مصوبه‌ای که چهره شهر را دگرگون کرد

مهر: مدتی است تبلیغات تجاری در شهر جای خود را به تبلیغات فرهنگی داده است، هرچند محتوای برخی از این شعار ها و نبود کمیته ای نظارتی در این زمینه مورد انتقاد برخی کارشناسان است اما نمی توان منکر تاثیر گذاری برخی از این جملات و احادیث بر روی مخاطب شد. در ترافیک عصرگاهی گرفتار شده است و راهی نیز برای فرار از صف طویل ماشین هایی مقابل نیست . در صندلی عقب بچه ها در حال بازی و سر و صدا هستند. در حال نزدیک شدن به نقطه جوش است که در تابلوی مقابلش می خواند " شور زندگی در نگاه بچه ها است در بازی هایشان شرکت کنیم !". در این زندگی پر شتاب فرصتی برای بازی با کودکانش باقی نمی ماند. از اینکه کودکانش می توانند در میان ترافیک نیز برای خود سرگرمی پیدا کنند و خوشحال باشند حس رضایت می کند. این بار صدای لبخند کودکان آرامشی در میان این همه شلوغی و هیا هو به او می دهد و منتظر باز شدن راه می شود. این روزها در بزرگراهها و خیابانهای شهر احادیث و شعارهای متفاوتی را می بینم که با جملات کلیشه ای سابق تفاوت دارد. " زمانی که صرف فرزندانتان می کنید هرگز هدر نمی رود " ، "ما فقط یک زمین داریم ، از آن محافظت کنیم " "هیچگاه در حضور دیگران همسر و فرزندانمان را تحقیر نکنیم " و... بخشی از تبلیغات تازه شهر است. اما این جملات و احادیث چگونه انتخاب می شوند. تشکیل هیات هشت نفره نخبگان ادبی و دانشگاهی روزهای یکشنبه هر هفته شورای فرهنگی هشت نفره ای شامل اساتید حوزه و دانشگاه، ادبیات، روانشناسان و... بر اساس اولویتهای موجود مانند احترام به والدین، حمایت از کودکان، حق همسایگی یا مناسبتها جملاتی را انتخاب می کنند. به گفته مسئولان زیبا سازی این موضوعات بر اساس مناسبتها، زمان و موقعیت انتخاب می شوند.

این جملات توسط نخبگان پیشنهاد داده می شود اما شورای 8 نفره است که از میان پیشنهادات جملات برگزیده را که قرار است بر روی بیلبورد های شهری و عرشه های پل نصب شود انتخاب می کند. این شعارها اما ربطی به محلات و منطقه خاص ندارد. برای همه شهر و درهمه منطقه ها شعار های واحدی انتخاب می شود . به گفته یکی از مسئولان زیباسازی، ترویج شعائر و فرهنگ اسلامی، آگاه سازی اجتماعی، توجه به مناسبتهای تاریخی و مهم انقلاب اسلامی و نیز مفاهیم ارزشمندی چون امر به معروف و نهی از منکر، حجاب و عفاف، تربیت کودک، احترام به بزرگسالان، رعایت حال معلولان و نیازمندان، قناعت و اصلاح الگوی مصرف و ... اولویت های فعلی این شعارها هستند. وی توضیح می دهد: تبلیغات محیطی رسانه ای است که به یک معنا ؛ اعضای یک جامعه در انتخاب آن چندان دخیل نیستند و با خروج از محل سکونت یا کار و در مسیر رفت و آمد خود آن را مشاهده می کنند. این مشاهده به مدیریت شهری امکان بسط و نشر مفاهیم اصیل اخلاقی ، انسانی ، اسلامی و اجتماعی داده است. امکانی که امیدواریم توانسته باشیم از آن به بهترین شکل استفاده و تمام نیازهای فرهنگی جامعه را در آن بگنجانیم. ما ، " تهران " را نه فقط به مثابه یک پایتخت، که مرکزی برای مهمترین اتفاقات دینی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و هنری " ایران " می دانیم و تبلیغات فرهنگی با موضوعاتی که بدان اشاره شد باید در شان شهروندان، میهمانان خارجی باشد که هر روز خیابانها و بزرگراههای تهران را طی می کنند . شعارها بر اساس بافت محلات تعریف شود اما به گفته مسئولان زیباسازی در انتخاب این شعارها بافت فرهنگی مناطق در نظر گرفته نمی شود و گزینشی از لحاظ نوع مناطق و محلات وجود ندارد. نکته ای که اکبر محسنی فر آسیب شناس و استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر بر آن تاکید می کند و می گوید: فضای کلی تبلیغات در پایتخت مثبت است اما باید نکاتی را برای تاثیر گذاری بیشتر رعایت کرد. مانند آن که ممکن است پیامی که در منطقه 1 کاربرد دارد در منطقه 20 نباشد. بنابراین باید مکان یابی این بیل بوردها منطقی باشد و بر اساس نوع زندگی و شرایط خانواده ها شعارها تغییر کرده و متناسب با نحوه زندگی خانواده ها باشد زیرا ممکن است شعاری که در منطقه 1 اثر مثبت دارد در منطقه 20 اثری سوء داشته باشد. وی ادامه می دهد: این شعارها باید پشتوانه مطالعاتی داشته باشد و گمان نکنیم نظرات 2 یا 3 نفرکه در انتخاب این تبلیغات نقش دارند فراگیر است بلکه با کار میدانی و نظر سنجی شعارهایی را انتخاب کنیم که نیاز واقعی شهروندان باشد. این استاد دانشگاه با بیان این که کار میدانی سبب می شود آسیب های اجتماعی محلات مختلف را شناسایی و بر اساس آن نوع تبلیغات را انتخاب کنیم تاکید کرد: حتی انتخاب رنگها بر اساس سبک زندگی مردم محله در تاثیر گذاری این پیام ها موثر است. به گفته این آسیب شناس تبلیغات کتابچه ای چندان تاثیر گذار نیست اما آموزشهای بصری می تواند برای لحظه ای مخاطب را میخکوب کرده و اثر خود را بگذارد. او خاطره ای از جمله ای که خود برای کودکان کار و خیابان نوشته و برگزیده نیز شده بود می آورد که " همشهری کودکی ام را می فروشم " این جمله کوتاه چقدر در مخاطبان تاثیر گذاشته و اشک بر چشمانشان جاری کرده است . محسنی فر انتخاب موضوعات بر اساس نگاه کارشناسی و تخصصی را از دیگر عوامل تاثیر گذاری بیشتر این پیام ها می داند. نکته ای که علیرضا دبیر، عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران نیز در گفتگو با مهر به آن تاکید می کند و می گوید: تغییر رویه در تبلیغات فرهنگی شهر بسیار خوب و اثر گذار است . اماباید این شعارها بر اساس محلات و منطقه انتخاب شود. مثلا در محله ای که مرکز ترک زبان ها یا لر زبان ها است شعارهایی متناسب با تمرکز جمعیتی منطقه انتخاب شود. یا برخی شعارها در بعضی بزرگراه ها بیشتر جواب می دهد. او این شعارها را انتخابی خوب و اثر گذار می داند و اضافه می کند: برخی از این شعارها واقعا درس زندگی می دهد و سبب تغییر رویه در زندگی می شود . به طور مثال یک بار در یکی از بیل بردها شعاری با محتوای توجه به بازی کودکان خواندم که آن قدر تاثیر گذار بود که از ان روز به بعد میزان زمانی که برای بازی با بچه ام گذاشتم بیشتر شد.

