سرانجام جنجالی‌ترین پروژه‌شهری احمدی‌نژاد

مهر: شهردار گذشته تهران دو طرح ترافیکی برای پایخت داشت؛ نخست مونوریل که به عنوان پروژه ای نیمه تمام رها شد و شهردار بعدی پایه های آن را در صادقیه جمع کرد و دیگری دور برگردان که دو سالی است شهرداری در حال جمع آوری آن است. اما با نزدیکی بهره برداری از فاز نخست مونوریل قم دوباره کری خوانی ها در خصوص اولویت مترو یا مونوریل آغاز شده است.

قرار است فاز نخست مونوریل قم به بهره برداری برسد. این نخستین پروژه ترن هوایی است که در کشور به سرانجام می رسد .داستان مونوریل ده سالی است که در حال روایت است اما پایان و سر انجامی ندارد و هر چند وقت یک بار از سوی مسئولی پرونده اش باز می شود .

چند روز پیش بود که رئیس جمهوردر آیین بهره‌برداری از سامانه انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم دوباره بر طرح قدیمی خود برای تهران تاکید کرد و گفت: پول ملت را زیر زمین کرده‌اند؛ البته به چند برابر قیمت و با اصرار و کسی هم سردرنیاورد که چه شد. البته زیر زمین هم لازم داریم و هوا هم لازم داریم، اما چرا باید از طریق گرانتر این کار انجام شود؟

اما این سخنان بی واکنش نبود . حسن بیادی نخستین کسی که در شورای دوم با پروژه مونوریل مخالفت کرد درباره مونوریل گفت: من از ابتدا با این طرح مخالف بودم، چرا که طرح ناقصی بود. بعد هم که شورای شهر طرح کامل‌تری را ارائه داد، از آنجا که مطالعه‌ای در این حوزه انجام نشده بود، در اجرا مشکلاتی ایجاد شد، به طوری که ستون‌های ساخته شده برای مونوریل مناسب این کار نبود و به این ترتیب در نهایت بساط مونوریل برچیده شد.

بیادی تاکید کرد که مونوریل یک سامانه حمل و نقل عمومی نیست، بلکه به عنوان یک ناوگان تفریحی برای فضاهایی نظیر روددره‌ها مناسب است.

محسن هاشمی هم سخنان رییس جمهور در خصوص مترو را یک عوام فریبی وسخنانی پوپولیستی دانست و گفت: خود ایشان و برخی از مردم فکر می‌کنند که اگر چیزی روی زمین ساخته شود ارزانتر است درصورتی که اینگونه نیست. زمان خود آقای احمدی‌نژاد، شورای شهر حرف وی را قبول نکرد و اجازه نداد که مونوریل ساخته شود. البته ایشان غیرقانونی در صادقیه شروع به ساخت یک مونوریل کرد که آنهم معلوم شد کارشناسی نشده و جمعش کردند. همین شورای شهر دوستان خودشان هم جمعش کردند.

روایت ترن هوایی پایتخت

پروژه مونوریل تهران که مخالفان پشتوانه کارشناسی آن را « تنها دو صفحه‎ » می دانند، نخستین بار در روز‎‎های پایانی سال 1382 توسط شورای شهر تهران کلید خورد.

در آن زمان، محمود احمدی نژاد، شهردار تهران، به‎تازگی سکان مدیریت پایتخت را در دست گرفته بود و می خواست طرح ساخت مونوریل را با اعتباری معادل یک‎هزار و 500 میلیارد تومان آغاز کند تا رویای تکمیل حمل و نقل ریلی پایتخت‎نشینان، محقق شود.

اندکی بعد، احمدی نژاد تأکید کرد که ساخت مونوریل با اعتباری بالغ بر سه هزار و 500 میلیارد تومان و با مشارکت بخش خصوصی محقق خواهد شد. اما در حالی‎که تنها پنج ماه از حضور پر شمار آبادگران جوان در صحن کرم‎رنگ پارلمان شهری می‎گذشت، اکثریت اعضای شورای شهر در مقام مخالفت با ساخت 240 کیلومتر خط مونوریل در پایتخت برآمدند.

