استمرار کودک آزاری در سایه ابهامات قانونی

مهر: پوستهای داغ شده، صورتهای ورم کرده و استخوانهای شکسته، همه اینها باعث می شود که دخترک پنج ساله که از شدت کودک آزاری راهی بیمارستان شده حتی برای اشکهایش نیز پناهی نداشته باشد.

کودک چمباتمه زده است لای ملحفه سفید بیمارستان در بخش کودکان، کلی سیم و لوله از دو طرفش به او پیوند می خورد، دو چنگ ظریف را مشت کرده و لرزلرزان برابر صورت گرد و کوچکش گرفته، چنگ‌ها اما می‌لرزند و دمادم صورت کوچک را پیدا و ناپیدا می‌کنند. صورت دختر پر است از لکه‌هایی دایره، کوچک به اندازه همین 25 تومانی‌های سکه‌ای، که جای همین چنگ‌های مشت‌کرده است. همه‌ی وجود کوچک دختر، زلزله‌ای محدود شده حالا، اشکش بی‌صدا پایین می‌آید. جای سیخ داغ‌شده پوست روشنش را به شکلی زشت نقاشی کرده.

گاه انگار خواب آشفته دیده باشد دخترک، فریاد می کشد و باز می‌نالد.

بغض امانت نمی دهد، انگار دهانت تلخ شده ،می‌لرزی. جای مشت‌ها انگار روی تنش تیر می‌کشد. درد، باز درد، کودک در خود می‌پیچد. چمباتمه می‌زند ، کج می‌شود تنش مماس تشک می‌شود، درد در جانش پیچیده، صاف رفته توی تمام کبودیهای بدنش روی همان زخمها .حالا لالایی کودک کبود شده اما کسی کبودیهایش را نوازش نمی کند.

خیلی وقت است توی چهار دیواری برخی خانه‌ها این اتفاقات می افتد تا صدای کودکان آزار دیده در جدال با مرگ و زندگی، سرانجام روی تخت بیمارستان و در میان اندوه تیم پزشکی و پرستاران برای همیشه قطع شود.

سوختگی، گاز گرفتگی و ضرب و شتم وخیلی چیزهای دیگر که فاصله می اندازد بی منتها بین آنها و کودکیشان آنجا که بی آرزو می شوند.

حالا دیگر صدای ناله‌های ضعیف و معصومانه زخم‌ها، سوختگی‌ها و کبودی‌های روی پیکر ضعیف و لاغرشان همه و همه از پایان زندگی پر درد و رنجشان حکایت دارد.

کودک آزاری دارای گستره وسیعی است و ممکن است در هر فرهنگ و اجتماعی که دارای ارزش‌های اخلاقی خاص خود هستند، اتفاق بیفتد.

آزار کودکان می‌تواند جسمی، عاطفی، لفظی و یا جنسی باشد. حتی نادیده انگاشتن و توجه نکردن به کودکان نیز می‌تواند به نوعی در رده این اختلال قرار گیرد.

این آزارها می‌تواند صدمه‌ای جدی به کودکان وارد کند و یا حتی باعث مرگشان شود.پژوهش‌ها نشان می‌دهد از هر چهار دختر و هر هشت پسر، یک نفر از آنها در سنین قبل از ۱۸ سالگی مورد آزار قرار می‌گیرند.

همچنین سالانه یک کودک از هر ۲۰ کودک، از نظر جسمی صدمه می‌بیند، آزارهای جسمی کودکان شامل مواردی چون، سوزاندن، کتک زدن و شکستن استخوان‌هاست. آزارهای جنسی،‌ لمس بدن کودکان به‌صورتی ناشایست را شامل می‌شود.

غفلت و بی‌توجهی می‌تواند مواردی چون خودداری از غذا دادن به کودکان، پوشانیدن لباس، تهیه سرپناه و سایر نیازهای اساسی را شامل شود، نادیده انگاری عاطفی شامل مواردی چون، خودداری از ابراز عشق و محبت، راحتی و توجه است.