دبیر معتقد است: برای انتخاب شوراها باید کمیته ای تشکیل شود و اولویت های اصلی هم تحکیم خانواده ،مسائل دینی و سلامت باشد و این موضوعات کلی می تواند تمامی موضوعات را در بر گیرد از جمله ورزش و میهن پرسی و... . او استمرار و ادامه دار بودن این کار را دلیل تاثیر گذاری آن می داند و معتقد است این رویکرد به تبلیغات چهر شهر را به چهره ای فرهنگی تغییر داده است. شورا نظارتی ندارد اما با وجود موافقت های این عضو شورای شهر ، مرتضی طلایی ، رئیس کمیته فرهنگی اجتماعی شهر تهران می گوید: شورای شهر تهران هیچ نظارتی بر محتوای این شعار ها ندارد . او ادامه می دهد: در حال حاضر هیچ کمیته‌ای برای سیاست‌گذاری در زمینه تبلیغ‌های فرهنگی و اجتماعی وجود ندارد و سازمان زیباسازی و معاونت اجتماعی شهرداری تهران با هم این کار را انجام می‌دهند.

شورای شهر چندی پیش طرحی را به تصویب رساند که در آن سهم تبلیغات فرهنگی در شهر افزایش می یافت و سیاست های سخت گیرانه ای برای تبلیغات کالاهای تجاری خارجی پیش بینی شده بود .اما شورا کم ترین نظارت و حضور را در این بخش دارد. با این وجود این مصوبه تاثیر زیادی بر چهره شهر گذاشت و محتوای تابلوهای تبلیغاتی را تغییر داد. امان الله قرایی مقدم جامعه شناس در گفتگو با مهر هم این نکته را تایید می کند و می گوید: تبلیغات محیطی باید پیش از این تغییر می کرد زیرا تبلیغاتی که بدون توجه به بافت فرهنگی و ارزش ها و هنجارهای اجتماعی باشد باطل و بی اثر است. او ادامه می دهد: اگر از زمان گذشته تبلیغات محیطی ما بر احترام به بزرگتر، تحکیم خانواده و استقاده از کالاهای داخلی تاکید داشت امروز نسل جدید ما به گونه ای دیگر رفتار می کرد. این جامعه شناس تبلیغات محیطی را بسیار موثر می داند و می گوید: این تبلیغات چون دیداری است بر جسم می نشیند و می تواند در تغییر رفتارها بسیار موثر باشد. این روزها شعارهایی بر دیوار شهر نقش بسته که عابران مکثی در مقابل آن می کنند و شاید همانند یک نصیحت به موقعه راه و روش شهروندی را تغییر دهند.