زنگ خطری که سال هاست به صدا درآمده/ قلیان های عجیب و غریب با طعم سوسک و کروکدیل!

سرویس اجتماعی « فردا »- امیر قربانی - قلیان، تنباکو و در مجموع دخانیات از جمله آسیب های اجتماعی است که در طول سال های گذشته به صورت مداوم نسبت به مصرف آنها هشدار داده شده و دیگر به زنگ خطری برای نسل جوان و حتی نوجوان کشور نیز تبدیل شده است. تا همین یک دهه پیش وقتی از مقابل درب معدود قهوه خانه های تهران می گذشتی، اکثر افرادی که وقت خود را صرف استعمال قلیان می کردند افراد بالای 50 سال بودند و در بین آنها به ندرت میانسالان و جوانان دیده می شدند. اما این روزها نه تنها دیگر پیرمردها را در این اماکن مشاهده نمی کنیم، بلکه کار به جایی رسیده که نسل جوان و نوجوان نیز اوقات تفریح خود را در قهوه خانه ها به سر می برند. این در حالی است که بارها و بارها از سوی مسئولان و پزشکان تذکرات متعددی در زمینه استعمال دخانیات به خصوص قلیان مطرح شده، اما افزایش روزافزون تعداد قهوه خانه و ارائه مجوز به صاحبان این مشاغل سبب شده تا با توجه بالا رفتن عرضه دخانیات، مصرف آن نیز بیشتر شده و به تبع آن، سن استعمال قلیان نیز هر روز پایین تر آید. باورهای غلط جوانان درباره قلیان برخی جوانان براین باورند ازآنجا که تنباکوی قلیان از طریق آب فیلتر می‌شود، کلیه مواد مضر آن تصفیه می‌شود. این در حالی است که کشیدن تنباکو از طریق آب، مواد سرطان‌زای آن را تصفیه نمی‌کند. این دود می‌تواند به اندازه دود سیگار اثر مخرب بر روی ریه و قلب داشته باشد. باور دیگر این است که استنشاق دود قلیان ریه‌ها را نمی‌سوزاند، به همین دلیل مضر نیست. اما دود قلیان وقتی استنشاق می‌شود، ریه‌ها را نمی‌سوزاند، زیرا از طریق آبی که در پایین آن قرار دارد خنک می‌شود. با اینکه دود خنک می‌شود، اما هنوز هم حاوی مواد سرطان‌زایی است که برای بدن مضر است. یکی از جمله های رایج جوانانی که قلیان مصرف می کنند این است که کشیدن قلیان سالم‌تر از کشیدن سیگار است. این در حالی است که دود قلیان به همان اندازه دود سیگار مضر است. قلیان به طریقی متفاوت دود تولید می‌‌کند: دود سیگار از سوختن تنباکو ایجاد می‌شود، در حالی که دود قلیان از طریق گرم شدن تنباکویی که در کاسه‌ای بالای آن قرار دارد از طریق زغال تولید می‌شود. محصول نهایی آن یعنی دود، یکسان است که حاوی مواد سرطان‌زا است. برخی دیگر کشیدن قلیان را به اندازه کشیدن سیگار اعتیادآور نمی دانند، زیرا نیکوتین ندارد. اما تنباکوی قلیان هم مثل تنباکوهای معمولی حاوی نیکوتین است. در واقع، در یک جلسه 60 دقیقه‌ای قلیان، فرد در معرض حجم دودی 100 تا 200 مرتبه بیشتر از یک سیگار قرار می‌گیرد. آخرین باور نیز این است که تنباکوی گیاهی قلیان سالم‌تر از تنباکوی معمولی است. اما این هم مثل کشیدن سیگار گیاهی یا "طبیعی"، فرد را در معرض مواد سرطان‌زا قرار می‌دهد. از خوانسار و دوسیب تا کروکدیل و سوسک از زمانی که توتون و تنباکو وارد ایران شد تا همین چند سال پیش، قلیان ها فقط با برگ هایی مصرف می شدند که به قلیان های خوانسار معروف هستند. اما در طول چند سال اخیر و در پی رواج روزافزون قلیان در ایران، رفته رفته انواع و اقسام طعم ها و توتون های جدید و شیمیایی وارد قهوه خانه ها شد که اولین و معروف ترین آنها نیز دوسیب نام داشت. ماجرا اما زمانی دردناک تر می شود که خبر می رسد علاوه بر این توتون و تنباکوهای شیمیایی، این روزها تنباکوهای غیر استاندارد با نام های عجیب و غریب وارد کشور شده که از جمله آنها می توان به تمساح، کروکدیل و توتون های آلوده به سوسک خطرناک لازیردرما اشاره