عاقبت همنوعان دریاچه ارومیه

تراژدی دریاچه ارومیه برای طبیعت ایران یک سریال تکراریست این اتفاق با توجه به خشکسالی ها ، تغیرات اقلیمی و روند رو به رشد تقاضا برای محصولات کشاورزی و بالاخره آلاینده های زیست محیطی در انتظار دریاچه ها در کشورهای مختلف است.

هادی معیری نژاد- دریاچه های شور به دلیل محصور بودن و در صد بالای نمک و همچنین افزایش حجم آب خروجی اعم از تبخیر و استفاده) نسبت به آب ورودی همواره در خطر کاهش سطح و بالhخره مرگ قرار دارند بلایی که سر دریاچه آرال آمد نتیجه این روند بود اما آیا این سرنوشت محتوم تمام دریاچه های نمکیست؟

برخی از این دریاچه ها مانند وان در ترکیه به دلیل ورودی آب مناسب کمتر با چنین خطری تهدید می شوند اما دریاچه هایی چون ارومیه ،سالتون در آمریکا و..... این خطر را با تمام وجود حس کرده اند.

در گزارش زیر نگاهی داریم به معروفترین دریاچه های نمکی در ایران و جهان

حوض سلطان

دریاچه نمک حوض سلطان در ۴۰ کیلومتری شمال شهرستان قم و ۸۵ کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه خلیج فارس قرار دارد. این دریاچه که به دریاچه ساوه قم ودریاچه شاهی هم معروف است به مساحت تقریبی ۲۴۰ کیلومتر مربع در شمال شرق شهرستان قم واقع شده‌است و رشته کوه‌های البرز درشمال آن قرار دارد. وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن درفصول مختلف سال متفاوت است. درمواقع بارندگی و ذوب برفهای ارتفاعات اطراف، چون بر میزان آب ورودی افزوده می‌شود، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام، وسعت آن کم می‌شود. بدین ترتیب سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است. این دریاچه از دو چالهٔ جدا از هم تشکیل شده‌است. چالهٔ غربی به نام حوض سلطان و چاله شرقی به نام حوض مره‌است که به‌وسیله یک آبراهه به هم وصل می‌شوند. در فصول پر آب ابتدا چاله مره پر می‌شود و سپس آب اضافی وارد حوض سلطان می‌شود. رودهای متعددی به این دریاچه وارد می‌شوند که عموماً از اراضی شوره زار ونمکی اطراف عبور می‌کنند.از جمله این رودها می‌توان به رود شور و قره چای اشاره کرد. حوض سلطان در سال ۱۸۸۳ میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکیل شد. راههای ورود به منطقه: در ۳۵ کیلومتری مسیر قم-تهران جاده خاکی وجود دارد که به دریاچه می‌رسد. درون دریاچه نیز جاده خاکریزی هست که برای جلوگیری از فرورفتن خودروها در باتلاق و بهره برداری از نمک دریاچه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آرال

دریاچه آرال یا دریاچه خوارزم یک دریاچهٔ آب شور در آسیای میانه میان قره‌قالپاقستان در کشور ازبکستان در جنوب و قزاقستان در شمال بود.

آرال در گذشته یکی از چهار دریاچهٔ بزرگ دنیا بود که ۶۸ هزار کیلومتر مربع وسعت داشت اما از دههٔ ۱۹۶۰ که دولت شوروی انحراف مسیر رودخانه های آمودریا و سیردریا به صحرای قره‌قوم (به منظور کشاورزی) را آغاز کرد، این دریاچه رفته رفته آب رفت و در سال ۱۹۸۷ به دو دریاچهٔ کوچک آرال شمالی و آرال جنوبی تقسیم شد. در سال ۲۰۰۴ مساحت آن به ۲۵٪ مساحت اصلی رسیده و درصد شوری آب آن ۵ برابر شد. دو دریاچه شمالی و جنوبی در سال ۲۰۰۷ به ۴ دریاچه یکی دریاچهٔ آرال شمالی، دو دریاچه در شرق و غرب دریاچهٔ جنوبی پیشین و یک دریاچه کوچک بین دریای شمالی و جنوبی تقسیم شدند که همگی در مجموع ۱۰ درصد مساحت اصلی دریاچه را داشتند. در سال ۲۰۰۹ تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که دریاچهٔ شرقی و دریاچهٔ جنوبی هم به‌کلی خشک شده و دریاچهٔ غربی نیز بسیار کوچک‌تر شده‌است. حداکثر عمق دریاچهٔ آرال نیز در سال ۲۰۰۸ حدود ۴۲ متر اندازه‌گیری شده‌است.

بخش کوچک باقی‌ماندهٔ این دریاچه هم گرفتار آلودگی‌هایی نظیر دورریزهای آزمایشهای نظامی، کودهای شیمیایی، آفت‌کش‌ها، و پسمانده‌های پروژه‌های صنعتی و همچنین درصد نمک بسیار بالا شده‌است. آلودگی زیست‌بوم بزرگ‌ترین مشکل این پهنه آبی است. بالخاش

بالخاش دریاچه‌ای واقع در جنوب شرقی قزاقستان است که پس از آرال بزرگترین دریاچه‌های درون‌بومی آسیای مرکزی است. اگر چه این دریاچه مخزنی ندارد، میزان شوری آن کم است و رود ایلی و چند رود دیگر به آن می‌ریزد.