با این حال، به‎دلیل تأکید شهرداری نسبت به اجرای این طرح، اعضای شورا پس از بازنگری یک ماهه این لایحه، طول پروژه را از 240 به 6 کیلومتر کاهش دادند و با احداث آن در مسیر صادقیه - اکباتان موافقت کردند. به این ترتیب، لایحه احداث مونوریل در تهران، 17 اسفندماه 1382 در شورای شهر تصویب و 10 روز پس از موافقت اعضاء با ساخت 6 کیلومتر مونوریل در پایتخت، کلنگ احداث این سیستم ریلی بر زمین‎زده شد.

گودبرداری همزمان با بررسی در شورا

این در حالی است که هنگام بررسی لایحه در شورای شهر، شهرداری تهران گودبرداری مسیر را آغاز کرده بود تا پایه‎‎‎های عظیم مونوریل بر قلب زمین کوبیده شود. در آن زمان، مدیریت شهری تعهد کرد که این پروژه 6 کیلومتری را در مدت 17 ماه به بهره‎برداری برساند. محمود احمدی نژاد نیز در تاریخ 27 اسفندماه سال 1382 این پروژه را « هدیه نوروزی شهرداری تهران به شهروندان » توصیف و تأکید کرد که تا 17 ماه آینده، اولین خط مونوریل تهران مورد استفاده شهروندان قرار خواهد گرفت.

محمود احمدی نژاد در زمان کلنگ‎زنی پروژه مونوریل صادقیه ضمن شجاعانه توصیف کردن اقدام شورای شهر در تصویب این طرح، این وسیله را کلید حل مشکل ترافیک پایتخت عنوان کرد. شهردار پایتخت پشتوانه مونوریل را یک مطالعه هشت ساله دانست وگفت: فشار‎‎های سیاسی در پشت این طرح قرار دارد، اما مدیریت شهری به حسب وظیفه ای که دارد، نمی تواند تهران را ر‎‎ها کند. آن‎‎‎هایی که اختیارات و منابع مالی در دست‎شان است کاری برای مردم انجام نمی دهند و در مقابل اجازه هم نمی دهند که دیگران با حداقل امکانات برای شهروندان قدم بردارند.

از سوی دیگر، تصویب لایحه احداث مونوریل در دور دوم شورای شهر تهران در حالی صورت گرفت که اعضای شورا در مقابل اقدامات شهرداری تهران نظیر انعقاد قرارداد احداث مونوریل قبل از تصویب در شورای شهر تهران، واگذاری پروژه به پیمانکار و پیش‎فروش واحد‎‎های مجتمع تجاری مونوریل قبل از آغاز عملیات احداث، سکوت اختیار کرده بودند. علاوه‎بر این، مدیران شهرداری تهران در طرح اولیه خود هزینه احداث مونوریل را 20 میلیارد تومان (به ازای هر کیلومتر 3میلیون دلار) عنوان کردند، اما هفت ماه پس از آغاز عملیات اجرایی، حمید بهبهانی، معاون حمل‎ونقل و ترافیک شهرداری تهران در گزارش عملکرد خود از میزان پیشرفت پروژه، کل هزینه احداث مونوریل شش کیلومتری با پنج ایستگاه و 12 قطار را 52 میلیارد و 605 میلیون و 420 هزار تومان اعلام کرد.

