دوره‌های زبان‌های مختلفی را پشت سر می‌گذارند و حتی تیم‌های ویژه‌ای از این افراد به اغلب گویش‌های کشورمان نیز مسلطند تا در صورت لزوم بتوانیم از این تیم‌ها برای انجام هرچه بهتر مأموریت‌های خود استفاده کنیم. به عنوان مثال ما در دهه 70 با مأموریتی در شهر کرمان مواجه شدیم که یک توریست خارجی توسط گروگانگیران به گروگان گرفته شد و لازم بود در آن شرایط نیروهای ما بتوانند با فرد به گروگان گرفته شده ارتباط برقرار کنند.
شما به نقش معنویت و اعتقادات مذهبی در این نیروها تاکید ویژه‌ای دارید. چرا معنویت تا این اندازه در این واحد مورد تاکید است؟
همانطور که در ابتدا عنوان کردم، ایمان، اعتقاد و روحیه شهادت طلبی جزو اصلی‌ترین ویژگی‌های یک نیروی ویژه است که ماموریت آن در جهت حفظ جان و امنیت شهروندان قرار دارد و یک نیروی ویژه تا هر اندازه نیز از مهارت‌های بالایی برخوردار باشد تا زمانی که روحیه ایثارگری نداشته باشد نمی‌تواند به صورت کامل ماموریت خود را انجام دهد چراکه در بسیاری از مهارت‌ها لازم است تا برای نجات جان یک فرد دیگر از جان خودت بگذری و خوشبختانه نیروهای ویژه پاسداران ولایت از بالاترین اعتقادات معنوی و روحیه شهادت طلبی و ایثارگری برخوردارند و موفقیت 100 درصدی این واحد در تمامی عملیات‌های محوله، موید این موضوع است و ما شهیدانی همچون شهید سهرابی را داشتیم که برای نجات جان یک کودک، جان خود را فدا کرد و به درجه رفیع شهادت نائل شد.
جناب سرهنگ با توجه به اینکه در حال حاضر واحدهای مختلفی در سایر قوای مسلح کشورمان در خصوص رهایی گروگان و عملیات ضد تروریستی در حال فعالیت هستند، آیا می‌توان مقایسه‌ای میان توان این نیروهای ویژه با یکدیگر داشت؟
ساختار واحد رهایی گروگان نوپو با ساختار واحدهای رهایی گروگان ارتش و سپاه متفاوت است و ماموریت‌های ما در محدوده جغرافیای ایران و در رابطه با ماموریت‌های پلیسی تعریف شده است لذا ما از گستردگی بیشتری در منطقه جغرافیای ایران برخورداریم و در هر نقطه از کشور و در کم‌ترین زمان ممکن، بنا بر دستور حضورمان، می‌توانیم در صحنه عملیات حاضر شویم ولی در مجموع می‌توانم این موضوع را عنوان کنم که مهارت‌های ما با توجه به مأموریت‌هایمان، تخصصی‌تر از آن‌هاست.
موفقیت 100 درصدی نوپو در عملیات‌های سال 92/ رویکرد نیروهای ویژه ایران با دیگر نیروهای ویژه دنیا متفاوت است
شما در میان توضیحاتی که ارائه دادید به موضوع موفقیت ایران در رهایی گروگان در میان سایر کشورهای منطقه و حتی دنیا اشاره کردید، این عنوان موفقیت تنها یک موضوع تبلیغاتی است یا در واقعیت نیز نمونه عینی دارد؟
ما در سال 92 در 11 عملیات محول شده موفق بودیم و آن عملیات‌ها را با موفقیت کامل پشت سر گذاشتیم ولی موضوع اصلی در موفقیت ما به نسبت سایر کشورهای دیگر، نگاه ایران به مساله رهایی گروگان است که با سایر کشورهای دنیا متفاوت است. به عنوان مثال در کشورهای غربی شاهدیم که در صورت گروگانگیری در این کشورها، به محض اینکه عملیات مذاکره برای رهایی گروگان به نتیجه نرسد، اقدام به انجام عملیات رهایی خشن می‌کنند که عمدتاً شاهدیم که این عملیات به کشته شدن گروگان و گروگانگیر منجر می‌شود ولی هدف اصلی ما در انجام مأموریت‌هایمان نجات جان گروگان است و تحت هر شرایطی، حفظ جان گروگان را یک فرض واجب می‌دانیم و در بسیاری از ماموریت‌های ما، مأموران این واحد برای حفظ جان گروگان حاضر شده‌اند جان خود را فدا کنند ولی در نیروهای ویژه سایر کشورها همچون دلتای آمریکا، نیروی ویژه آلمان و نیروهای ویژه انگلستان، شما چنین موضوعی را مشاهده نمی‌کنید و وقتی دستور اجرای این عملیات به این نیروها می‌رسد آن‌ها وارد عمل می‌شوند و در خیلی از موارد همچون عملیات گروگانگیری در متروی مسکو، گروگان و گروگانگیر جان خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که علاوه بر حفظ جان گروگان در سخت‌ترین شرایط، ما سعی می‌کنیم اجرای عملیات سخت نیز به کشته شدن گروگانگیر منجر نشود.
