نظرسنجی‌های اینترنتی اعتبار علمی ندارند/ نظرسنجی های میدانی دقیق‌تر و قابل استناد هستند

سرویس اجتماعی«فردا»: این روزها بازار نظرسنجی های اینترنتی رونق گرفته است. این نظرسنجی ها که گاهی همه آنها روی یک کاندیدا متفق القول هستند و آرا او را بیشتر از دیگر کاندیداها نشان می­دهند، چقدر مورد اعتماد است؟

دکتر «سیدمحمد ذکایی»، عضو هیئت علمی جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است که نظرسنجی های اینترنتی قابل اعتماد و قابل تعمیم به کل جامعه ایرانی نیست. او می گوید:« کسانی که در نظرسنجی های اینترنتی شرکت می کنند کسانی هستند که دسترسی بیشتری به فضای مجازی دارند و بیش از دیگران فعال هستند. در واقع این افراد هم دسترسی بیشتری به اینترنت و هم تمایل بیشتری به شرکت در این نظرسنجی ها دارند. بنابراین نتایج این نظرسنجی ها ضرورتا منعکس کننده آرا بدنه عمومی جامعه نیست.»

ذکایی می افزاید:« این نظرسنجی ها از گروه های سنی مثل میانسالان و سالمندان یا گروه های جنسی مثل زنان بهترین برآورد را به دست نمی دهد. بنابراین نظرسنجی هایی که به صورت رودررو در فضاهای عمومی و میادین شهر انجام می شود اعتبار بیشتری دارد. نظرسنجی های اینترنتی می تواند تاحدی درباره طیف جوان تر، فعال تر و تحصیلکرده تر جامعه ایرانی نظر تقریبا موثقی را به دست بیاورد آن هم در شرایطی که نظرسنجی ها همه سلیقه های جناحی و سیاسی موجود را منعکس کند و نظرات همه سایت های مختلف با سلیقه های مختلف به صورت متقاطع در آن وجود داشته باشد.»

این استاد جامعه شناسی با تاکید بر اینکه نتایج نظرسنجی های اینترنتی قابل تعمیم به کل کشور نیست، می گوید:« به چند دلیل امکان تعمیم نظرات این نظرسنجی ها به کل جامعه وجود ندارد؛ اولا به هر حال دسترسی به فضای مجازی و اینترنت در ایران هنوز همه گیر نشده است و در خوشبینانه ترین حالت، 50 یا 60 درصد دسترسی به اینترنت وجود دارد و بنابراین نیمی از جامعه حتی اگر از اینترنت استفاده کنند، کاربر فعال نیستند. به همین خاطر نتایج نظرسنجی های اینترنتی به نوجوانان، جوانان، دانش آموزان مقاطع بالاتر، دانشجویان، تحصیل­کردگان و همچنین ساکنان کلانشهرها محدود می شود و در شهرهای کوچکتر یا مناطق روستایی و در گروه های سنی دیگر قابل تعمیم نیست.»

ذکایی می افزاید:« مسئله دیگر مربوط به گروهی است که هنوز بلاتکلیف هستند و گرایش خاصی به یک کاندیدا ندارند و روزهای آخر و ساعات آخر تصمیم خود را می گیرند. درصدی را هم باید به ساعات آخر و روزهای آخر اختصاص داد و به همین دلیل نمی توان نتایج نظرسنجی های موجود را موثق دانست زیرا ممکن است کسانی که در آخرین لحظات تصمیم می گیرند، گزینه ای متفاوت را برگزینند.»

عضو هئیت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به ویژگی های یک نظرسنجی که معرف کل جامعه است، می گوید:« یک نظرسنجی که معرف کل جامعه است باید پوشش و تنوعی که طیف هایی مختلف سیاسی در صحنه دارند و نقش آنها در سبد آرا را در خود داشته باشند و نظرات طرفداران همه جریان های سیاسی موجود در آن منعکس شود. تجربه انتخاباتی که در ایران وجود دارد این است که مناطق جغرافیایی کشور، گروه های صنفی، شغلی، سنی، قدرت اقتصادی و اجتماعی و گروه های زبانی و قومی باید در یک نظرسنجی مورد ملاحظه قرار گیرد. برای اینکه یک نظرسنجی قابل اعتماد و نمونه معرف ملی باشد باید فاکتورهای اساسی که ذکر شد را داشته باشد.»

ذکایی با اشاره به تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم نظرسنجی های اینترنتی می گوید:« این نظرسنجی ها می تواند با خود تمایلی به یک کاندیدای خاص به وجود آورد و به صورت نسبی همسویی و هم شکلی در نگرش ها ایجاد کند. برای مثال افرادی که تمایل ضعیفی به یک کاندیدا دارند و ابهام و تردید در تمایلشان هست وقتی اقبال عمومی به یک کاندیدا را در فضای مجازی می بینند ممکن است حساس تر شوند و بنابراین به صورت غیرمستقیم بر آنها موثر خواهد افتاد یا وقتی یک گروه می بیند اقبال به یک کاندیدا خیلی کم است خودبه خود این کشکش ایجاد می شود که به فکر یک جایگزین باشند. بنابراین این نظرسنجی های اینترنتی تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر فضای واقعی دارد.»