زنان باردار چی بخورند چی نخورند؟/ آیا زن باردار باید اندازه دو نفر غذا بخورد؟

برنامۀ غذایی دوران بارداری، بخش مهمی از مراقبت‌های دوران بارداری را تشکیل می‌دهد. تغذیه در بارداری به این معناست که باید بدانیم از چه موادغذایی و به چه میزان استفاده کنیم. در دوران بارداری هر آنچه را که مادر می‌خورد و می‌نوشد، منبع اصلی تغذیۀ کودک اوست. به همین دلیل تغذیه و رژیم غذایی مادر در این دوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در دوران بارداری توصیه به مصرف وعده‌های غذایی بیشتر و در عین حال سبک‌تر و کم‌حجم‌تر می‌گردد تا از گرسنگی و ضعف مادر جلوگیری شود. مادر باردار باید توجه داشته باشد که بیش از حد نیاز روزانه مواد غذایی استفاده نکند تا از اضافه وزن بیش از حد مجاز جلوگیری گردد.

مادر باردار در دوران بارداری به کلسیم، اسید فولیک، آهن و پروتئین بیشتری نیاز دارد. زنان در دوران بارداری نیاز زیادی به اسید فولیک دارند؛ زیرا اسید فولیک دارای ویتاین B است که در جلوگیری از نقص هنگام تولد در مغز و نخاع کودک مؤثر است. پزشک‌ها توصیه می‌کنند که حتی یک ماه قبل از بارداری، زنان اسید فولیک را به میزانی که پزشک برای آنها تجویز می‌کنند، مصرف شود.

غزاله اسلامیان، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در پاسخ به این سوال که زنان باردار برای تضمین سلامت و رشد مناسب کودک از چه زمان و چه نوع رژیم غذایی  را باید دنبال کنند، گفت: بهترین بازه زمانی برای رشد کودک هزار روز اول زندگی است؛ به عبارتی از آغاز بارداری مادر  تا دومین سالگرد کودک، دوره‌ای است که برخورداری از تغذیه مطلوب، پایه و اساس اصولی برای روزهای آینده را فراهم می‌کند.

وی با بیان اینکه برنامه‌ریزی برای رشد مناسب کودک، باید پیش از لقاح آغاز شود، افزود: در افراد با مشکلات ناباروری دو تا سه ماه پیش از شروع سیکل درمان ناباروری است و در صورت وجود مشکلات زمینه‌‌ای، زمان بیشتری را باید در نظر گرفت.

 عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به اینکه بر اساس مطالعات، رژیم غذایی مادران در دوران بارداری بر باروری فرزندان آنها در آینده نیز اثر دارد، تاکید کرد: رژیم غذایی یک زن باردار، می‌تواند علاوه بر روزها و ماه‌های اول زندگی فرزندش بر زندگی نسل‌های بعدی نیز اثر داشته باشد.

به گفته  اسلامیان ارتباط تغذیه با باروری فراتر از بحث تعادل انرژی و وزن مناسب است؛ به این شکل که الگوی مواد غذایی دریافتی، نقش مهمی در پاسخ‌های هورمونی موثر در باروری دارد.

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی دانشگاه تاکید کرد: در تنظیم رژیم غذایی پیش از بارداری، توجه به نسبت بین دریافت پروتئین، کربوهیدرات و چربی، نوع پروتئین، کربوهیدرات و چربی دریافتی و زمان مصرف وعده‌ها و میان وعده‌های غذایی با توجه به تغییرات هورمونی در شبانه‌ روز، وضعیت دریافت مواد معدنی و ویتامین‌ها بسیار مهم است.

