احتمال افزایش قیمت شیر یارانه‌ای

مهر: این روزها هدفمندکردن یارانه‌ها و پرداخت‌های نقدی و غیرنقدی دولت بابت کالاهای اساسی نقل بسیاری از محافل است. بالاخره برنامه‌ریزی و چانه‌زنی دولت با بخش‌های مختلف برای هدفمندسازی یارانه کالاهای اساسی از جمله شیر به پایان رسید و دولت که بر سر دو راهی مانده بود که آیا یارانه شیر را به صورت نقدی به مردم بدهد یا آن را صرف حمایت از دامداران و حلقه‌های تولید کند، تصمیم گرفت که یارانه شیر را در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار دهد تا او هم به دامداران و بخش تولید بپردازد، البته به شرط‌ها و شروط‌ها. تا پیش از این، حمایت از تولید مواد لبنی اگرچه منابع مالی بسیاری را از دولت مصروف خود می‌کرد، اما در نهایت به دلیل غیرهدفمند بودن این حمایت‌ها، پشتیبانی واقعی از دامداری‌ها و صنایع لبنی کشور به درستی صورت نمی‌گرفت. به عبارت دیگر، دولت سالانه 500 میلیارد تومان یارانه را در شیر تزریق می‌کرد تا بتواند 2 میلیون تن شیر یارانه‌ای را با هدف حمایت از مصرف‌کننده، دامدار و کارخانجات تولیدی روانه بازار کند، اما عملا نه حمایتی از مصرف‌کننده صورت می‌گرفت و نه دامدار از شیوه خرید شیر تولیدی‌اش رضایت داشت. همه چیز تنها بر یک دور باطل، گردش می‌کرد. شاید گواه بر این موضوع نیز عدم حضور برندهای معروف لبنیات در تولید شیر یارانه‌ای باشد که متاسفانه مکانیزم پرداخت یارانه شیر نتوانسته پای برندهای معروف تولیدکننده لبنیات در کشور را به پای میز مذاکره با دولت باز کند و آنها نیز به صحنه تولید شیر یارانه‌ای ورود کنند؛ البته نباید ورود دولت به موضوع شیر مدارس را نیز از نظر دور داشت که انصافا کار خوبی نیز در این عرصه انجام شد، اگرچه جای کار بسیار دارد. بحث دیگر نوع حمایت از دامدار است که به نوعی از اهداف پرداخت یارانه در سنوات گذشته به شمار می‌رفته است. صنایع لبنی در کشور پراکنش بسیاری دارند و نوع ارتباط با دامدار و نیز شیوه دریافت شیر خام، مسائل و مشکلات خاص خود را داشته است که به نظر می‌رسد با شیوه‌های جدید پرداخت یارانه شیر این مشکلات اندکی مرتفع شود. شیر تک‌نرخی در سبد خرید مردم بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان، دولت تصمیم گرفته که یارانه شیر را به دامداران پرداخت کند، یارانه‌ای که بحث‌های زیادی در مورد چگونگی پرداخت آن وجود داشت، از بحث در مورد پرداخت یارانه نقدی شیر به حساب سرپرستان خانوار گرفته تا پرداخت به تولیدکنندگان یا عملا، حذف یارانه. اکنون دولت تصمیم بر این گرفته که شیر را به صورت تک‌نرخی عرضه کند، این موضوع را محمدعلی ضیغمی معاون وزیر بازرگانی تائید می‌کند و می‌گوید که البته تصمیم‌گیری نهایی با ستاد هدفمندی یارانه‌ها خواهد بود. قیمت ملی برای شیر نیمه‌یارانه‌ای خبرها از جلسات کارشناسی ستاد هدفمندی یارانه‌ها مبنی بر این است که با پرداخت مستقیم یارانه شیر به دامداران، یک نرخ واحد برای عرضه شیر به صورت نیمه‌یارانه‌ای در نظر گرفته خواهد شد که بر این اساس، این نرخ عددی میان نرخ شیر یارانه‌ای یعنی 350 تومان و نرخ آزاد یعنی 850 تومان است. این در حالی است که دولت این تجربه را در فاز اول اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها در مورد گندم نیز بکار گرفت و تقریبا سیاست موفقی نیز بود؛ به نحوی که قیمت ملی گندم کمتر از قیمت‌های آزاد و بالاتر از نرخ خرید تضمینی آن به عنوان قیمت ملی گندم از سوی دولت تعیین شد. احتمال تعیین قیمت منطقه‌ای و استانی شیر در این میان سناریوی