فرمانداری حرکت مونوریل را متوقف کرد

با وجود این، اندکی پس از اجرای این پروژه و احداث 16 پایه مونوریل، به علت عدم تأیید فرمانداری وقت دولت اصلاحات این پروژه متوقف شد. این در حالی است که مطابق با وعده شهردار جوان پایتخت، این پروژه باید در مهرماه سال 84 به پایان می‎رسید. مهرماه سال 1384 مصادف شد با زمانی که علی سعیدلو، سرپرست شهرداری تهران و مشاور محمود احمدی نژاد، کلید طبقه هشتم اتاق بهشت را به محمدباقر قالیباف سپرد. بنابراین بر اساس برنامه‎‎‎های شهرداری و اعضای دور دوم شورای شهر، پروژه مونوریل پایتخت باید پیش از حضور قالیباف در شهرداری تهران مورد بهره‎برداری قرار می‎گرفت. اما در روز‎‎های پایانی تصدی علی سعیدلو به‎عنوان سرپرست شهرداری تهران، رییس کمیسیون عمران شورای شهر اعلام کرد که پروژه مونوریل پایتخت تنها پنج درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

از سوی دیگر، حمید بهبهانی، معاون حمل و نقل و ترافیک دکتر احمدی‎نژاد در زمان تصدی شهرداری تهران‎که در آن زمان توجیهات فراوانی را برای اجرای این طرح در جلسات شورا و افکار عمومی داشت، پس از طی مدت 29 ماه از کلنگ‎زنی پروژه مونوریل صادقیه گفته بود: مونوریل را شورای شهر دوم به من تحمیل کرد و برخی اظهار نظر‎‎ها درخصوص طرح نهایت بی‎محبتی است و توجیه‎پذیر بودن آن‎، ربطی به شهرداری ندارد و خوابیدن پروژه هم به دلایل سیاسی بوده است. من پروژه مونوریل را به شورای شهر ارائه نکرده‎ام، بلکه این شورای شهر بود که پروژه را به من تحمیل کرد. اگر من به شورا لایحه دادم که کسی را اعدام کنید، آیا شورای شهر نباید لایحه را بررسی کند؟

دفاع دوباره از مونوریل

رییس‎جمهور در روز‎‎های پایانی سال 86 در گفتگوی تلویزیونی خود بار دیگر در مقام دفاع از مونوریل درآمد و اذعان کرد: من به‎عنوان یک مهندس ساختمان و یک کارشناس سخن ‏می گویم. هیچ مهندس ساختمانی در ایران نمی گوید که مترو کم هزینه تر از قطار هوایی است. اگر هم پیدا شود، باید ‏ببینیم چه کسی به این فرد، مدرک مهندسی داده است. در 30 سال گذشته در ایران، تنها 30 کیلومتر مترو ساخته ‏شده است، سرعت بیش از این هم امکان ندارد، اما قطار هوایی بسیار سریع تر ساخته می شود.

اما ادامه اجرای این طرح متوقف شده بود و شهرداری تهران نیز در ایام تعطیلات نوروزی سال جاری، در اقدامی سئوال‎برانگیز، پایه‎‎‎های مونوریل صادقیه را جمع‎آوری کرد. هرچند محمدباقر قالیباف معتقد است که به دلیل انجام نشدن کار‎‎های کارشناسی و همچنین نبود ضرورت انجام چنین پروژه‎ای اقدام به این کار کرده، اما برخی از اعضای شورای شهر در واکنش به این اقدام، آن را بدون اطلاع شورای شهر عنوان کردند و خواستار بررسی این موضوع شدند.

شهردار تهران در آن زمان در پاسخ به پرسشی مبنی بر جمع آوری پایه‎‎‎های مونوریل صادقیه در تعطیلات نوروز با بیان اینکه هنگامی که وارد شهرداری تهران شدم با شورا این موضوع را بررسی کردیم، اظهار داشت: بعد از بررسی‎‎های صورت گرفته به این نتیجه رسیدیم که ضرورت ندارد این پروژه انجام شود، به همین دلیل در ایام عید پایه‎‎‎های مونوریل صادقیه برداشته شد.

به استناد سخنان محمدباقر قالیباف، شورای شهر هیچ مصوبه‎ای را برای اجرای این اقدام تأیید نکرده بوده است. بنابراین در واکنش به این اقدام، پروین احمدی نژاد، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر تهران، این کار شهرداری را بدون هماهنگی و اطلاع شورای شهر عنوان و اقدام شهرداری را زیر سئوال بردن جایگاه شورای شهر دانست.

