پراكندگي جمعيت شيعيان در جهان /عكس

مشرق: از پراكندگي شيعيان در جهان چه اطلاعاتي داريد؟ آمار شيعيان جهان در حاضر چه ميزان است؟ شيعيان به چند گروه تقسيم مي‌شوند؟ مشكلات شيعيان در جهان چيست؟ براي روشن شدن سوالات فوق با گزارش ويژه مشرق همراه شويد.... مذهب شيعه همواره در كشورهاي ديگر به غير از ايران حتي در كشورهاي كه اكثريت جمعيت با شيعيان است، همواره در مظلوميت به سر برده و مي‌برد، از سوي ديگر، با توجه به پيروزي انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني (ره) توجه و محدود كردن گروه‌هاي شيعي به خصوص شيعيان اثني عشري شكل ديگري به خود گرفته است. واقعیت آنست که شیعیان در شمال آفریقا و دیگر قاره ها به غیر از خاورمیانه جمعیت قابل توجهی ندارند و از آن‌جا که بیشتر کشورهای منطقه سنی مذهب هستند و تحت اوامر آمریکا با جمهوری اسلامی ایران دشمنی دارند، بنابر‌این این دشمنی به طور خود بخودی به شیعیان منتقل شده و آن‌ها را از هرجهت تحت فشار و سرکوب قرار می‌دهد. از دیگر عوامل مخالفت با گسترش شیعه، روحیه انقلابی‌گری و جهادگری گروه‌هاي شیعی در سراسر جهان است و عامل دیگر پيشرفت و پيروزي حزب الله لبنان در جنگ 33 روزه است كه باعث تغییر مذهب در بین ديگر اديان و گرايش به شيعه شده است؛ بنابراین طبیعی است شيعيان در ديگر كشورها از سوي حكومت‌ها به صورت منفي مورد توجه قرار بگيرند و محدوديت‌هايي شامل حال آنها شود تا جايي كه با توجه به منابع مختلف اماري، آمار صحیحی از شیعیان به صورت كلي و تفكيكي در رسانه هاي مختلف اعم از خبري و اماري وجود ندارد.

نقشه پراكندگي شيعيان در خاورميانه

در این نوشتار به دنبال معرفی شیعیان در نقاط مختلف جهان هستیم. خاورمیانه: مذهب شیعه از سال 1501 میلادی یعنی با آغاز سلسله صفویه در ایران دین رسمی كشور بوده است. اما با انقلاب اسلامی سال 1979 به رهبری آیت الله خمینی برای نخستین بار در تاریخ روحانیون زمام حكومت كشوری شیعه را به دست گرفتند. بی شك این مهم ترین رویداد در تاریخ شیعه محسوب می‌شود. از سوي ديگر، خاورميانه در كنار واقع شدن به عنوان مهد دين اسلام و همچنين اديان ابراهيمي، نه تنها ازمنظر ژئوپلتيك بلكه از منظر قرار گرفتن بر منابع انرژي جهان نيز مورد توجه كشورهاي ديگر به خصوص قدرت هاي استعماري است. از سوي ديگر، بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، توجه انديشمندان و دولت‌هاي استعماري و عرب دست نشانده، جمعيت‌هاي شيعي در سراسر جهان را به عنوان عاملي براي تهديد محسوب مي‌كردندو خاورميانه نيز به دليل قرارگرفتن ايران، عراق، بحرين، عربستان، پاكستان و ... ديگر كشورهاي مسلمان مورود توجه و رصد كشورها و حكومت‌ها بوده است. تشيع در اردن پيش از آغاز جنگ در عراق و پناهنده شدن تعدادى از آوارگان و جنگ‏ زدگان شيعه به اردن، کمتر شهروند اردنى از ماهيت اعتقادات تشيع و جايگاه آنان در دين مبين اسلام باخبر بود؛ 97% از مجموع ساکنان کشور 7 ميليونى اردن را مسلمانان اهل سنت تشکيل مى‏دهند و پس از آنان مسيحيان و دروزيان به ترتيب بالاترين ميزان اتباع را در اين کشور دارا هستند. بر اساس آمارهاى رسمى، شيعيان، کمتر از 1 درصد از جمعيت کشور اردن را تشکيل مى‏دهند، هرچند اندک شيعيان عراقى که در اردن زندگى مى‏کنند به واسطه فرار از جنگ و پناهنده شدن در اردن، ميلياردها دلار در اين کشور سرمايه‏گذارى کرده‏اند و باعث شکوفايى اقتصاد اين کشور شده‏اند، اما همواره از سوى دولت به عنوان يک اقليت مذهبى، نگاهى توهين‏ آميز و در بسيارى از مواقع تحقيرآميز به آنان مى‏شود. اهل سنت اردن در قياس با بسيارى از کشورهاى عربى ديگر به‏ويژه کشورهاى حاشيه خليج فارس، بسيار معتدل مى‏باشند و هيچگاه خود را درگير تنش‏هاى مذهبى نکردند تا آن‏که "عبدالله دوم" پادشاه اردن چند سال پيش نسبت به گسترش "هلال شيعى" در کشورش و نيز منطقه خاورميانه هشدار داد و اين سرآغازى بود براى ايجاد حساسيت در ميان اهل سنت اردن نسبت به شیعیان.[1]

