باید از دولتی شدن امر به معروف جلوگیری کنیم

سرویس اجتماعی « فردا »: یکی از پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی با نامناسب ارزیابی کردن دولتی شدن فریضه امر به معروف و نهی از منکر در جامعه گفت: باید کاری کرد جامعه نسبت به این فریضه حساس شده و خود به دنبال امر به معروف و نهی از منکر باشد.

متن اصل هشتم قانون اساسی چنین است: در جمهوری اسلامی ایران، دعوت به خیر،‌امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‌ای است همگانی و متقابل بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت،‌ شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون معین می‌کند. والمومنون و المومنات بعضهم اولیاء بعض،‌یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر"

این اصل که در فصل اول قانون اساسی؛‌ یعنی فصل مربوط به اصول کلی قرار گرفته است، از جمله اصول ابتکاری خبرگانی است که تدوین نهایی قانون اساسی را بر عهده داشته‌اند و اثری از آن در پیش نویس‌های قبلی مشاهده نمی‌شود. اهمیت این اصل در نظر نویسندگان قانون اساسی، علاوه بر فقدان سابقه و پیش نویس،‌ از متن مذاکرات، نبودن مخالف جدی و تصویب فوری آن با پنجاه رأی موافق در مقابل سه رأی مخالف و دو رأی ممتنع در شانزدهمین جلسه (22 شهریور ماه 1358) آشکار می‌شود.

با توجه به این اصل میزگرد احیاء امر به معروف و نهی از منکر در خبرگزاری فارس با حضور مجید ابهری دکترای علوم رفتاری، محمد خزاعی تهیه‌کننده سینما و محمدمهدی شیرمحمدی دکترای اندیشه سیاسی برگزار شد.

در این میزگرد میهمانان در مورد ماهیت امر به معروف و نهی از منکر، نقش آن در جامعه و روش‌ها و ابزارهای نظارتی موجود در این زمینه به بحث و تبادل نظر پرداختند.

مجید ابهری، دکترای علوم رفتاری در این زمینه اظهار داشت: از آنجا که بنده به عنوان یک آسیب‌شناس اجتماعی شناخته شده‌ام و از سال 1358 بنای آسیب‌شناسی اجتماعی در ایران را گذاشتیم فکر نمی‌کردیم یک روزی جامعه با وضع اسف‌باری روبرو شود.

دکترای علوم رفتاری با انتقاد از دولتی شدن این فریضه گفت: باب تغییر از آنجا باب شد که هر جا دولت وارد شود مسائل فرهنگی متوقف یا فشل می‌شود؛ امروزه عزاداری و شادی‌های دینی ما دولتی شده است و ما از پرچم زدن در خیابان‌ها و آذین ‌بندی می‌فهمیم که مثلاً نیمه‌شعبان شده است؛ در حالیکه خود من از طفولیت به یاد دارم که مردم بیشترین سهم را در شادی و عزاداری‌ها داشته‌اند.

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: امر به معروف و نهی از منکر کاربردی‌ترین اهرم پیشگیری اجتماعی است و اگر به رهنمود آقا و شعارهای هر سال دقت کنیم می‌بینیم که از مهندسی فرهنگی، شبیه‌خون فرهنگی، تهاجم فرهنگی و جنگ نرم نام برده‌اند و امسال نیز که بر روی فرهنگ تأکید کرده‌اند چرا که فرهنگ مظلوم‌ترین وجه کشورمان است.

ابهری ادامه داد: فرهنگ متولیان متعددی دارد و از طرفی تعریف نشده است که از فرهنگ چه می‌خواهیم.

وی گفت:‌ در امر به معروف و نهی از منکر متاسفانه این وظیفه اخلاقی و دینی را سازمانی کرده‌ایم و مردم دیدند که سازمانی برای وظایف دینی درست شده بنابر این وظایف خود را از گردن ساقط شده دیدند و به سازمان دولتی مربوط دانستند چه خوب یا بد.

