رؤيت هلال ماه در كلام آيت‌الله جوادي آملي

فارس:عضو گروه نجوم مؤسسه پژوهشي علوم وحياني و معارج گفت: از نگاه آيت‌الله جوادي آملي صرف محاسبات نجومي، مكفي رؤيت هلال ماه نمي‌شود. حجت‌الاسلام و المسلمين علي روح‌الهي، عضو هيئت علمي مؤسسه پژوهشي علوم وحياني و معارج در گفت‌وگو با خبرنگار آيين و انيدشه خبرگزاري فارس گفت: از ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي، رؤيت هلال ماه گرچه موضوعيت ندارد و فقط جايگاه طرقييت دارد ولي فقط در صورتي كه «مجتهد منجمي» با محسابات نجمومي فهميد كه شرايط از جمله رؤيت «بدون چشم مسلح» امكان داشته باشد، حتي اگر ماه را هم رؤيت كند، حجيت بر رؤيت هلال بر اوست، لذا محاسبات نجومي، به طور مطلق مكفي رؤيت هلال ماه نمي‌شود. گفتني است كه گروه نجوم پژوهشكده علوم وحياني و معارج، چند سئوال از آیت الله جوادی آملی؛ در زمینه ثبوت اول ماه از وي پرسيده‌اند كه ایشان به آنها پاسخ داده‌اند. محضر مبارک حضرت استاد آیت‌الله العظمی جوادی آملی (دامت برکاته) سلام علیکم: احتراما: در زمینة ثبوت اول ماه سؤالاتی مطرح است که برخی از مهم‌ترین آنها در ذیل می‌آید لطفا نظر مبارک را مرقوم فرمائید: 1 ـ آیا رؤیت هلال جنبة طریقیت دارد یا موضوعیت؟ 2 ـ آیا استفاده از دوربین و تلسکوپ در رؤیت هلال معتبر است؟ 3 ـ آیا مکان استهلال فقط مناطق معمول روی زمین و کوه‌ها و قله‌هاست یا از اسبابی مانند هواپیما و... نیز می‌توان استفاده کرد؟ 4 ـ آیا از کامل بودن ماه، شب چهاردهم به دست نمی‌آید تا از طریق آن بتوان به زمان دقیق اول ماه پی برد؟ 5 ـ آیا تطوق علامتی برای روز دوم ماه است؟ 6 ـ آیا غروب ماه پس از شفق دلیل بر روز دوم ماه است؟ 7 ـ آیا ارتفاع زیاد ماه نسبت به افق می‌تواند علامت روز دوم باشد؟ 8 ـ آیا رؤیت هلال قبل از ظهر یا بعد از ظهر و قبل از غروب خورشید، در ثبوت آخر یا اول ماه مؤثر است؟ 9 ـ آیا عدد (نوعی حساب برای به دست آوردن آغاز ماه) معتبر است؟ 10 ـ آیا رؤیت هلال در یک منطقه، فقط برای مناطق هم‌افق و قریب‌الافق با آن منطقه اعتبار دارد یا مناطق دیگر را هم شامل می‌شود؟ 11 ـ ملاک مکان‌های هم‌افق و قریب‌الافق چیست؟ 12 ـ قلمرو حکم حاکم در ثبوت اول ماه چگونه است؟ 13 ـ آیا محاسبات دقیق و یقین‌آور می‌تواند راهی برای ثبوت اول ماه باشد؟ *** بسم الله الرحمن الرحیم و ایّاه نستعین 1 - معیار اول ماه قمری آنست که 1. فاصله و نسبت ماه و آفتاب، 2 . [فاصله و نسبت] ماه و زمین و 3. مجموع دو نسبت یاد شده به قدری باشد که رویت ماه امکان پذیر باشد. 2 - رویت ماه طریقیّت دارد نه موضوعیّت. 3 - اگر منجّم با حساب دقیق ریاضی یقین یا اطمینان پیدا کرد که نسبت‌های سه‌گانه طوری است که در صورت عدم مانع مانند غبار و ابر ماه دیده می‌شود اول ماه برای او ثابت خواهد بود. 4 - مقصود از رؤیت ماه فقط دیدن با چشم غیر مسلح است و عینک سلاح محسوب نمی‌شود. 5 - آنچه طریق ثبوت اول ماه است امکان دیدن با چشم غیر مسلح است و آنچه موضوع اصیل است تحقق نسبت‌های سه گانه است. 6 - مستند شهادت عادل‌ها فقط رویت با چشم غیر مسلح است. 7 - مستند حکم فقیه جامع الشرایط افتاء می‌تواند رویت شخصی، شهادت عادل های خبیر و نیز محاسبات دقیق نجومی باشد، اگر فقیه جامعی منجّم ماهر بود و نسبت‌های سه گانه را محقّقانه بررسی نمود و امکان رویت با چشم غیر مسلّح را احراز کرد می‌تواند به استناد تحقیق فنّی حکم کند، هر چند ماه را ندیده باشد. 8 - با احراز اشتباه ریاضی، حکم فقیه مزبور فاقد اعتبار شرعی است. 9 - ثبوت اول ماه قمری برای بلاد شرقی موجب ثبوت آن برای بلاد غربی است. 10 - ثبوت اول ماه قمری برای بلاد غربی فقط موجب ثبوت آن برای بلادی از شرق است که در اثر قرب افق با هم در مقداری از شب شریک باشند همین میزان برای ادراک فضیلت شب قدر کافی است. 11 - استهلال بر فراز قلّه‌ها و نیز با هواپیمایی که همسطح با آنها حرکت کند، صحیح است.