نقشه هلال شيعي مورد ادعاي غرب

به عنوان مثال نيروهاى امنيتى اردن در تابستان گذشته شش شهروند شيعه را به اتهام " ترويج مذهب تشيع و برهم زدن امنيت کشور" دستگير کرده بودند، دولت اردن در کنار برخورد علنى با شعيان، همواره مى‏کوشد تا به شهروندان اين کشور القاء کند که خطر شيعيان کمتر از خطر صهيونيست‏ها نيست! تشيع در یمن کشور يمن در جنوبي ترين منطقه شبه جزيره عربستان قرار دارد و سرزميني است سبز و خرم. از لحاظ مذهبي حدود 45 درصد جمعيت يمن را پيروان مكتب زيديه تشكيل مى‏دهند در حاليکه اهل سنّت که اغلب شافعي مذهبند 53 درصد و درصد اندکي هم شيعيان اسماعيليه هستند. منطقه يمن در سال1750 ميلادي جزء قلمرو دولت عثماني در آمد و با سقوط امپراتوري عثماني، در سال1934 ميلادي با انعقاد قراردادي با انگلستان به استقلال رسيد. سابقا حكومت يمن در دست اميري بود كه او را امام يمن مي خواندند و او شخصا كشور را اداره مي كرد ولي از سال1962 ميلادي برابر1341 شمسي به جمهوري تبديل شد. يمن، قريب به22 ميليون نفر جمعيت دارد كه30 درصد آنها شيعيان زيدي مذهب مي باشند؛ يعني قريب5/6 ميليون نفر. اين آمار قبلابيشتر بوده؛ يعني در زمان حكومت خود زيدي ها حدود40 درصد بوده است.[2] رييس جمهور کنوني يمن،"علي عبدالله صالح" دوازده سال رئيس جمهور يمن شمالي بود و از سال 1990 ميلادي كه اتحاد دو بخش شمالي و جنوبي يمن شكل گرفت، 19 سال است رئيس جمهور يمن متحد است (جمعا 31سال)

