ایران درصدر رشد علمی دنیا

علیرضا بازارگان در الف نوشت: برای چندمین سال پیاپی ایران در صدر جدول رشد علمی در جهان قرار گرفت. درست است که نمی شود تمام علم یک کشور را با استناد به مقاله های علمی چاپ شده ارزیابی کرد؛ ولی در دنیای امروز، چاپ مقاله ی علمی در ژورنال های معتبر، معیاری همگانی است، برای نشان دادن پیشرفت و پیشبرد علم. در بسیاری از دانشگاه های جهان، بدون چاپ کردن مقاله نمی توان مدرک علمی کسب کرد؛ و استادها برای ارتقاع درجه می بایست نتایج تحقیقات خود را به چاپ برسانند. اردیبهشت ماه سال پیش گفتیم که طبق مجله ی نیو ساینتیست: "ایران سریعترین رشد علمی در دنیا را دارد و... رشد علمی ایران ۱۱ برابر نرخ متوسط کشورهای دیگر است." و در ادامه مقاله ای را ترجمه کردم که در آن عنوان شده بود: "ایران دهمین کشور در دنیا است که توانسته باشد سلول های انسانی را ایزوله کند و پنجمین کشوری است که توانسته باشد بر این سلول ها دستور نویسی کند. امروزه که در ایام دهه ی مبارک فجر هستیم، خبر مشابه دیگری در زمینه ی وضعیت علمی ایران دارم. دیشب یکی از دوستان برایم خبری از سایت علمی نیچر فرستاد که آمار سایت تامسون را گردآوری کرده بود. خبری که در این سایت منتشر شده است، در مورد تعداد مقالات علمی چاپ شده در هر کشور است. در این اطلاعیه می توان دید که ایران در سال گذشته، ۱۷۵۹۸ مقاله ی علمی در ژورنال های معتبر چاپ کرده است. این رقم از بسیاری از کشورهای دنیا مانند اتریش و پرتقال و دانمارک و نوروژ و غیره، بهتر است و ایران را در رده ی بیست و یکم دنیا قرار می دهد. لازم به ذکر است که این رقم فقط مربوط به دانشگاه های داخل ایران است، و تحقیقات علمی ایرانیان خارج از ایران را در نظر نمی گیرد. به عنوان مثال اگر یک ایرانی در یک دانشگاه آمریکایی تحقیق کند، آمار به نام آمریکا ثبت خواهد شد. مساله ی مهم دیگر این است که، این آمار توسط ایران انتشار نیافته است و مستقیما توسط خود تامسون رویترز اندازه گیری شده (فقط مقالات معتبر را شمارش کرده اند و مقالاتی که در مجلات غیرمعتبر چاپ شده اند شمارش نشده اند). به همین دلیل دست بدخواهان در استفاده از تهمت آمارسازی بسته شده است. اما نکته ی بسیار جالب دیگر این است که، ایران برای چندمین سال متوالی در صدر جدول "پیشرفت علمی" است. یعنی ایران هر سال نسبت به سال قبل خودش، بیشترین پیشرفت چاپ مقالات را در جهان دارد. می توان دید که با ۲۰ درصد رشد در سال ۲۰۱۱، جمهوری اسلامی ایران است که در مقام اول قرار گرفته است. شاید ۱۰ سال پیش آن قدر تولید مقالات علمی ایران کم بود، که اصلا در همچین آماری به چشم نمی آمدیم - ولی امروزه، در این راه پیشتاز هستیم. البته می بایست مراقب بود که دچار آفت نشویم. چاپ کردن مقاله، به خودی خود هدف نیست. می توان هزارها مقاله چاپ کرد، ولی اگر این مقالات به صورت کاربردی و صنعتی به کمک مردم کشورمان نیایند، فایده ای نخواهند داشت. شاید بتوان وضعیت علمی و چاپ مقالات را به یک بخاری توصیف کرد. هر بخاری نیاز به سوخت دارد. در مثال ما، نیروی انسانی و بودجه های دانشگاه ها هستند که کار سوخت را می کنند. اگر بخاری خوب باشد، می تواند با مصرف برق، گرما تولید کند. این گرما می تواند فایده ی زیادی داشته باشد. ولی اگر بخاری در مکان مناسبی نباشد، و یا در و پنجره ی اتاق باز باشد، یا هزار و یک نکته ی دیگر که استفاده ی گرمای بخاری را دچار مشکل کند، نمی توان از این دست آورد استفاده ی بهینه کرد. در هر صورت، این آمار نشان دهنده ی اراده ی ملی ایران در علوم است که نباید آن را نادیده گرفت. من به نوبه ی خودم، به همه ی مسئولین و دانشجویان و اساتید ایرانی تبریک می گویم. ما استعدادهای فراوانی داریم که در شرایط خوب و بد، ایران را به عنوان یکی از قطب های نوظهور و مطرح علمی جهان معرفی می کنند. این مقام مبارک همه ی شما هموطنان عزیزمان باشد انشالله.