دکترای علوم رفتاری تصریح کرد: عدم توفیق 22 سازمان یا نهاد پیش‌گیرنده و آمارهای آسیب اجتماعی به جایی رسید که رهبر معظم به طور مستقیم به آن اشاره داشت و آمار طلاق را اعلام کرد و تغییر سبک زندگی را خواستار شد.

وی گفت:‌ از آنجایی که دعوت به ضوابط، معیارها و هنجارها را امر به معروف می‌دانیم اما متاسفانه دیدیم که عده‌ای از مردم که برای انجام این وظیفه خود را در کار دخیل کردند مثل شهید امر به معروف شدند.

ابهری به نهی از منکر به عنوان اهرم پیشگیری اشاره داشت و افزود: باید نهی از منکر و موارد آن شناسایی شده و به ضوابط روز در بیاید و گفته شود که ما چقدر وظیفه داریم؛ وقتی ما می‌بینیم 4 نفر اراذل در صادقیه مامور پلیس را می‌زنند آیا دخالت در این امر نهی از منکر به حساب می‌آید و واقعاً چه کسی در این وسط باید وارد شود اگر کسی وارد شود و بلا سرش بیاید چه کسی هزینه درمان را می‌دهد.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: نهی از منکر به 3 صورت زبانی، قلبی و فیزیکی وجود دارد اما فیزیکی باید به عهده نهاد امنیتی و انتظامی باشدو وظیفه جامعه،‌ نهی از منکر زبانی است.

وی به فرمایشات آقا و شعار هر سال اشاره داشت و گفت: هر ساله فرمایشات آقا را همایش می‌کنند کتاب می‌کنند، در موردش سخنرانی می‌کنند اما به بهمن نرسیده موضوع کان‌لم یکن می‌شود؛ این مدل برخورد کردن نه منصفانه هست و نه عقلایی و نباید با رهنمودهای آقا برخورد احساساتی شود و در یک مقطعی هزینه شود و بعد تمام شود.

ابهری به نقش رسانه‌ها، سینما و تلویزیون برای بستر سازی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر اشاره داشت و گفت:‌ باید مضامین امر به معروف و نهی از منکر در رسانه‌ها اعمال شود و مشخص شود که چگونه امر به معروف به عنوان اهرم پیشگیری فرهنگی به کار برده شود.

دکترای علوم رفتاری تصریح کرد: نسل 5 و 6 دنباله‌روی فلسفه «به من چه و به تو چه »هستند و احساس مسئولیت نمی‌کنند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: امر به معروف و نهی از منکر را باید از دست دولتی شدن نجات دهید و بگذارید مردم پای کار بیایند و رسانه‌ها به عنوان پرچم‌دار هدایت افکار عمومی حرکت کنند و دانشگاه و حوزه نیز امر به معروف را به زبان امروز در حد درک نسل جدید بازگو سازند.

وی گفت : تعداد منکراتی که الان وجود دارد وحشتناک است و ماهواره‌ها، بعضی نرم‌افزارهای سایبر و شبکه‌های اجتماعی یک منکرند و بد حجابی را رواج می‌دهند؛ افزایش آمار طلاق و اعتیاد نیز بزرگترین منکر است و باید مردم با عزم ملی حرکت کنند.

ابهری به میلیاردها میلیارد تومان هزینه که برای مبارزه با مواد مخدر از اول انقلاب شده است اشاره داشت و افزود:‌ چند هزار شهید نیروی انتظامی، اطلاعات و مرزبانی بماند حالا نتیجه‌اش آن شده که شیشه به دست خانم‌ها در سالن ورزشی و زیبایی رسیده است!

وی گفت: باید جامعه را به امر به معروف حساس کنیم ابزارهای کاربردی را در اختیار بگیریم تا بتوانیم اصل را تحقق ببخشیم و از دولتی شدن جلوگیری کنیم.

ابهری در مورد فراموش شدن فرهنگ نقدپذیری در جامعه گفت: اگر من می‌گویم مسئله امر به معروف و نهی از منکر دولتی یا حکومتی نشود به این معنا نیست که از گردن دولت برداشته شود؛ البته که باید دولت بودجه بدهد اما این تصور غالب جامعه که نیروی انتظامی مسئول امر است ولا غیر، باید عوض شود و باید نسبت به تغییر الگوهای رفتاری جامعه قدم برداریم.