نيروهاي عربستان براي سركوب شيعيان يمن

هر چند در ظاهر در خانواده‌اي زيدي مذهب به دنيا آمده ولي حكومت او رويكردى سكولار دارد و اساسا حكومت دينى نيست بلكه به نوعى برخلاف دين اسلام به ويژه مذهب شيعه فعاليت مي کند. او فارغ‌التحصيل دانشگاه نظامي بغداد بوده و با اعضاي حزب بعث و صدام معدوم، روابط ويژه‌اي داشته است و به صدام صغير معروف مي باشد. ديکتاتور يمن که از سى سال پيش به پشتوانه سعودى ها در رأس حكومت يمن قرار گرفته، مذهب زيديه را به حاشيه رانده، و دست سلفی هاى تكفيرى را براي بسط نفوذشان در يمن بازگذاشته است و به نوعى يمن را به حياط خلوت سياسى و مذهبى عربستان تبديل كرده است.[3] آفریقا سوابق طولانی اسلام در آفریقا به حدی است که آن را به عنوان دین بومی و سنتی این قاره توصیف می کنند. زیرا در طول یک قرن بعد از وفات پیامبر (ص)، اسلام در کل شمال آفریقا رایج گشت، پس از آن شاخ آفریقا را در برگرفت و به تدریج به سمت جنوب گسترش یافت. اگر چه این گسترش در ابتدا از طریق جنگ و نیروی نظامی صورت گرفت اما به تدریج در دوره‌های بعد از طریق راه‌های تجاری و داد و ستد های بازرگانی نفوذ خود را در شرق، غرب و جنوب گسترش داد، اکنون در آفریقا، تقریبا در مناطق شمال مدار استوا، جمعیت عمدتا مسلمان است. این مناطق از سمت شرق تا غرب امتداد دارد و در بخش هایی از مرکز و جنوب نیز اقلیتی از مسلمانان وجود دارند که این پراکندگی در بخش جنوب شرقی بیشتر است. مسلمانان آفریقا نیز مانند دیگر نقاط جهان دارای فرقه‌‌های گوناگون می‌باشند. اما عمده جمعیت مسلمانان را سنی ها تشکیل می دهند که خود به نحله های مختلف تقسیم می‌شوند. شیعیان نیز در این قاره پیروانی دارند. در گذشته برای اولین بار شیعیان عرب توانستند در شمال آفریقا دولتی شیعی تأسیس کنند. این دولت از آنجا پدید آمد که ادریس فرزند عبدالله فرزند حسن المثنی فرزند حسن بن علی بن ابی طالب (ع) وقتی توانست خود را از قربانگاه حجاز، نجات دهد، توانست خود را به آفریقای شمالی برساند و در آنجا توانست سرزمینی از آنرا مستقل سازد. این سرزمین اکنون دو قسمت شده قسمتی از آن را امروز به نام کشور مغرب و قسمت دیگر آن به نام الجزایر خوانده می شود و در آنجا اولین دولت شیعی را در تاریخ اسلامی تأسیس کرد. این کار در سال ۱۷۲ هجری انجام شد. دومین دولت شیعی عربی، دولت فاطمیان است. این فقط بزرگترین دولت شیعی نبود بلکه اگر میزان عظمت و بزرگی در نگهداری و حفظ علم و ادب و گسترش فرهنگ اسلامی معیار باشد در حقیقت باید گفت بزرگترین حکومت اسلامی بوده است. تشیع در سودان جمهوری سودان بزرگ‌ترين كشور آفريقا است و در شمال شرقی اين قاره قرار دارد. مساحت اين كشور 2503890 كيلومتر مربع، جمعيت آن بيش از 40 ميليون نفر و پایتختش شهر "خرطوم" است. اريتره و اتيوپي در شرق، مصر و ليبي در شمال، چاد و آفريقاي مركزي در غرب، و اوگاندا، كنگوي دموكراتيك و كنيا در جنوب، با آن مرز مشترك دارند. 80 درصد مردم سودان مسلمان، 10 درصد مسیحی و بقيه هم پيرو ادیان بومی يا بی‌دین هستند که گروه اخير در منطقه آفریقایی‌نشین اين كشور سکونت دارند. اين كشور در گذشته "مصر جنوبي" خوانده مي‌شد اما در سال 1956ميلادي از حاكميت دوگانه انگلستان و مصر خارج و مستقل شد.[4] تشيع در مصر مِصر کشوری ا‌ست با مساحت ٩٨٠/٨٦٩ کیلومتر مربع و جمعیتی حدود ۷۵ میلیون نفر، واقع در شمال شرقی آفریقا. شبه جزیره سینا که در قاره آسیا قرار دارد نیز بخشی از قلمرو این کشور است. این کشور از شرق با لیبی، ازجنوب با سودان و از طریق صحرای سینا با فلسطین همسايه است. پايتخت اين كشور "قاهره" و زبان رسمي آن، عربی است. این کشور نزد عبرانیان به "مصرائیم" موسوم بوده و یونانیان هم از عهد هومر آن را "اجیپ توس" می نامیده‏اند. مردم قدیم آن دیار به موجب کتاب عهد عتیق از اولاد مصرایم بن حام بن نوح می باشند. نژاد مصریان، عربی نیست؛ بلکه قبطی بود و واژه EGYPT که در زبانهای اروپایی برای مصر به کار می‏رود ، با کلمه قبطی در ارتباط است. مصر یکی از پرجمعیت‌ ترین کشورهای آفریقایی و خاورمیانه است و اکثریت قریب به اتفاق مردم آن مسلمان‏اند و در کنار رود نیل زندگی می‏کنند. حدود نیمی از جمعیت مصر، شهرنشین هستند که بیشتر آنان در دو شهر بزرگ قاهره و اسکندریه و حومه آن‌ها زندگی می کنند. مصر تا مدت‌ها تحت الحمایه انگلستان بود ولی پس از جنگ جهانی اول مستقل گرديد. این کشور از نظر سیاسی و فرهنگی یکی از مهم‏ترین کشورها در جهان عرب و خاورمیانه است و بسیاری از اتباع مصر به ریاست سازمان‌های بین‏المللی ملی و منطقه‏ای رسیده‏اند.[5]