این دریاچه برای جغرافی‌دانان مسلمان در سده‌های پیشین ناشناخته بود. قلموقها نخستین کسانی بودند که نام مغولی بالخاش را به این دریاچه دادند. این قوم در سده ۱۱ق و نیمه نخست سده ۱۲ق بر این مناطق تسلّط داشتند. سرزمین پیرامون بالخاش متروک و بسیار خشک است. این دریاچه تا زمان انقلاب اکتبر روسیه، از نظر اقتصادی نقشی نداشت. اهمیت این ناحیه، در ۱۹۳۶م، با بنای یک شهر بزرگ صنعتی به نام بالخاش در کرانه خلیج کوچک برتیس در ساحل شمالی دریاچه آغاز شد.

دریاچه نمک یوتا

دریاچه نمک یوتا که در شمال ایالت یوتا واقع است بزرگترین دریاچه نمک در نیمکره غربی است، و سی و هفتمین دریاچه بزرگ جهان به شمار می‌رود یک سال معمولی این دریاچه مساحتی بالغ بر ۱٬۷۰۰ مایل‌مربع (۴٬۴۰۰ کیلومترمربع) را پوشش می‌دهد.

دریاچه ای است که در ناحیه جنوبی صحرای کلرادودر شمال ایمپریال ولی در جنوب شرقی کالیفرنیا قرار دارد.

این دریا که باقی‌مانده دریاچه پیش‌ از تاریخ کاهوئیلا است، تا پیش از سال ۱۹۰۵ یک گودال پوشیده از نمک بود که با عنوان گودال سالتون شناخته می‌شد و در ۸۵ متری پایینتر از سطح دریا قرار داشت. اما با ورود سیلاب‌های رود کلرادو به آن، دریاچه سالتون شکل گرفت. دریاچه سالتون تا ۱۹۰۷ که بندهای محافظی بر روی آن ساخته شد، ۶۰ کیلومتر طول و ۲۱ کیلومتر پهنا داشت و گستره‌ای در حدود هزار کیلومتر مربع را در بر می‌گرفت. تبخیر آب در مدت ۵ سال سبب شد تا سطح آب دریاچه به ۷٬۵ متر کاهش یابد.

دریاچه وان

دریاچه وان در غرب شهر وان در ترکیه قرار دارد. در بخش شمال غربی این دریاچه، کوه سبحان به ارتفاع ۴۰۵۸ متر و در قسمت جنوبی آن، کوههای اختیار شهاب قرار گرفته‌اند.

شکل گرفتن دریاچه نمکی وان ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی در سالیان دراز بوده است. آب آن از جویبارهایی که از کوهها سرازیر است، تامین می‌شود. این درباچه ۱۲۰ کیلومتر درازا، ۸۰ کیلومتر پهنا دارد و ژرفای میانگین آن ۱۷۱ متر است (ژرفترین بخش آن ۴۵۱ متر است). مساحت وان به ۳۷۵۵ متر مربع می‌رسد.

دریای مرده

دریای مرده یا بحر المیت در مرز اردن و فلسطین و در کرانه باختری رود اردن واقع شده‌است. در برخی منابع از آن با نام دریاچه نمک یاد شده‌است. سواحل اطراف آن پست‌ترین نقطهٔ خشکی‌های زمین است.

غلظت زیاد آب دریای مرده باعث شناور ماندن انسان بر روی آن می‌شود ارتفاع گودترین نقطه آن ۴۲۲ متر کمتر از سطح دریا است. بیشترین عمق آب تا کنون از ۳۷۸ متر بالاتر نبوده‌است. ۶۷ کیلومتر طول و ۱۸ کیلومتر عرض دارد. حجم آب دریاچه ۸۱۰ میلیون متر مکعب است.

این دریاچه با ۳۳٫۷ درصد غلظت مواد محلول یکی از شورترین دریاچه‌های دنیاست. به دلیل ارتفاع پایین این منطقه از سطح دریا، پساب کشاورزی و پساب ناشی از خاکشویی مناطق دورتر به صورت چشمه‌هایی در کف این دریاچه به آن وارد می‌شود. پساب‌های کشاورزی حاوی مقدار زیادی املاح معدنی هستند. تبخیر گسترده و ورود دائمی آب شور باعث بالا رفتن شدید غلظت آب و جرم حجمی آن شده‌است، به گونه‌ای که انسان در این آب شناور می‌ماند.

شط الملغیغ

شط الملغیغ دریاچه‌ای نمکی و ماندابی در شمال شرقی الجزایر است که تقریباً تمام آن در گستره‌ای پایینتر از سطح دریا واقع شده است.

این دریاچه همچنین در غربی‌ترین نقطه از مجموعه‌ گودال‌هایی قرار دارد که از خلیج قابس در تونس تا صحرای بزرگ آفریقا گسترده شده‌اند. مساحت شط ملغیغ در هر فصل دستخوش تغییر می‌شود ولی معمولاً گسترهٔ شرقی-غربی آن بیش از ۱۳۰ کیلومتر است. پست‌ترین نقطهٔ الجزایر که ۴۰ متر پایینتر از سطح دریا قرار دارد در نزدیکی مرکز این دریاچه واقع شده است. طبق آخرین اطلاعات این دریاچه تقریبا خشک شده محسوب می شود.

منبع: خبرآنلاین