کشف هویت توفان تهران

كميسيون تحقیق درباره تندباد بي‌سابقه تهران اعلام كرد: بادي كه دوشنبه گذشته منجر به شكل‌گيري توفان با سرعت 118 كيلومتر بر ساعت شد، در ادبيات هواشناسي به «گاستي» معروف است كه قدرت تخريب بالايي دارد. در اين گزارش با تاكيد براينكه تجهيزات سازمان هواشناسي نتوانست توفان را به‌دليل «خرده‌مقياس» بودن آن پيش‌بيني كند، از دولت خواسته شده، سامانه «پيش‌بيني خيلي كوتاه‌مدت» در هواشناسي مستقر شود. گزارش رسمی تیم تحقیق وزارت راه‌وشهرسازی از «تندباد» منتشر شد تشخیص‌هویت توفان تهران این باد که به «گاستی» معروف است با قدرت تخریبی بالا در حدفاصل قم - ساوه شکل گرفت گروه مسکن: وزارت راه‌وشهرسازی و شورای شهر تهران با انتشار دو گزارش جداگانه و رسمی درباره منشأ توفان هفته گذشته تهران، اثبات کردند: آنچه دوشنبه پیش هوای تهران را برای دقایقی تاریک کرد، اگرچه قابلیت مشاهده با چشم‌ غیرمسلح توسط عوامل مربوطه برای هشدارسریع را داشت، اما نه‌تنها از آن غفلت شد که حتی سامانه‌های هواشناسی هم قادر نشد آن را پیش‌بینی کند! کمیته‌ای که چند ساعت پس‌از توفان بی‌سابقه دوشنبه گذشته تهران، از طرف وزیر راه‌وشهرسازی مامور شد تا درباره این حادثه و فرآیند پیش‌بینی تندبادهای شدید مطالعه علمی انجام دهد، دیروز به صورت غیرمنتظره نتایج یافته‌های خود را اعلام کرد. در گزارشی که وزارت راه‌وشهرسازی درباره نتیجه تحقیقات کمیسیون تخصصی بررسی سانحه توفان تهران منتشر کرده، به صراحت از «ناتوانی دستگاه‌ها و تجهیزات سازمان هواشناسی در دیده‌بانی و پیش‌بینی توفان دوشنبه گذشته» پرده برداشته و این موضوع مورد تاکید قرار گرفته است که توفان تهران چون «خرده‌مقیاس» بود، در خروجی مدل‌های هواشناسی سازمان که حد مشخصی از ابعاد تندباد‌ها را ردگیری می‌کنند، مشاهده نشد. این کمیسیون که ریاست آن را قائم‌مقام وزیر برعهده داشته، علت پیش‌بینی نشدن توفان را را متوجه قدیمی‌بودن دستگا‌ه‌های هواشناسی و کمبود منابع انسانی متخصص دانسته و در گزارش خود هیچ بحثی از کم‌کاری احتمالی مدیران هواشناسی مطرح نکرده، اما از دولت خواسته است نوین‌سازی هواشناسی کشور و منابع لازم را برای سرمایه‌گذاری گسترده در این حوزه در دستور کار قرار دهد. کمیسیون تخصصی برای پیگیری موضوع رخداد حادثه توفان مورخ 12/3/1393 شهر تهران با برگزاری دو جلسه در تاریخ‌های 17/3/1393 و 18/3/1393 اعلام کرد: با توجه به کوتاهی زمان شکل گیری و ابعاد آن (خردمقیاس) وقوع این پدیده در ساختارهای سامانه‌های دیده بانی شهر تهران قابل ردگیری و پیش‌بینی نبوده است. ضمنا صدور اطلاعیه وقوع باد شدید که بر اساس شرایط همدیدی نقشه‌ها و مدل بزرگ مقیاس مورد استفاده صورت گرفته، صحیح بوده است‌. این کمیسیون اعلام کرد: با توجه به اینکه خروجی مدل‌های پیش‌بینی وضع هوا که درحال حاضر سازمان هواشناسی کشور از آن استفاده می‌کند دارای قدرت تفکیک 50‌×50 کیلومترمربع است و عملا پدیده‌های با مقیاس کوچک‌تر از 50 کیلومتر مربع در این نقشه‌ها به‌طور دقیق قابل رویت و پیش‌بینی نیست و از آنجا که توفان روز دوشنبه از نوع خرد مقیاس بوده و عملا کوچک‌تر از قدرت تفکیک خروجی مدل‌های پیش‌بینی موجود سازمان هواشناسی کشور است، بنابراین مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور و همچنین اداره کل هواشناسی استان تهران قادر به ردیابی و پیش‌بینی در بررسی نقشه‌های سطح زمین و سطوح فوقانی جو و خروجی مدل‌ها نشده‌اند. 20دقیقه قبل اعلام کردند در گزارش تخصصی مذکور آمده است: مشخص شد که 20 دقیقه قبل از رسیدن توفان به شهر تهران توسط مدیرکل هواشناسی استان تهران به ستاد بحران شهر تهران، قریب الوقوع بودن توفان تلفنی اطلاع داده شده است، ضمنا توسط گزارشگر وضع هوا، وقوع این پدیده به رادیو اعلام شده است که اعلام آن براساس گردش کار موجود و اخذ تاییدیه با تلفن مجدد از طریق تماس رادیو با مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی، مدت زمانی را تلف کرده ولی به هر حال اطلاع‌رسانی از طریق رادیو در دقایق نزدیک به وقوع انجام شده است. کمیسیون تخصصی بررسی سانحه توفان تهران تصریح کرده است: سامانه اطلاع‌رسانی و پرتال سازمان هواشناسی کشور از کارآیی و قابلیت‌های فرآیندی لازم برخوردار نبوده و همچنین ساختار سامانه هشدار سریع کشور کارآیی لازم را ندارد. ضروری است با توجه به نیاز جامعه به این ساختار و به روز رسانی و ارتقای آن، موضوع در اولویت اصلی سازمان هواشناسی کشور و سازمان مدیریت بحران قرار گیرد. هواشناسی را نوین‌سازی کنید در ادامه آمده است: هر چند که کمیسیون بررسی سانحه قصور و تقصیری را از ناحیه مسوولان، مدیران و کارشناسان سازمان هواشناسی کشور مطرح نکرده است اما برای آنکه در آینده در صورت وقوع چنین پدیده‌هایی سازمان قادر به پیش‌بینی به موقع باشد باید یک ساختار جامع و کامل مشابه کشورهای پیشرفته برای پیش‌بینی خیلی کوتاه‌مدت (Nowcasting) به وجود آید. همچنین رادارهای هواشناسی موجود که در حدود یک ساعت قبل قابلیت نشان دادن شکل‌گیری این نوع پدیده را داشته، باید با تکمیل سخت‌افزاری و نرم‌افزاری کاربردهای وسیع آن، عملیاتی و آموزش‌های لازم به پیش بین‌ها و کارشناسان ذی‌ربط داده شود. در گزارش کمیسیون تخصصی بررسی سانحه توفان تهران که توسط قائم‌مقام وزیر در امور هواشناسی و هوانوردی به وزیر راه‌وشهرسازی ارائه شده، آمده است: با توجه به کاهش سرمایه‌گذاری در تجهیز و به‌روزرسانی نرم‌افزارهای مورد بهره‌برداری سازمان و همچنین خارج شدن تعدادی از منابع انسانی تخصصی، ضرورت دارد که سازمان در طرح جامع خود پروژه نوین سازی هواشناسی را که معوق مانده، فعال و نسبت به تجهیز و تکمیل سرمایه‌گذاری‌های گذشته هواشناسی اعم از شبکه راداری هواشناسی و سامانه دریافت تصاویر و داده‌های ماهواره‌ای و شبکه ایستگاه‌های اتوماتیک هواشناسی و سامانه ICS سوپر کامپیوترها (کلاسترها) و پورتال اطلاع‌رسانی و نرم‌افزارهای پیچیده مورد نیاز و سایر سیستم‌های مورد لزوم را مورد توجه و همچنین توسعه سرمایه‌های انسانی سازمان و نحوه جذب و نگهداری و ارتقای آنها را نیز باید در برنامه خود قرار دهد و این طرح جامع و کامل باید برای حمایت و تامین اعتبارات لازم در دستور کار دولت قرار گیرد. ضمنا سازمان باید موظف شود برای به روز نگه‌داشتن متخصصان خود برنامه‌های آموزشی مداوم را به مرحله اجرا درآورد. در گزارش کمیسیون تخصصی در خصوص نحوه شکل گیری توفان آمده است: توفانی که روز دوشنبه 12/3/93 در ساعت 30/17 شهر تهران را تحت تاثیر قرار داد دارای سرعتی معادل 118 کیلومتر بر ساعت بوده است. این توفان به صورت محلی و همرفتی شدید در منطقه حد فاصل ساوه، قم و تهران شکل گرفته و منجر به ایجاد بادهای افقی قوی و با تغییر تندی و جهت سرعت بسیار زیاد در منطقه شده است، این نوع باد در هواشناسی به بادهای گاستی معروف است. طبیعت این نوع بادها به گونه‌ای است که به‌دلیل تغییرات سریع در جهت و شدت از قدرت تخریبی بالایی برخوردار هستند و در زمانی بسیار کوتاه سامان گرفته و دوام و عمری کوتاه دارند. اعلام توفان از طریق مشاهده امکان‌پذیر بود مدیران شهرداری نیز روزگذشته با حضور در صحن علنی شورای شهر تهران در خصوص نحوه مدیریت توفان هفته گذشته گزارشی ارائه دادند. در این گزارش که از سوی رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران ارائه شد، غفلت سازمان هواشناسی در اعلام به موقع ورود توفان به شهر، مهم‌ترین عامل در بروز خسارات مالی و جانی به شهروندان عنوان شد. احمد صادقی رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران با انتقاد از گزارش ارائه شده به وزارت راه‌وشهرسازی که در آن نبود تجهیزات مناسب برای اعلام وقوع توفان گزارش شده است، گفت: توفان هفته گذشته از محدوده شهر ساوه و از مناطق 18، 19 و 20 به درون شهر وارد