مسجد شيعيان در مصر

تشیع در اتیوپی كشور "حبشه" يا همان "جمهوری فدرال دموکراتیک اتیوپی" كشوري است در شرق قارۀ آفريقا به پايتختی "آديس‌آبابا" ، با 1,104,300 كيلومتر مربع وسعت و بيش از 75 ميليون نفر جمعيت. سومالي در شرق، كنيا در جنوب، سودان در غرب، و اريتره در شمال اين كشور، با آن مرز مشترك دارند. حدود نيمي از جمعیت اين كشور، مسلمان و نيم ديگر مسيحي هستند كه ارتدوكس‌ها اكثريت آنان را تشكيل مي‌دهند. اين كشور سابقه‌اي هزاران ساله دارد. در سال 1936 تحت اشغال ايتاليا درآمد و اين اشغال تا 1941 و شكست اين كشور در جنگ جاني دوم ادامه داشت. اتيوپي بالاخره توانست در سال 1944 از سيطره انگلستان خارج و مستقل شود. تشیع در تانزانیا جمهوری متحد تانزانیا كشوري است واقع در شرق آفریقا با مساحت 945.087 کیلومتر مربع و جمعیتي نزدیک به 40 میلیون نفر. اين كشور از اتحاد دو كشور تانگانيا و زنگار به وجود آمد و پایتخت آن، شهر "دارالسلام" است با 2 میلیون و 340 هزار نفر جمعیت. منطقه جزيره‌اي زنگبار از سال 1503 و به مدت 450 سال، بتناوب تحت سلطه پرتغال، عمان، عرب‌ها و بریتانیا قرار داشت تا اينكه در سال 1961 مستقل شد. تانگانیکا نيز در دسامبر 1961 از بریتانیا اعلام استقلال کرد و سرانجام دو ملت "تانگانیا" و "زنگبار" در 26 آوریل 1964 با یکدیگر ادغام شده و جمهوری مستقل تانگانیکا را تشکیل دادند. شش ماه بعد نام اين كشور به " تانزانیا " تغییر یافت. حدود 1000 سال پيش گروه‌هایی از شیراز به زنگبار مهاجرت کردند و هنوز هم پس از گذشت قرن‌ها در زنگبار، اصل و نسب شیرازی به نوعی نجیب زادگی محسوب می‌شود. آیین نوروز امروزه در زنگبار برگزار می‌شود. انگلیسی و سواحیلی زبان‏های رسمی این کشور هستند.[6]