حفظ جان گروگان، بزرگترین ملاک ارزیابی موفقیت در عملیات رهایی/ لباس یکدست سیاه، مخصوص کدام نیروی ویژه؟
ملاک ارزیابی موفقیت‌های شما در عملیات‌های محوله به این واحد چیست؟
بزرگترین هدف ما در انجام ماموریت‌هایمان آزادی گروگان‌ها و در عین حال سلامت آن‌هاست. حتی ما در مأموریت‌های خود تأکید داریم که گروگانگیران نیز به سلامت دستگیر شوند و کم‌ترین تلفات را هم به آن‌ها وارد کنیم. لذا یکی از اولویت‌های ما بهره‌گیری از فن مذاکره و کاهش خشونت در مأموریت‌هاست. حتی زمانی که به این نتیجه برسیم که عملیات روانی و مذاکره به نتیجه نمی‌رسد، این دستورالعمل وجود دارد که گروگانگیر از پا درآید و سعی می‌شود تا کمر به پایین هدف، مورد اصابت گلوله قرار گیرد. آخرین عملیات در ملایر انجام شد که در آن عملیات یک سارق مسلح که از زندان آزاد شده بود، چند نفر را به گروگان گرفته بود در هنگامی که ما وارد این عملیات شدیم با استقرار چتر امنیتی خود، این گروگانگیری را بدون هیچ‌گونه تلفاتی خاتمه دادیم و گروگان‌ها را آزاد کردیم. این در حالی است که فرد گروگانگیر پیش از ورود ما، 26 گلوله به سمت مأموران پلیس شلیک کرده بود.
با توجه به اینکه واحد رهایی گروگان نوپو یک واحد به روز شونده است از اهداف آینده ترسیم شده برای این واحد بگویید و این که آیا برنامه‌ای برای افزایش وظایف محوله به نوپو وجود دارد یا خیر.
اهداف ما همانطور که در ابتدا نیز عنوان کردم اهداف مشخصی است و به هیچ عنوان برنامه‌ای برای افزایش برنامه‌های واحد نوپو وجود ندارد ولی ما در چشم‌انداز آینده خود، اهداف یک، 3 و 7 ساله را ترسیم کرده‌ایم و امیدواریم تا پایان برنامه 7 ساله، بتوانیم تمامی خلاءهای موجود را برطرف کنیم و در عین حال توانایی خود از نظر آمادگی جسمانی و روحی خود را تا مرز نهایی، ارتقا دهیم.
به عنوان آخرین پرسش، در خصوص لباس‌های نیروهای ویژه رهایی گروگان و تشابه این لباس با تعدادی از واحدهای دیگر دستگاه‌ها و سازمان‌ها نظامی بگویید و این که در سال‌های اخیر تصاویری از نیروهای سازمان‌های دیگر با لباس مشکی نوپو منتشر شده است...
طبق مصوبه ستاد کل نیروهای مسلح، لباس سراپا مشکی، مخصوص نیروهای ویژه پاسدار ولایت یا نوپو است و این که سایر نیروها از این لباس استفاده می‌کنند موضوعی است غیرمعمول… ولی طراحی این لباس و انتخاب نوع رنگ آن با هدف ایجاد رعب و وحشت در اهداف مورد نظر طراحی شده است. البته در خصوص کیفیت لباس‌های این واحد، اصلاحاتی در راستای کاهش وزن این لباس‌ها و کمک به انجام هرچه بهتر مأموریت‌های این نیروها، انجام شده است.
دیدگاه تان را بنویسید