شده که در صورت وجود دیده بانی مناسب، امکان اعلام ورود توفان به شهر قبل از رسیدن به مناطق مرکزی امکان‌پذیر بود و این موضوع امری است که از طریق مشاهده قابل گزارش است و نیازی به سیستم و دستگاه خاصی ندارد. به گفته وی آمار پزشکی قانونی به فوت پنج شهروند ناشی از توفان اشاره دارد که علت فوت چهار نفر از این پنج فرد قرار گرفتن در محدوده پروژه‌های ساختمانی در حال احداث و یک نفر بر اثر سقوط درخت در ملک شخصی گزارش شده است. صادقی با اشاره به اینکه در روز حادثه، راس ساعت 17 هیچ چیزی در عکس‌های مرکز پایش در خصوص توفان نمایش داده نمی‌شد، گفت: در ساعت 17:15 شاهد یک موضوع غیرعادی در شهر تهران بودیم که طی تماسی با سازمان هواشناسی تهران به ما اعلام شد جو ناپایدار و بارندگی خفیفی در این زمینه خواهیم داشت. او ادامه داد: اینکه اعلام می‌شود در خصوص توفان به سازمان مدیریت بحران شهر تهران اطلاع‌رسانی شده است، صحت ندارد. رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران سرعت ورود باد به شهر را 8/118 کیلومتر بر ساعت اعلام کرد و سرعت باد در زمان خروج از شهر 28 کیلومتر بر ساعت بود. صادقی در گزارش خود مناطق 8، 6 و 14 را بیشترین مناطق آسیب دیده ناشی از توفان عنوان کرد و افزود: اوج سرعت باد و خسارات وارده در مناطق مرکزی شهر بود. صادقی با بیان اینکه وقوع توفانی با این سرعت در 65 سال گذشته بی سابقه بوده است، تصریح کرد: البته سرعت وقوع توفان در 65 سال پیش نیز 95 کیلومتر بر ساعت بوده است و بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد وقوع توفان با سرعت 120کیلومتر بر ساعت به 200 سال پیش باز می‌گردد و سابقه تاریخی نیز به ما می‌گوید چنین توفان‌هایی هر 200 سال یکبار تکرار می‌شود. او در بخشی از صحبت‌های خود به ایجاد کمیته تخصصی پیگیری این حادثه در وزارت راه‌وشهرسازی اشاره کرد وگفت: در این گزارش گفته‌اند که سازمان هواشناسی امکان پیش‌بینی توفان را نداشته است اما ما معتقد هستیم امکان دیده‌بانی را دارند و می‌توانستند محل شکل‌گیری توده و مسیر توفان را به ما هشدار دهند. او اضافه کرد: این روش در مورد توفان روز جمعه به‌کار گرفته شد. در این روز از کرج تماس گرفتند و گفتند توفان در راه است بلافاصله به صدا و سیما اعلام شد و خبر توفان به صورت زیرنویس اطلاع‌رسانی شد. همین هشدار 25 دقیقه قبل از توفان باعث شد تلفات جانی زیادی نداشته باشیم و فقط دو، سه مورد مصدوم داشتیم که در محل مداوا شدند. 81 نفر مجروح، شکستن دو هزار و 560 اصله درخت و سقوط 13 دکل برق و مخابرات از جمله خساراتی بود که رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران در گزارش خود به آن اشاره داشت و تاکید کرد: طبق ماده 13 قانون تشکیل ستاد مدیریت بحران کشور، دولت موظف است خسارت ناشی از این گونه حوادث را بپردازد. ضعف در هماهنگی‌ها، عامل بروز خسارت اعضای شورای شهر تهران پس از گزارش مسوولان شهرداری، عدم هماهنگی ستاد بحران و شهرداری و نحوه هماهنگی قبل و حین بحران را نقاط ضعف در مدیریت توفان هفته گذشته اعلام کردند. رحمت‌الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر در این خصوص اظهار کرد: مدیریت بحران در سه فاز قبل، حین و بعد از بحران انجام می‌شود. اگرچه گزارش شهرداری و سازمان مدیریت بحران در خصوص مدیریت خسارت‌های وارد شده به شهر بعد از وقوع توفان مناسب بوده، اما دستگاه‌های متولی که شهرداری یکی از آنها است در زمان قبل و حین حادثه عملکرد مناسبی نداشته و از نظر شورا میزان موفقیت آنها در این دو مرحله مردود است. احمد مسجد جامعی، رئیس شورای شهر تهران در پایان با تاکید بر حفظ حقوق شهروندان در خصوص خسارات وارد شده ناشی از توفان هفته گذشته کمیسیون حقوقی شورا را موظف کرد در طول هفته آینده ساز و کار پرداخت خسارت به شهروندان را از سوی نهادهای متولی یعنی شهرداری و دولت مشخص کند.

منبع: دنیای اقتصاد