فلسفه مهریه برای زنان چیست؟

تبیان: پدید آمدن مهریه نتیجه تدبیر ماهرانه ‏ای است كه در متن خلقت و آفرینش برای تعدیل روابط زن و مرد و پیوند آنها به یكدیگر بكار رفته است و ریشه در حیا و عفاف زن دارد. زن با الهام فطری دریافته است كه عزت و احترام او به این است كه خود را رایگان در اختیار مرد قرار ندهد. و همین سبب شده كه زن توانسته با همه ناتوانی جسمی، مرد را به عنوان خواستگار به آستانه خود بكشاند و مردها را به رقابت با یكدیگر وادار كند. در طول تاریخ زن در مرد تأثیر فراوان داشته است، تأثیر زن در مرد از تاثیر مرد در زن بیشتر بوده است بسیاری از هنر نمایی‏ها و شجاعت‏ها و دلاوریها و نبوغ‏ها و شخصیت‏های مرد مدیون زن و خودداری‏های ظریفانه او است، مدیون حیا و عفاف زن است. برای همین زن همیشه در روحیات مرد تأثیر می‏گذاشته و مرد دراجتماع، آنگاه كه حیا و عفاف و خود داری زن از میان برود و زن بخواهد در نقش مرد ظاهر شود اول به زن مهر باطله می‏خورد و بعد مرد مردانگی خود را فراموش می‏كند و سپس اجتماع در اثر فساد و بی بندباری و شكسته شدن نظام و اركان خانواده منهدم می‏گردد. در روایات اسلامی وارد شده كه مرد از زن شهوانی‏تر نیست بلكه بر عكس است. لكن زن در مقابل شهوت از مرد تواناتر و خود دارتر آفریده شده است و مرد در مقابل غریزه از زن ناتوان‏تر است، این خصوصیت همواره به زن فرصت داده است كه دنبال مرد نرود و زود تسلیم او نشود و بر عكس مرد را وادار كرده است كه به زن اظهار نیاز كند و برای جلب رضای او اقدام نماید. یكی از آن اقدامات این بوده كه برای جلب رضای او و به احترام موافقت او هدیه‏ای بنام«مهریه» نثار او می‏كرده است. (با استفاده از «نظام حقوق زن‏در اسلام»، ص 201) مهریه ماده‏ای است از یك آئین نامه كلی كه طرح آن در متن خلقت ریخته شده است و با دست فطرت تهیه گردیده است. در اسلام هم مهریه یك چیز ابداعی و اختراعی نبوده بلكه اسلام مهریه را به حالت فطری و طبیعی آن برگردانید. می‏توان مهریه را بعنوان یك پشتوانه اجتماعی برای زن محسوب كرد زیرا در صورت جدایی زن و مرد، زن متحمل خسارت بیشتری می‏شود زیرا مرد طبق استعداد خاص بدنی معمولاً در اجتماع نفوذ و تسلط بیشتری دارد و همچنین مردان برای انتخاب همسر مجدد امكانات بیشتری دارند ولی زنان بیوه با از دست رفتن سرمایه جوانی و زیبایی امكاناتشان برای انتخاب همسر جدید كمتر است مهریه چیزی به عنوان جبران خسارت برای زن و وسیله‏ای برای تأمین زندگی آینده اوست قرآن كریم با لطافت و ظرافت بی نظیری می‏گوید: (وآتُو النِسأَ صَدُقاتِهِنَّ نَحْلًَْ)؛ (سوره نسá آیه 4) یعنی مهریه زنان را كه به خود آنها تعلق دارد (نه به پدران یا برادران آنها) و عطیه و پیشكشی است از جانب شما به آنها به خودشان بدهید. قرآن كریم در این جمله كوتاه به سه نكته اساسی اشاره كرده است: اولاً با نام صدُقه یاد كرده است نه با نام مهریه زیرا نشانه راستین بودن علاقه مرد است. دیگر اینكه با ملحق كردن ضمیر (هُنَّ) به این كلمه می‏خواهد بفرماید كه مهریه به خود زن تعلق دارد نه پدر و مادر، مهریه مزد پرورش و شیردادن و تغذیه و خوراك او نیست. سوم اینكه با كلمه نحله كاملاً تصریح می‏كند كه مَهر هیچ عنوانی جز عنوانی تقدیمی و پیشكشی و عطیه و هدیه ندارد. (تفسیر فخر رازی، ج9، ص180) بنابراین مهریه از احساسات دقیق و عطوفت‏آمیز مرد ناشی شده نه از احساسات خشن و مالكانه او، آنچه از ناحیه زن در این امر دخالت داشته، حسن خودداری مخصوص او بوده نه ضعف و بی اراده بودن او، مهریه تدبیری است از ناحیه قانون خلقت برای بالا بردن ارزش معنوی زن و قرار دادن او در سطح عالیتری. در حقیقت ارزش معنوی مهریه برای زن بیش از ارزش مادی آن است. (نظام حقوق زن در اسلام، ص206) گذشته از اینها می‏توان مهریه را بعنوان یك پشتوانه اجتماعی برای زن محسوب كرد زیرا در صورت جدایی زن و مرد، زن متحمل خسارت بیشتری می‏شود زیرا مرد طبق استعداد خاص بدنی معمولاً در اجتماع نفوذ و تسلط بیشتری دارد و همچنین مردان برای انتخاب همسر مجدد امكانات بیشتری دارند ولی زنان بیوه با از دست رفتن سرمایه جوانی و زیبایی امكاناتشان برای انتخاب همسر جدید كمتر است مهریه چیزی به عنوان جبران خسارت برای زن و وسیله‏ای برای تأمین زندگی آینده اوست. سوال: اگر شوهر به علت فقر مالی، توانایی پرداخت مهریه، همسر خود را در حال حیات و یا بعد از فوت نداشته باشد، آیا با مطالبه همسر در زمان حیات و یا پس از مرگ، پرداخت مهریه واجب می شود؟ آیة الله بهجت(ره): اگر در زمان حیات زن مطالبه کند؛ بر مرد واجب است. ولو بنحو اقساطی به طور ممکن مهریه اش را بدهد و بعد از مرگ هم اگر ماترکی دارد از اصل ماترک باید مهریه اش را بدهند و اگر هیچ ماترکی ندارد، وظیفه ای نیست. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم) سوال: اگر زن مهرش را از شوهر بطلبد ولی او قادر به پرداخت آن نباشد، تکلیف چیست؟ همه ی مراجع: اگر شوهر به جز خانه و اثاث آن و چیزهای دیگری که به آن نیاز دارد و یا در شأن او است چیز دیگری نداشته باشد، زن نمی تواند مهر خود را از او مطالبه کند بلکه باید صبر کند تا او بتواند بدهی خود را بپردازد. (رساله ی دانشجویی، پرسش 373، صص237 و 238)