قانونی که فراموش شده است/ آیا دانشگاه پولی محلی از اعراب دارد؟

سرویس اجتماعی «فردا»: بحث دانشگاه پولی از خیلی قبل‌تر در محافل مختلف اجتماعی مطرح شده بود و البته با واکنش‌های گوناگونی نیز روبرو گشته بود. ذات پولی شدن برخی دانشگاه‌ها یا افزوده شدن یک واحد پولی به دانشگاه‌ها محل مهمی از بحث و جدل پیرامون مساوات، کارکرد، بازده، کیفیت و آینده این مسأله بوده است. جالب توجه است که همه این جوانب از هر دو سوی مخالفان و موافقان دارای استدلال و توجیه می‌باشد؛ اما به تازگی خبر جدیدی درباره این دانشگاه‌ها مطرح شده که در آن رئیس مرکز جذب هیأت علمی تاکید کرد که هیچ تفاوتی میان مدارک دانش آموختگان پردیسهای پولی دانشگاهها با سایر مدارک مورد تایید وزارتخانه های علوم و بهداشت برای جذب در فراخوان هیأت علمی وجود ندارد. او در این باره گفت: « بر اساس قوانین، افرادی که از دانشگاههای معتبر و مورد تایید وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری همچین بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دانش آموخته می شوند، امکان جذب به عنوان هیأت علمی را دارند. برای پذیرش آن دسته از متقاضیانی که مدارکشان را از پردیس‌های پولی دریافت کرده‌اند هیچ مانع حقوقی وجود ندارد.» ما در اینجا در چند بند، نکاتی پیرامون این مسأله بیان می‌کنیم: نخست اینکه نفس دانشگاه پولی با آنچه در قانون اساسی آمده است چندان سازگار نیست. از این باب که در متن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در اصل 30 آن آمده است: «دولت موظف است وسائل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسائل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور بطور رایگان گسترش دهد.» همانطور که روشن است، قید آموزش و پرورش رایگان برای همه ملت و قید تحصیلات عالی تا سر حد خودکفایی بیان شده است. بنابراین باید توجه داشت که دو قید در متن قانون به طور صریح بیان شده و دولت‌ها موظف به اندازه‌گیری وضعیت خویش در قبال آن هستند. اما اینکه تاکنون چگونه پیش آمده‌ایم، بحث دیگری است. آیا آموزش و پرورش برای همه ملت رایگان است؟ یعنی اگر مدارس غیرانتفاعی حذف شوند، تمامی امکانات دولتی موجود، کفاف دانش‌آموزان سراسر کشور را می‌دهد؟ بدیهی است که این‌گونه نیست. از همین سو، تحصیلات عالی نیز تا سر حد خودکفایی تحصیلی برای تمام دانشجویان و حتی برای غالب آنها نیز صورت نگرفته است. بدین معنا که اگر دانشگاه‌های آزاد را در سراسر کشور حذف کنیم، آیا آموزش رایگان خودکفا بوده و جواب‌گوی یکایک محصلان تکمیلی کشور خواهد بود؟ آیا دانشگاه‌های غیرانتفاعی دولتی در راستای این آموزش رایگان به وجود آمده اند؟ آیا دوره‌های مجازی یا شبانه یا نیمه‌حضوری دانشگاه‌های دولتی برای این منظور ایجاد شده‌اند؟ ما در این‌ها آموزش رایگانی نمی‌بینیم، بلکه صرفاً آموزشی است بر مبنای پول و هزینه‌های مرتبط با آن؛ حالا در برخی دوره‌ها و دانشگاه‌ها کمتر و در برخی دیگر بیشتر. نکته دوم، بحث عادتی است که ما به این مسأله کرده‌ایم. یعنی دیگر عادی شده است که مدرسه غیرانتفاعی خوب است و باید دانش‌آموزان را به مدرسه غیرانتفاعی بفرستیم، یا اینکه اگر دانشگاه دولتی نشد، دانشگاه آزاد و مجازی و پیام‌نور که هست، همه‌شان هم مورد تایید وزارت علوم اند پس باکی نیست! به این می‌گویند پاک شدن صورت مسأله و خو کردن به وضع موجود. وضعی که همچنان می‌رود تا مفهوم آموزش رایگان را کمرنگ نماید و غبار آن را افزون کند. اما نکته سوم این است که افرادی که وارد دانشگاه‌های پولی شده و عملا بخشی از عدم توان رسیدن به دانشگاه دولتی را با پول جبران می‌کنند، عموماً ممکن است از دانشجویانی که مدت‌ها درس خوانده‌اند تا بتوانند در دانشگاه‌های شاخص کشور پذیرفته شوند، قدری به لحاظ علمی پایین‌تر باشد. البته این مسأله احتمالی است و عمومیت صد در صد ندارد؛ چه بسا دانشجوی دانشگاه غیرانتفاعی یک شهرستان که از غالب دانشجویان دانشگاه تهران هم دانش و انگیزه بیشتری داشته باشد؛ اما جمله قبل حاکی از احتمال بیشتر این داستان بوده است. به هرحال در نظر بگیرید که دانشجویان دولتی عموماً زمان بیشتری برای تحصیل خویش صرف کرده‌اند. با این اوصاف فارغ التحصیلان همه دانشگاه‌ها در همه شرایط، می‌توانند به عضویت هیئت علمی دانشگاه‌ها درآیند اما باید رصد دقیق و بررسی عمیقی بر روی توان‌مندی‌های افراد شود تا برخورد یکسان صورت گیرد و همچنین قیاس صحیحی در فرآیند جذب هیئت علمی انجام شود. همچنین در بحث به کارگیری و استخدام و اشتغال افراد نیز این‌گونه است و این کشش بررسی باید در آن جا نیز واقع گردد.