يكي از مساجد شيعيان در آفريقا

تشیع در تونس مانند تمامی کشورهای دیگر ـ مخصوصا کشورهای پلیسی و استبدادی ـ آمار دقیقی درباره تنوع اقوام، مذاهب و اقلیت‏ها وجود ندارد؛ اما درباره تعداد شیعیان کشور تونس (یعنی کسانی که هم به لحاظ عقیده، هم به لحاظ احکام و هم به لحاظ محبت، پیرو اهل‏بیت(ع) بوده و رسماً شیعه دوازده امامی هستند دو آمار معتبر منتشر شده است.[7] آمريكا اگر بخواهیم درباره شیعیان آمریکا صحبت کنیم، مناسب تر است ابتدا گروه‌های شیعه آنجا را معرفی نماییم. به طور خلاصه، گروه های شیعیان آمریکا را می توانیم دو قسم بدانیم: گروهی که اکثریت شیعیان آنجا را تشکیل می دهند و از کشورهای دیگر مثل ایران و عراق به آنجا رفته اند؛ گروهی هم که اصلاً آمریکایی هستند؛ مثل سیاه پوست‌ها، قوی ترین گروه در میان شیعیان آمریکا، لبنانی‌ها هستند که در "میشیگان" در "دیترویت" ساکن هستند.

شيعيان در مساجد آمريكا

معمولاً آمریکایی‌هایی که اصالتا آفریقایی یا سیاه پوستند از این موضوع احساس ناخوشایندی دارند؛ چون آن‌ها یک اقلّیت هستند و برای تجارت و پول به آمریکا نیامده اند؛ برخی از آن ها در آنجا به دنیا آمده اند و به اسلام و بخصوص تشیّع علاقه پیدا کرده اند و به همین دلیل، این موضوع تمام زندگی شان را عوض کرده است. آن ها نمی خواهند فرهنگ خود را نگه دارند، آن ها می خواهند تشیّع و اسلام را تبلیغ کنند، ولی گروه های خارجی که به آنجا آمده اند جور دیگری به موضوع نگاه می کنند؛ چون آنها غالبا برای تجارت به آنجا آمده‌اند و می‌خواهند خوب زندگی کنند. بنابراین، به این گونه تشکیلات دینی هم نیاز دارند. این دو گروه با هم سازگاری فکری ندارند.[8]

مسجد شيعيان در آمريكا

نتيجه گيري: با توجه به حساسيت‌هاي بالاي حكومت‌ها و قدرت‌هاي استكباري بر وضعيت شيعيان چه در داخل ايران و چه خارج از ايران، آمار دقيقي از تمامي شيعيان به تفكيك مناطق مختلف وجود ندارد و هر سازمان و نهادي آمار متفاوتي را اعلام مي‌كند و هيچ منبع موثقي كه تمام اطلاعات را در يكجا جمع كند وجود ندارد. با تو جه به اهمبت بحث، به نظر مي‌رسد اين وظيفه نهادهاي مسئول از قبيل وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران است تا با استفاده از منابع و دسترسي‌هايي كه دارد، آمار دقيقي از پراكندگي شيعيان در سراسر جهان تهيه كند. [1] - http://www.guardian.co.uk/world/2007/jan/26/worlddispatch.ianblack [2] - http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1974793 [3] - http://www.literarysection.org/index.php/articles/123-saudi-killing-shias-in-yemen- [4] - http://wiki.answers.com/Q/How_mony_shia_at_Sudan [5] - http://geocurrents.info/cultural-geography/egypts-religious-diversity-and-its-forgotten-shiites [6] - http://africashia.multiply.com/photos/album/6?&show_interstitial=1&u=%2Fphotos%2Falbum [7] - http://abna.ir/list.asp?lang=1&gid=2352 [8] - http://www.hawzah.net/FA/articleview.html?ArticleID=83978