بی‌توجهی از لحاظ سلامت و بهداشت هنگامی روی می‌دهد که از مراقبت‌های پزشکی برای کودکان خودداری شود.

کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند از شکایت کردن و بیان آن، می‌ترسند. آنها از این می‌ترسند که مورد سرزنش قرار بگیرند و یا اینکه بزرگترها، حرفهایشان را باور نکنند. والدین اغلب نشانه‌های کودک آزاری را نمی‌شناسند زیرا نمی‌خواهند با واقعیت روبه‌رو شوند.

به گفته معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان ،کودکانی که آزرده شده‌اند، باید هر چه سریع‌تر تحت درمان و پشتیبانی خاص قرار گیرند، هر قدر آزار کودکان طولانی‌تر باشد، احتمال بهبود کامل آنها کمتر خواهد بود.

دل نگرانی ها از پدیده رو به افزایش کودک آزاری و دیگر مشکلاتی که کودکان ممکن است باآن روبرو شوند، سازمان بهزیستی را مدتی پیش به این فکر واداشت تا خط تلفنی ۱۲۳ را برای یاری فوری اجتماعی کودکان دایر کند.

نخستین مسئله ای که پس ازیک دوره فعالیت این خط تلفنی پیش روی مسئولین سازمان بهزیستی قرارگرفت،" قدرت اجرایی " و" موانع قانونی " برای مداخله بود که این سازمان فاقد آن در دفاع از حقوق کودکان بود و هست.

براساس آمارهایی که در رابطه با کودک آزاری وجود دارد می توان دریافت که "کودک آزاری از جمله شایع ترین خشونتهای خانگی است، "همین آمار نشان می دهد که "دختران با سهمی 52.5 درصدی از گزارشهای کودک آزاری، بیشتر مورد آزار قرار می گیرند.

به اعتقاد کارشناسان حوزه آسیبهای اجتماعی موانع پیش روی برای برخورد با پدیده زشت کودک آزاری موانعی متعددی است که ریشه در قوانین، خرده فرهنگها و آموزش خانواده ها دارد.

درگزارش نهایی بسیاری از مواردی که مددکاران سازمان بهزیستی پس از دریافت گزارش کودک آزاری آن را مورد پیگیری قرار داده اند، قید شده که " با توجه به قیمومیت پدر، پیگیری قضایی با مشکل مواجه شده است." از سوی دیگر نکته ای که محققان اجتماعی بر آن تاکید دارند، ابهامات قانونی در برخورد با کودک آزاران، بخصوص والدینی است که در رابطه با فرزندان خود مرتکب خشونت می شوند.

دکتر عزت اله فرهمند حقوق دان می گوید: براساس قوانین فعلی " اقدامات والدین و اولیا" قانونی و سرپرستان صغار و محجورین که به منظور تادیب یا حفاظت آنها انجام می گیرد، مشروط به اینکه اقدامات مذکور درحد متعارف تادیب و محافظت باشد"، جرم نیست.

همچنین هرچند ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی به والدین " حق تنبیه " کودک خود را می دهد، ولی تاکید می کند که به استناد این حق نمی توانند فرزند خود را " خارج از حدود تادیب " تنبیه کند.

مشخص نبودن محدوده "تادیب و تنبیه " و نامشخص بودن " حد متعارف " در موارد قانونی مذکور "دست قاضی را در زمان لازم برای صدور حکم بسته " و "دست والدین غیرمسئول و خشن را برای اعمال خشونت" باز داشته است.

این در حالی است که این خشونت پنهان در بسیاری از موارد خاموش می ماند و در مقابل یک مورد کودک آزاری که فاش می شود، حداقل ۲۰ مورد دیگر نهان می ماند.