کرد. سوسک توتون یا لازیردرما همه چیز خوار است بالغ بر 40 نوع مواد غذائی منابع گیاهی و حیوانی و حتی الیاف پارچه، کاغذ، کتاب، کارتن، قالی و سایر وسایل منزل را مورد حمله قرار میدهد ولی عمده خسارت آن به انواع توتون سیگار و تنباکو می باشد و از این رو به نام سوسک توتون شهرت دارد. از سوی دیگر نیز تمساح و کروکدیل به مواد مخدر خطرناکی آغشته هستند که هر چند مسئولان ورود و توزیع آن را در کشور تکذیب کردند اما در برخی اماکن غیر مجاز فروش تنباکو، این توتون ها عرضه شده است. توتون و تنباکو چگونه در ایران رواج یافت یافته های ذهن جوانان امروز اینگونه تکمیل شده که توتون و تنباکو وسیله ای است کاملا ایرانی که کشف و مصرف آن نیز توسط مردم این سرزمین در سال های دور صورت گرفته است. این در حالی است که چنین تصوری هرگز صحیح نیست و توتون و تنباکو نیز مانند بسیاری دیگر از فرهنگ های مرسوم شده در بین ایرانیان، وسیله ای کاملا غربی است. در سال ۱۴۹۲ میلادی وقتیکه کاشف بزرگ، کریستف کلمب، پس از ماه‌ها تلاش و کوشش، در کنار جزیره‌ای که امروز به کوبا مشهور است لنگر انداخت، با جهانی روبرو شد که تازگی‌های فراوانی برای او داشت. او و همراهانش در این جزیره نا‌شناس دیدنیهای جدیدی مشاهده کردند. آن‌ها دیدند بومی‌ها لوله‌ای از برگ خشک گیاهی که به هم پیچیده‌اند در دست دارند، شبیه به لوله آتش بازی که اطفال در عید بازی می‌کنند. یک سر آنرا آتش زده، و سر دیگر را می‌مکند، و دود آنرا با هوا استنشاق می‌کنند. این استنشاق دود، یک نوع مستی و رخوت ایجاد می‌کرد، و انسان خستگی را حس نمی‌نمود. این لوله‌ها را بومیان تاباکوس می‌نامیدند. به این ترتیب دریانوردان اسپانی اولین بار توتون را شناخته و به تقلید از بومیان بکشیدن آن پرداختند. کریستف کلمب هرگز فکر نمی‌کرد، این لوله‌های شبیه به اسباب بازی کودکان، روزی هم‌نشین و همدم گروه بسیار زیادی از مردم جهان خواهد گردید. تاریخ قطعی ورود تنباکو به ایران را اما نمی‌توان تعیین کرد. ولی بی‌شک توتون و تنباکو همراه با دست اندازی پرتقالی‌ها به خلیج فارس به ایران در سال ۹۱۳ هجری قمری وارد گردیده است. اما طرز استفاده توتون و تنباکو در ایران تغییر یافت و ایرانیان لوازمی برابر ذوق خود برای دودکشی ایجاد کردند. وسیله‌ای که اروپاییان برای دود کردن به کار می‌بردند، عبارت بود از پیپهای کوچکی که از فلز یا سفال یک پارچه ساخته می‌شد. در ایران این پیپ‌ها اقتباس شد و به صورت چپقهای دسته بلند درآمد. چنانکه در ویژگیهای زندگی ایرانی گفتیم، این وسیله کشیدن توتون نیز با ذوق و هنر ایرانی در هم آمیخت، و پیپ ساده تبدیل به چپق گردید، و در تزیین آن سلیقه خاص ایرانی به کار رفت و چپق‌های ایرانی با انواع مختلف تزیینات آراسته گردید. علاوه بر چپق که تقلیدی از پیپ فرنگی بود، وسیله دیگری برای دود کردن تنباکو به ننام قلیان توسط ایرانیان اختراع و ایجاد گردید. حالا اما این روزها از یک سو پزشکان با ارسال نامه های مختلف به رئیس جمهور خواستار جمع آوری قلیان ها از سطح شهرها شده اند و از سوی دیگر نیز برخی مسئولان خبر از ضرب الاجل برای جمع آوری قلیان ها می دهند. در این زمینه پیگیری‌های جمعیت مبارزه با دخانیات آغاز شده و اقدامات انجام شده در برخی استان‌ها نظیر کرمانشاه، همدان و به ویژه استان قزوین نیز پیشرفت هایی داشته است. از همین رو باید منتظر ماند و دید که آیا این توزیع کنندگان قلیان هستند که زورشان می چربد یا اینکه پزشکان و مسئولان مبارزه با دخانیات و مواد مخدر بالاخره پس از سال ها، از خطری که در کمین سلامت جوانان نشسته جلوگیری می کنند.