آیا می‌توان از طریق قرض یا وام به حج مشرف شد؟

امام خامنه‌ای به استفتاء درباره «حکم تشرف به حج واجب از طریق گرفتن قرض» پاسخ گفته‌اند.

پرسش: شخصی که به وسیله قرض به راحتی می‌تواند حج برود آیا مستطیع می‌شود و کفایت از حَجة‌الاسلام می‌کند؟

آیت الله خامنه‌ای: کسی که مخارج حج را ندارد ولی می‌تواند به آسانی آن مبلغ را از دیگری‌ وام بگیرد و بعداً‌ ادا کند، واجب نیست که با گرفتن وام، خود را مستطیع کند؛ ولی اگر وام گرفت، حج بر او واجب می‌شود.

در این زمینه سایر مراجع عظام تقلید، فتوایی فرموده‌اند که به آن اشاره می‌شود:

امام خمینی(ره) و آیت الله اراکی: اگر غیر مستطیع، مصارف حج را قرض کند، مستطیع نمی‌شود، هر چند بتواند بعداً به سهولت قرض را ادا کند و اگر با آن حج به جا آورد از حجةالأسلام کفایت نمی‌کند.

آیت الله بهجت(ره): کسی که قدرت مالی بر انجام دادن حج ندارد، لازم نیست برای حج پول قرض نماید، مگر این که با دارا بودن شرایط دیگر قدرت بر پرداخت بدهی را داشته باشد به این نحو که الآن مالی دارد که بعد از حج با فروش آن می‌تواند بدهی خود را بپردازد، یا این که از کسی طلبی دارد و می‌داند که اگر قرض کند، بدهکار در وقت مقرر، بدهی خودش را می‌پردازد، که در این موارد حج واجب است. اگر کسی بعداً قدرت بر پرداخت دین داشته باشد ولی فعلاً مابه‌ازای آن را ندارد، در وجوب فعلی حج، تأمل است.

آیت الله مکارم شیرازی: شخصی که مستطیع نیست، اگر هزینه‌های حج را با قرض گرفتن از دیگران فراهم کند، مستطیع نمی‌شود، هر چند بتواند در آینده بدهی خود را به راحتی بپردازد، و اگر با چنین پولی حج به جای آورد کفایت از حجةالأسلام نمی‌کند. هر چند حجش صحیح است. آری اگر معادل وام اموالی داشته باشد که از محل آن بتواند بدهی خود را به آسانی بپردازد مستطیع است.

آیت الله نوری همدانی: اگر غیر مستطیع، مصارف حج را قرض کند، مستطیع نمی‌شود هر چند بتواند بعداً‌ به سهولت قرض را ادا کند و اگر با آن حج بجا آورد از حَجةالأسلام کفایت نمی‌کند. مگر این که به مقدار قرض فعلاً مالی داشته باشد که بعداً قادر باشد قرضش را از آن مال یا مال دیگر ادا کند.

آیت الله وحید خراسانی: قرض کردن برای انجام حج (در صورتی که حج بر او مستقر نبوده) واجب نیست، اگر چه به آسانی بتواند آن را پرداخت کند. ولی اگر مبلغی را قرض کند که کافی برای مصارف حج باشد و بتواند آن را بعد بدون سختی پرداخت نماید، حج بر او واجب می‌شود.

آیت الله سیستانی: هر گاه کسی مالی را قرض کند که وافی به مخارج حج باشد، حج بر او واجب نخواهد شد، اگر چه قدرت پرداخت آن را بعداً داشته باشد، مگر این که وقت پرداخت قرض آن قدر دور باشد که اصلاً عقلاء به آن توجه نکنند، در این صورت حج بر او واجب خواهد شد.

آیت الله تبریزی: هر گاه کسی مقداری پول قرض کند که آن پول به مقدار مخارج حج باشد و در وقت قرض کردن مالی داشته باشد که بتواند با آن قرض خود را ادا کند ولی فعلاً نمی‌تواند آن را بفروشد یا در آن تصرف کند حج بر او واجب خواهد بود.

آیت الله خویی: هرگاه کسی مقداری پول قرض کند که آن پول به مقدار مخارج حج باشد و قدرت پرداخت آن را بدون مشقت بعد از آن داشته باشد، حج بر او واجب خواهد بود.

آیت الله شبیری: قرض کردن برای حج، بر غیر مستطیع واجب نیست؛ ولی اگر قرض کند در حالی که می‌داند که اگر آن را در حج خرج کند می‌تواند بدون حرج آن را پس دهد، مستطیع بوده و حج بر او واجب است.

آیت الله صافی: شخصی که وام گرفته و می‌خواهد به حج مشرف شود و اقساط آن را بعداً به تدریج بپردازد، اگر به مقدار مؤونه  ‌حج ندارد، مستطیع نیست و حَجةالأسلام محسوب نمی‌شود. اما اگر مالی (زائد بر مؤونه) دارد که به ازای آن قرض کند و به حج برود و بعد این مال را بفروشد و قرض خود را بدهد از حَجةالأسلام مکفی است.

آیت الله فاضل لنکرانی: اگر بتواند قرض کند و پرداخت آن برای او مشکل نباشد واجب نیست قرض کند، ولی اگر قرض کرد و به حج رفت کفایت از حَجةالأسلام می‌کند.

آیت الله گلپایگانی: اگر شخص اصلاً مالی ندارد، هرچند بتواند قرض کند و قرض خود را به سهولت ادا کند، مستطیع نیست.

تسنیم