وی به فوتبالیست‌ها اشاره داشت و گفت: میانگین تحصیلات آنها دیپلم است اما 3.5 میلیارد تومان در سال می‌گیرند حال شما بگویید چه می‌آید بر سر کسی که تلویزیون مدام زیرنویس می‌کند که 45 هزار تومان یارانه را نگیرید...

ابهری به پایین آمدن آستانه تحمل افراد اشاره داشت و گفت: جوانان ما از تحصیل زده شد‌ه‌اند و تحصیل ضدارزش شده است و وقتی می‌بینند که یک بچه فوتبالیست ده برابر یک استاد دانشگاه درآمد دارد معلوم است چه می‌شود.

وی به نقد مشفقانه اشاره داشت و گفت: باید تعیین شود که به چه نقدهای مجاز هستیم و به چه کسانی می‌توانیم نقد کنیم وقتی بخواهیم پاک‌دستی را تشویق کنیم اول باید در مدیران جامعه لحاظ کنیم و بعد به سطوح پایین برسیم و به یک نگهبان شرکت بگوییم که پاک‌دست باشد.

ابهری تصریح کرد: باید زمینه‌ای ایجاد کنیم تا افرادی که اشتباه می‌کنند خود را در حصار امنیت احساس نکنند.

وی گفت: وقتی رهبری خودشان قبول می‌کنند که در کنترل جمعیت اشتباه کرده‌ایم چطور بر اساس اشتباه مدیری 44 نفر زنده‌زنده می‌سوزند و سؤال کردن در این زمینه ضعیف می‌شود و اگر مجلس سؤال کند می‌گویند جناحی و سیاسی شده‌ است.

ابهری ادامه داد: وقتی خطوط قرمز کاذب در جامعه ایجاد می‌شود معلوم است که آستانه تحمل پایین می‌آید و نقدپذیری کمتر می‌شود.

دکترای علوم رفتاری به قضایای زندان اوین اشاره داشت و گفت: وقتی در زندان اوین، تبلت و موبایل در بیاید معلوم است که بسیاری از افراد از حریم امن و چارچوب سیم‌های خاردار خارج شد‌ه‌اند.

وی افزود: ویژه‌خواری‌ها باید منعکس شود و مقابله با آن باید در جامعه برای تقویت نقدپذیری لحاظ شود و با دانه‌درشت‌ها مقابله شود.

ابهری ادامه داد: باید فرهنگ نقد را بازنگری کنیم و بگوییم نقد یعنی چه؟ آیا نقد فحش دادن، مطرح کردن مسائل خانوادگی یا نوامیس مردم است؛ باید فرهنگ نقد در جامعه جا بیفتد که چه نقدی داشته باشیم و امر به معروف را برای که و چگونه انجام دهیم.

وی گفت: امر به معروف نقدپذیری مشفقانه و مصلحانه است؛ اگر مردم خودشان را ضعیف و زیر میکروسکوپ تلقی کنند و وقتی تبعیض ببینند و اخبار خاکستری را ببینند که یکی راست و ده تا دروغ است معلوم است که افکار عمومی چه می‌شود.

استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: وقتی غیبت و تهمت شکرپنیر شده و بدون محابا حیثیت افراد زیر سؤال می‌رود و ملیت‌ها و قومیت‌ها مورد تمسخر قرار می‌گیرد معلوم است که هنوز فرهنگ نقدپذیری در چه سطحی است.

دکترای علوم رفتاری گفت: باید اول نقد تعریف شود حدودش معین شود و معلوم شود چگونه می‌توان وارد این مسئله شد و با مرزبندی مشخص و روش‌های اجرایی نقد مصلحانه و مشفقانه ترویج شود نه مخرب و ویرانگر.

ابهری خاطر نشان کرد: باید رسانه‌ها اتاق فکر درست کنند، فرهنگ سازی شود و از الگوهای رفتاری شروع شود و در جامعه فرهنگ‌سازی برای نقدپذیری آغاز شود.

منبع: فارس