چگونه این بیماری هزار چهره را کنترل کنیم؟

مجید مرجانی، با اشاره به اینکه در کشور بیشتر بیماری‌هایی که از حیوان به انسان منتقل می‌شود، از طریق دام‌ها و حیوانات اهلی هستند که انسان بیشتر با آنها سرو کار دارد، اظهار کرد: اهمیت این بیماری‌ها در این است که صرفاً مسئله و چالش سیستم بهداشتی و پزشکی ندارند بلکه برای کنترل و پیشگیری، همکاری بین‌بخشی با سایر ارگان‌ها مثل سازمان دامپزشکی، دامپروری، صنایع و گروه پزشکی ضرورت دارد.

وی ادامه داد: بیماری بین دام و انسان طیف وسیعی از بیماری‌ها را تشکیل می‌دهند که شایع‌ترین آن در کشور ما بیماری تب مالت یا بیماری تب بروسلوز است.

مرجانی با بیان اینکه تب مالت به بیماری هزارچهره معروف است، افزود: خطر بروز این بیماری بیشتر با فصل گرما بهار و تابستان و هنگام زایش و شیردهی حیوانات اهلی خصوصاً در روستاها و مناطق عشایری بیشتر است؛ بنابراین مراقبت و رعایت نکات بهداشتی و ایمنی از سوی افراد در معرض خطر ضرورت دارد.

وی توضیح داد: بیماری تب مالت بیماری قدیمی است که شاید از هزاران سال پیش برای بشر شناخته شد، در گذشته این بیماری را به نام تب نوبه می‌شناختند، چون فرد مبتلا به کرات و در نوبت‌های متفاوت تب می‌کرد. این عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به اینکه تب مالت بیشتر در کشورهای حوزه مدیترانه مثل سوریه، یونان، عراق و ایران گزارش می‌شود اضافه کرد: این بیماری از طریق دام‌های اهلی خصوصاً گوسفند و بز، فرآورده‌های آن و یا تماس مستقیم به انسان منتقل می‌شود.

به گفته مرجانی، بیماری تب مالت دو گروه از افراد را درگیر می‌کند؛ اول کسانی که به دلیل شرایط شغلی خود با دام سرو کار دارند مثل دامپزشکان، دامپروران و یا افرادی که در صنایع گوشتی و یا در کشتارگاه‌ها فعالیت می‌کنند، گروه دوم در معرض خطر افرادی هستند که ارتباط شغلی با دام و یا فرآورده‌های دامی ندارند، این افراد صرفاً از فرآورده‌های لبنی که در رأس آن شیر است استفاده می‌کنند و آلودگی از این طریق به این گروه منتقل می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه میکروب بروسلا که حاوی تب مالت است در واقع به حرارت حساس است، تاکید کرد: فرآورده‌های دامی باید حداقل ۲۰ دقیقه بجوشد تا این میکروب از بین برود، یا شیر باید از طریق فرآورده‌ای صنعتی مثل پاستوریزاسیون و یا استریزاسیون میکروب از بین برود بنابراین اگر شیر به روش صحیح استفاده شود امکان آلودگی به حداقل ممکن خواهد رسید.

وی با اشاره به اینکه برخی فرآورده‌های لبنی به صورت سنتی تهیه می‌شود که در فرآیند تهیه آن اصلاً شیر جوشانده نمی‌شود یا به میزان کافی در معرض حرارت قرار نمی‌گیرد، خاطرنشان کرد: سرشیر یا پنیر از جمله این فرآورده‌هاست بنابراین اگر میکروبی در آن وجود داشته باشد در صورت استفاده از آن امکان ابتلاء به تب مالت به مراتب افزایش پیدا خواهد کرد.

مرجان با بیان اینکه میکروب بروسلا میکروب بسیار مقاومی است، اظهار کرد: این میکروب می‌تواند ماه‌ها در فرآورده‌های دامی و لبنی زنده بماند برای مثال در پنیر این میکروب تا چندین ماه زنده است و به راحتی مصرف کننده را آلوده می‌کند.

وی ادامه داد: در مورد پنیرهایی که به صورت سنتی تهیه می‌شود، باید حتماً دو ماه در آب نمک بماند تا این میکروب از بین برود، چرا که در فرآیند تهیه پنیر سنتی میکروب به کلی از بین نمی‌رود.

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: سایر بیماری‌های مشترک بین انسان و دام قاعدتاً از طریق گوشت و فرآورده‌ها منتقل می‌شود، گوشت‌هایی که زیر نظر دامپزشکی ذبح می‌شوند هیچ مشکلی ندارند و با نظارت‌های دقیقی که در این حوزه انجام می‌شود مردم می‌توانند با خیال راحت از این فرآورده‌ها استفاده کنند، ضمن این که گوشت زمانی که منجمد می‌شود بسیاری از میکروب‌ها و باکتری‌هایش از بین می‌رود.

وی ادامه داد: در مورد تب مالت زمانی که دام بیمار می‌شود، دامپزشکی دام را از دامدار خریده و معدوم می‌کند تا دام وارد چرخه مصرف نشود، بنابراین اگر دامدار از طریق دیگری و به صورت غیرقانونی دام و یا فرآورده‌های آن را وارد بازار کند و به فروش برساند احتمال آلوده شدن افراد زیادی وجود دارد، توصیه این است که حتماً گوشت و فرآورده‌های دامی از مراکز تحت نظارت مراکز دامپزشکی خریداری شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: مهم‌ترین موضوع در بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان این است که بسیاری از این بیماری‌ها به اپیدمیولوژی منطقه وابسته است، برای مثال تب مالت در کشورهای غربی شیوع چندانی ندارد. بنابر این، پژوهشگران داخل کشور تلاش دارند تا بیماری‌های بومی کشور را شناسایی کنند چرا که در کشور با این بیماری‌ها سروکار داریم، بنابراین هم به صورت کتاب و هم به صورت دستورالعمل کشوری این مهم انجام و پیگیری می‌شود حتی پژوهش‌هایی که در کشور درباره بیماری تب مالت انجام شده، مورد استناد بسیاری از کشورها قرار گرفته است.

وی در پایان با اشاره به اینکه بیشترین آمار سفر در کشور در تابستان و بهار است، گفت: این موضوع را مد نظر داشته باشید اگر قصد دارید از لبنیات سنتی استفاده کنید خصوصاً در استان‌هایی که دامپروری رونق زیادی دارد، حتماً نکات بهداشتی را مد نظر داشته باشید چرا که این بیماری مزمن و تمایل به عود دارد و به همین دلیل بهبود آن بسیار زمانبر است./ مهر