دیگر مبنی بر قیمت شیر غیریارانه‌ای حکایت از آن دارد که ممکن است دولت قیمت شیر را نیز همچون نان به صورت استانی و منطقه‌ای تعیین کند که البته هنوز تصمیم قطعی در مورد این موضوع در ستاد هدفمندی یارانه ها اتخاذ نشده، این در حالی است که دولت بابت پرداخت یارانه شیر در سال گذشته 170 میلیارد تومان به تولید کنندگان بدهکار است. تولید و مصرف شیر در کشور هم اکنون وزارت جهاد کشاورزی مدعی است که سالانه 9 میلیون تن شیر خام تولید می‌کند، در مقابل صنعت مدعی است که سالانه بیش از 5.5 میلیون تن قدرت جذب شیر بیشتر ندارد، بر همین اساس اینجا یک شرایط نامتعادل اقتصادی در صنعت لبنیات بوجود می‌آید که خود معضل‌آفرین است و بازار را دچار مشکل می‌کند. به این معنا که یا باید یارانه شیر خام را به کارخانجات داد و تولیدات آنها را جذب کرد یا یارانه را قطع و اجازه داد مکانیزم عرضه و تقاضا بازار را هدایت کند که البته ممکن است انتخاب شیوه دوم، دامدار را دچار مشکل کند؛ همانطور که برخی از برندهای مطرح تولیدکننده لبنیات در ماه گذشته به دلیل مشکلات مالی، بدون مجوز اقدام به افزایش قیمت کردند. این درحالی است که طی سالهای گذشته، دولت یا وزارت جهادکشاورزی در تولید شیر، زیرساختها را اصلاح نکرده است و به نظر می‌رسد تا این زیرساختها اصلاح نشود، همواره مشکل وجود دارد، حتی اگر یارانه به بخش تولید اختصاص یابد. البته اصلاح این زیرساختها نیز پیش‌شرط‌هایی دارد، به این معنا که باید میزان تولید شیر خام متناسب با بازار مصرف باشد. در این میان، به اعتقاد کارشناسان همزمان با تولید شیر خام یا باید مصرف را بالا برد یا تولید را متعادل کرد؛ چراکه همواره نمی‌توان افزایش مصرف را با تزریق یارانه انجام داد. البته تولیدکننده‌های عمده نیز دو نگاه دارند یا به بازار داخلی نگاه می‌کنند یا گوشه چشمی به بازارهای صادراتی دارند؛ اما سئوالی که کارشناسان شیر از دستگاه متولی صنعت لبنی یا وزارت جهاد کشاورزی مطرح می‌کنند این است که اگر بپذیریم 9 میلیون تن شیر خام در کشور تولید می‌شود، باید مشخص کرد که با کدام نگاه به این افزایش ظرفیت رسیده‌ایم، با نگاه تولید داخل یا با نگاه تولید صادراتی. پاس‌کاری میان متولی و تولیدکننده شاید وزارت جهادکشاورزی بگوید که توزیع شیر ربطی به او ندارد؛ در حالیکه این یک مکانیزم اقتصادی است و اگر نتوان در اقتصاد، یک رابطه معقول میان تولیدکننده، عرضه‌کننده و مصرف‌کننده برقرار کرد و هر یک از بخش‌های تولید، مصرف و توزیع به هردلیلی کار خود را انجام دهند، نتیجه آن چیزی است که امروز شاهد آن هستیم. به این معنا که امروز در بازار، محصولی وجود دارد که نه در بازار داخلی و نه در بازار صادراتی قدرت جذب دارد. یعنی صنعت یک روز شیر خام دارد و یک روز شیر خام ندارد، یا یک روز محصول با کیفیت و یک روز محصول بی‌کیفیت دارد و در نهایت، مصرف‌کننده‌ای می‌ماند که دائما نوسانات قیمتی را تجربه می‌کند، مدیر واحد تولیدی‌ای که هر روز تعزیراتی می‌شود که چرا جنس را گران کرده است و در نهایت، توپ فوتبالی که میان مصرف‌کننده، دامدار و تعزیرات پاس‌کاری می‌شود. لذا تولیدکننده باید قدرت رقابت داشته باشد و بنگاههای کوچک رفته رفته با شرایط جدید خود را وفق دهند و وزارت جهاد به دامداران و روستاییان که یک یا دو گاو و دام دارند که امرار معاش کنند بگوید که هر روستا یک دامداری داشته باشد تا بتواند هزینه را کاهش دهد. به هرحال هم‌اکنون باید منتظر تصمیمات بعدی ستاد هدفمندکردن یارانه‌ها در مورد شیر یارانه‌ای، نیمه‌یارانه‌ای و آزاد بود.