از طرفی به گفته بسیاری از حقوقدانان کودک آزاری از جرائم عمومی بوده و احتیاج به شکایت شاکی خصوصی ندارد"، این در حالیست که در قوانین مذکور برای تعقیب این جرم عمومی و کشف جرم که مقدمه تعقیب است، هیچگونه چاره اندیشی و تدبیر کارسازی اتخاذ نشده است.

" فرهمند " حقوقدان و عضو هیات علمی دانشگاه می گوید: در قوانین کشور، در مواردی به کودک آزاری اشاره شده و آن را جرم دانسته اما متاسفانه این قوانین در مورد کودک آزاری از سوی افراد غریبه بوده و در مورد اعمال کودک آزاری از سوی والدین کودک مقدار زیادی ابهام وجود دارد، از آنجا که کودک آزاری عموما درمنزل رخ می دهد، این عمل در جای خود یک نوع خشونت خانگی محسوب می شود.

بیشتر کودکانی که مورد آزار قرار می گیرند در رده سنی یک تا پنج سال قرار دارند و اغلب آنها نیز توسط پدران خود آزار می شوند که خود را مالک فرزندان خویش می دانند واین باور به نوعی ریشه در قوانین ما و برخی باورها دارد این والدین در آینده نسلی خشونت دیده را وارد جامعه می کند که خود اقدام به خشونت می کنند و شماری از آسیبهای اجتماعی را یدک می کشند.

در همین رابطه صادقی با اشاره به اینکه والدینی که در دوران کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند بیشتر امکان دارد کودکان خود را مورد آزار قرار دهند تاکید می کند: پزشکان از نظر اخلاقی ملزم هستند، هرگونه نشانه‌های آزار کودکان و یا غفلت و بی‌توجهی نسبت به آنها را گزارش دهند.

وی می افزاید: وقتی این کودکان بزرگ می‌شوند به مخدرات و دارو روی می‌آورند و تلاش می‌کنند به صورتی فرار کنند و یا این که آزار، اذیت و آسیبی که از سوی دیگران دیده‌اند، انکار کند. تحمل آزار در دوران کودکی ممکن است در بزرگسالی به خودکشی و افسردگی هم منجر شود.

طبق آمار واحد مددکاری انجمن حمایت از کودکان نتایج یک تحقیق میدانی در ایران نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد والدین تنبیه بدنی کودکان را حق خود و یکی از راههای تربیت کودکان می دانند.

هم اکنون ۲۷ میلیون کودک زیر ۱۸ سال در ایران وجود دارد و طبق آمار سازمان بهزیستی ۱۴۴ هزار و ۵۶۵ مورد کودک‌آزاری در شش ماه اول سال ۸۸ به اورژانس اجتماعی گزارش شده است.

در همین رابطه سعید صادقی معاون اجتماعی سازمان بهزیستی استان اصفهان با اعلام آمار 9 ماهه سال گذشته کودک آزاری در اصفهان گفت: از کل تعداد تماسها با اورژانس اجتماعی 123 حدود 305 مورد آزار جسمی کودکان ثبت شده 22مورد آزار جنسی 52 مورد روانی 131مورد غفلت هشت مورد ترکیبی بوده است و مورد پیگیری قرار گرفته است.

وی با اشاره به اینکه 60 درصد موارد کودک آزاری ازطریق اورژانس اجتماعی ثبت شده، گفت: پایگاه اطلاع رسانی 123 قصد دارد مداخلات روانی- اجتماعی را قبل از مداخلات قضایی و انتظامی و حتی در کنار این نوع مداخلات اجرا کند.

هم اکنون بنابر آمار، ۵۳ درصد آزارها توسط پدران و در کل ۹۰ درصد آزارها توسط پدر و مادرها و یا ناپدری و نامادری و در فضای خصوصی و منزل انجام می شود و تقریباً‌ همه موارد در خانواده‌های نابسامان است.

