شمالی ها مراقب این بیماری باشند / چه افرادی در معرض خطرند؟

 بیماری "لپتوسپیروز" یا تب شالیزار یکی از بیماری‌های عفونی قابل انتقال بین حیوان و انسان است که به وسیله میکروب‌های بیماری‌زایی به نام لپتوسپیرا ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث بروز علائمی نظیر تب، لرز، سردرد، درد ماهیچه‌ای، استفراغ، زردی، قرمز شدن چشم‌ها، اسهال و دانه‌های پوستی شود.

این بیماری در تمام نقاط دنیا به جز قطب شمال و جنوب گسترش دارد و در نواحی گرمسیری و مناطق با بارندگی زیاد و مناطقی که سطح آب‌های زیرزمینی بالاست، بومی است.

در سال 1401 بیشترین میزان بیماری در استان‌های شمالی کشور به‌ویژه استان مازندران بوده است.

چه افرادی در معرض خطر ابتلا به بیماری تب شالیزارند؟

بیماری لپتوسپیروز یا تب شالیزار از بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان و انسان بوده که به علت تعدد گونه‌های عوامل بیماری‌زا و مخازن آن (جوندگان، سگ، گاو و گوسفند) در طبیعت طیف گسترده‌ای دارد؛ این بیماری ارتباط زیادی با رطوبت، بارندگی، طوفان، سیل و همچنین عوامل شغلی نظیر کشاورزی و کار در مزارع برنج‌کاری و شالیزارها دارد. مطالعات مختلف توسط بخش دامپزشکی در نقاط مختلف نشا‌ن‌دهنده آلودگی‌ در دام‌ها در نقاط مختلف کشور است، در ایران به علت شرایط فصلی و محیطی و شغلی این بیماری در استان‌های شمالی کشور در بین کشاورزان و برنج‌کاران شایع و از بیماری‌های مهم بومی منطقه محسوب می‌شود.

بیماری تب شالیزار عمدتاً در برنج‌کاران، کارگران مزارع نیشکر، کشاورزان، کارگران فاضلاب‌ها و معادن، دامپزشکان، دامداران، کارگران کشتارگاه‌ها و ماهیگیران بروز می‌کند. همچنین افرادی که در حین تفریح (اسکی روی آب، قایق سواری و شنا) با آب آلوده به ادرار حیوانات مبتلا تماس دارند در معرض ابتلای به این بیماری هستند. این بیماری در مناطق مختلف تحت عنوان ویل (Weil’s disease)، بیماری نیشکر چینان، بیماری کارگران مزارع برنج، بیماری علف چینان، بیماری لوبیا چینان، بیماری ماهیگیران، یرقان عفونی، یرقان هموراژیک، تب 7 روزه، تب کانیکولا، تب مرداب، تب مزرعه و تب درو شهرت دارد. مخازن این بیماری شامل تعداد زیادی از حیوانات اهلی و وحشی هستند؛ گاو، اسب، سگ، گربه، خوک، موش و سایر جوندگان به عنوان مخازن اصلی بیماری بوده و ممکن است بیمار شوند. این میکروب به عنوان یکی از عوامل سقط دامی شناخته شده است. حیوانات وحشی از قبیل گوزن، سنجاب، روباه، راسو، راکون، پستانداران دریایی و حتی خزندگان و دوزیستان (قورباغه) نیز ممکن است آلوده به بیماری باشند.

علائم بیماری تب شالیزار چیست؟

بیماری به اشکال مختلف ظاهر می‌شود؛ شروع بیماری با یک دوره تب‌دار حاد بوده که ممکن است بسیار شدید و گاهی مرگبار همراه با زردی و نارسایی کلیوی، مننژیت (التهاب مغز)، میوکاردیت (التهاب عضله قلب)، خونریزی و مشکلات قلبی ـ عروقی باشد. علائم کمتر شایع نیز شامل دردشکم، صداهای غیرطبیعی ریه، درد استخوان، قرمزی چشم، بزرگ شدن طحال، غدد لنفاوی و کبد، سفتی ماهیچه‌ها و بثورات جلدی است.

راه‌های جلوگیری از گسترش بیماری تب شالیزار چیست؟

خشکاندن باتلاق‌ها، شناسایی دام‌های مبتلا به بیماری با کمک آزمایش‌ها و درمان آنها، واکسیناسیون حیوانات اهلی در مناطق آلوده، جلوگیری از ورود حیوانات وحشی به محدوده پرورش دام‌ها و حیوانات اهلی،‌ از جمله راه‌کارهای جلوگیری از ابتلای افراد به این بیماری است.

شنا در آب‌های راکد و آلوده به ادرار حیوانات، کار در شالیزارهای برنج که محل عبور حیوانات وحشی و جوندگان هستند و تماس با حیوانات آلوده امکان آلودگی انسان به بیماری تب شالیزار را افزایش می‌دهد؛ بنابراین افراد باید از تماس با حیوانات و شنا در آب‌های راکد اجتناب کنند. همچنین مکانیزاسیون کشاورزی و استفاده از تجهیزات ماشینی جهت کاشت و داشت و برداشت محصولاتی نظیر برنج از شالیزارها می‌تواند باعث پیشگیری از ابتلا به این بیماری در برنج‌کاران شود.

وضعیت شیوع بیماری در جهان و ایران

طبق گزارشات رسیده از دانشگاه‌های علوم پزشکی این بیماری از سال 1376 ابتدا از استان گیلان به طور گسترده و در شهرهای مختلف آن و سپس در سال‌های بعد از استان‌های مازندران، گلستان به طور محدودتر گزارش شده که با برقراری و تقویت شناسایی بیماری، موارد بیشتری در سال‌های بعد گزارش شده است.

البته موارد معدود و انفرادی بیماری از دانشگاه‌های علوم پزشکی قم، کاشان، سمنان و شهید بهشتی گزارش شده است. ضمناً در سال‌های اولیه گزارش از استان گیلان، میزان کشندگی بیماری بالاتر بوده که با تقویت مراقبت و حساس شدن پزشکان منطقه در تشخیص زودرس و درمان موارد این میزان در سال‌های بعد کاهش یافته به طوری که میزان مرگ و میر بر اثر بیماری از 10 درصد در سال 1376 به 0.37 درصد در سال 1386 کاهش یافته است.

بنابر اعلام دفتر مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، روند بیماری تب شالیزار نشان می‌دهد که تعداد موارد بیماری از 49 مورد در سال 1376 به تدریج سیر صعودی یافته و با بهبود سیستم مراقبت بیماری در استان‌های شمالی کشور بخصوص گیلان به 460 مورد افزایش یافته که پس از کاهش موارد گزارش شده به 47 مورد تا سال 1384، مجدداً موارد بیماری در سال‌های بعد افزایش یافته و به 268 مورد در سال 1386 رسیده که مربوط به برقراری امکانات تشخیص در استان مازندران و پژوهشکده انستیتو پاستور آمل بوده است.

براساس تخمین سازمان جهانی بهداشت سالانه یک میلیون مورد بیماری تب شالیزار در جهان گزارش شده که سبب مرگ بیش از 60000 نفر در جهان می‌شود. در آمریکا سالانه 100 تا 150 مورد بیماری گزارش می‌شود. سالانه بدنبال بارندگی‌های شدید و سیل در مناطق اندمیک بویژه در مناطق با سطح بهداشت پایین و خانه‌های نامناسب، طغیان بیماری لپتوسپیروز رخ می‌دهد.

تسنیم