بعد از بسته شدن پروژه مونوریل در پایتخت دولتمردان به دنبال اجرای این پروژه در سایر شهر های کشور شدند .

مونوریل در قم

ساخت مونوریل شهرقم نخستین بار در کشور از سوی دولت در قالب طرح‌های مهرماندگار به اجرا در آمده است، تا با بهره‌برداری از آن مشکل ترافیک این شهر برطرف شود و خدمت رسانی به زائران و مجاوران بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران به شکل مناسب تری صورت گیرد. اما پس از مدتها از آغاز فعالیت عمرانی این طرح، زائران و شهروندان قمی چشم انتظارند تا چه زمانی و به چه شیوه خدمات رسانی‌اش را آغاز می‌کند.

این طرح در قم نیز مخالفان بسیاری داشت. محمد رضا باقرپناهی عضو شورای شهر قم و عضو شورای عالی استانها درباه این پروژه گفت: از همان ابتدا با اجرای این طرح به این شکل مخالف بودیم، چرا که این مونوریل دردی را از ترافیک شهرقم برطرف نمی‌کند و تنها برای توریست‌ها و زائران مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ چرا که این طرح در مسیر پرترافیک این شهر ساخته نشده است.

وی ادامه داد: موضوع کارشناسی نشدن این طرح را به سازمان بازرسی کشور اطلاع داده‌ایم. کارشناسان سازمان بازرسی کشوری نیز در تحقیقاتی که انجام داده‌اند در 40 صفحه به شکل خلاصه ایراداتی را به این طرح گرفته‌اند و نهایتا موضوع به دادستان استان قم اعلام شده است. به گفته رئیس شورای این استان قرار بود طبق مصوبه شورای ترافیک کشور در شهر قم دو خط مترو(a و b) ساخته شود که متأسفانه خط b حذف شده است و به جای آن طرح مونوریل در دستور کار مسئولان اجرایی قرار گرفته است.

او ادامه داد: مسیر این مونوریل در مسیر رودخانه قمرود قرار دارد، از همین رو سازمان آب منطقه‌ای قم نیز به‌دلیل اینکه حریم این رودخانه رعایت نشده است، شکایتی را در این خصوص مطرح کرده ‌است.

وی با اشاره به نازیبا شدن منظر‌شهری در نتیجه اجرای این طرح خاطرنشان کرد: این مونوریل در مقابل حرم حضرت معصومه(س) ساخته شده است به همین منظور باید به زیباسازی این طرح در این محل توجه ویژه‌ای شود.

این عضو شورای شهر قم تصریح کرد: اسنادی وجود دارد که نشان می‌دهد تخلف در روش ساخت این طرح که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های عمرانی استان قم به‌حساب می‌آید، وجود دارد. سال 88 محمد رویانیان که مسئولیت ستاد تبصره13 را برعهده داشت، وعده داده بود این طرح ظرف مدت 16 ماه به بهره‌برداری برسد که متأسفانه سه سال از اجرای این طرح می‌گذرد و هنوز مردم و زائران این شهر چشم‌انتظار راه‌اندازی آن هستند. گفتنی است دولت نهم که قبل از روی کار آمدن و در زمان تصدی شهرداری تهران تلاش داشت ساخت مونوریل را در پایتخت عملی کند، بعد از ناکام ماندن در این منظور تلاش گسترده‌ای برای ساخت این پروژه حمل‌ونقل تفریحی در یکی از شهرهای کشور آغاز کرد که نهایتا شهر قم برای احداث نخستین خط مونوریل کشور انتخاب شد.

به گفته مسئولان شهری قم به زودی فاز نخست مونوریل قم به بهره برداری می رسد. باید منتظر ماند دید سرمایه گذاری دولتی ها بر روی زمین چقدر جواب می دهد.