معاون اجتماعی سازمان بهزیستی با اعلام اینکه در خانواده‌هایی که والدین سطح تحصیلات بالاتری دارند کودکان بیشتر مورد آزار عاطفی قرار می‌گیرند اما در کل در هر دو نوع خانواده کودک‌آزاری تاثیر سوء بر شخصیت و خودپنداری کودک دارد و هر دو مانعی بر رشد عاطفی، روانی و اجتماعی کودک است.

این کارشناس مسائل اجتماعی ،نهادینه بودن خشونت در خانواده‌ و بازتولید این فرهنگ در نسلهای بعدی را از دلایل فرهنگی کودک آزاری دانست و گفت: هنوز هم نزدیک به ۷۰ درصد خشونتها در فضای خصوصی و خانواده اتفاق می ا فتد و مهمترین تاثیر این خشونت ایجاد دوگانگی در شخصیت کودکان، محترم نبودن مفاهیم پدر و مادر و همزمان آسیب از جانب آنها، تشویق به اعتماد و احترام به آنها و تاکید بیش از حد در مورد اطاعت و حرف‌شنوی از والدین علیرغم ازدیاد و فزونی کاستی‌ها و غفلت‌ها و بی‌کفایتی والدین در تربیت فرزندان موجب تشدید احساس تنفر، گناه،‌ خشم در کودکان می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: در برخی موارد ما شاهد تماس تلفنی کودکانی هستیم که مورد آزار والدین قرار می‌گیرند و احساس گناه شدیدی در مورد اطلاع رسانی آزار دارند.

نتایج یک تحقیق میدانی در ایران نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد والدین تنبیه بدنی کودکان را حق خود می‌دانند و آن را یکی از راههای تربیت کودکان ذکر می کنند و ۴۰ درصد والدین اقدام به تنبیه بدنی کودکان کرده‌اند.

صادقی فقر اقتصادی را در کنار فقر فرهنگی را از دیگر عوامل کودک آزاری عنوان کرد و گفت: اغلب کودک‌آزاریها در خانواده‌های متشنج و تک والد و خانواده معتاد رخ می دهد و معمولاً این خانواده‌ها از نظر اقتصادی در شرایط نابسامانی به سر می برند. عدم برنامه ریزی مناسب برای کودکان چه در سطح خرد و چه در سطح کلان، تولد بدون برنامه ریزی قبلی کودکان در خانواده تا سیاستهای ضد و نقیض در دوره‌های تاریخ بر فرزند آوری یا کنترل جمعیت حاکی از نگاه ابزاری به کودک است.

همه اینها در حالی مطرح می شود که هنوز نهاد متولی کودکان در ایران وجود ندارد و ما شاهد سیاست‌گذاریهای مقطعی، شتاب زده در امور مربوط به کودکان هستیم و در نهایت امور مربوط به کودکان جزئی حاشیه‌ای از وظایف متعدد یک سازمان قرار می‌گیرد و یا سازمانهای متعدد درگیر مسئله‌ای می‌شوند که هر کدام این وظیفه را به دیگری محول می‌ کند.

طبق قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تحت عنوان لایحه منع کودک آزاری در 24/10/1381 جهت اجرا ابلاغ شد و این قانون 9 ماده دارد و افراد زیر 18 سال را تحت پوشش قرار می دهد همچنین طبق ماده چهاراین قانون، هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع اعلام شده و مجازات دارد.

ماده پنج می گوید: کودک آزاری از جرائم عمومی بوده و احتیاج به شکایت شاکی خصوصی ندارد. در ماده شش "کلیه افراد و موسساتو... مکلفند به محض مشاهده موارد کودک آزاری مراتب را جهت پیگرد قانونی مرتکب و اتخاذ تصمیمی مقتضی به مقامات صالح قضایی اعلائم کنند... "وگرنه مجازات می شوند اما با تمام اینها کودک آزاری همچنان وجود دارد آنجا که اشکها هم بی پناه می شوند.