وی با اشاره به اینکه در افرادی‌که از روش‌های کمک باروری (IVF، IUI، ICSI) برای باردار شدن استفاده می‌کنند، اصلاح رژیم غذایی در موفقیت بارداری اهمیت دارد، اضافه کرد: در افراد مبتلا به اختلالات تخمک‌گذاری و چاقی اصلاح سبک زندگی و تغذیه مناسب در باروری به مراتب مهم‌تر هم می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به اینکه مادران آینده از دوران کودکی و به ویژه پس از بلوغ باید تغذیه سالمی داشته باشند، تاکید کرد: تغذیه ناسالم تشدید‌کننده اختلالات تخمک‌گذاری است و دریافت پایین مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان‌ها (میوه‌ها وسبزی‌ها) و دریافت ترکیبات غذایی حاوی اکسیدان بالا (فست‌فودها و غذاهای سرخ کردنی)، التهاب را در بدن تشدید می‌کند و این مساله بر قدرت باروری اثرات منفی دارد،  بنابراین اصلاح الگوی غذایی دختران و زنان برای تخمک گذاری‌های فعال بسیار تاثیر گذار است.

 اسلامیان با اشاره به اینکه زنان در سنین باروری، قبل از اقدام به بارداری باید الگوهای غلط غذایی خود را اصلاح کنند افزود: این مساله کمک می کند، با ذخایر کافی مواد مغذی دوران بارداری را طی کنند و در عین حال مادر و جنین نیز دچار کمبود مواد مغذی نشوند، وزن گیری جنین به درستی انجام شود،  مادر دچار اضافه وزن بیش از حد نشود ومادر به پیروی از الگوی غذایی سالم عادت کند تا 9 ماه بارداری را به راحتی طی کند و در نهایت عدم دریافت مواد غذایی ناسالمی که در گذشته به مصرف آن ها عادت داشته، سخت و طاقت فرسا نباشد.برای مثال مادری که عادت داشته قبل از بارداری هر روز نوشابه و قهوه به مقدار زیاد دریافت کند، در دوران بارداری حذف این مواد غذایی می‌تواند چالش برانگیز شود، بنابراین اصلاح الگوهای غذایی قبل از اقدام به بارداری نقش مهمی در پیروی مادر از رژیم غذایی سالم دارد.

وی ادامه داد: زنان در سنین باروری، از سه ماه قبل از اقدام به باردارى روزانه یک عدد قرص اسید فولیک باید مصرف کنند؛مصرف اسید فولیک قبل از بارداری از تولد نوزاد مبتلا به نقص لوله‌های عصبی جلوگیری می‌کند همچنین درباره میزان و زمان مصرف با متخصص زنان مشورت شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به اینکه در صورت ابتلا به کم خونى و همچنین کمبود ویتامین D قبل از باردارى باید درمان انجام شود، خاطرنشان کرد: بسته به میزان و شدت این کمبودها، نوع درمان و میزان مصرف مکمل متفاوت است که باید با متخصص مشورت شود.

 اسلامیان اضافه کرد: وجود ذخیره کافى املاح و ویتامین‌ها در بدن، برای دوران بارداری ضرورى است، بنابراین علاوه بر پیروی از رژیم غذایی سالم قبل از اقدام به بارداری، رعایت فاصله ایمن، بین باردارى‌های متوالی(به اندازه حدود سه سال) ضرورى است، مادرانی که قصد بارداری دارند باید از استعمال دخانیات و مصرف نوشیدنی‌هاى الکلى از قبل از اقدام به بارداری پرهیز کنند تا در دوران بارداری بر عدم استفاده از آن‌ها پایبند بمانند.

وی با اشاره به اینکه در دوره بارداری، مادر و جنین هر آنچه که می‌خورند، می‌نوشند و تنفس می‌کنند با یکدیگر مشترک است، هشدار داد: دوران بارداری و شیردهی از دوره‌های آسیب پذیرترین زندگی افراد به شمار می‌آید، غذایی که مادر طی دوران بارداری مصرف می‌کند بر سلامت جنین، سلامت فرزندش پس از تولد و در دوران بزرگسالی، بسیار اثر گذار است.

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی دانشگاه با اشاره به اینکه ترکیب و زمان وعده‌ها و میان وعده‌های مصرفی در هر دوره از بارداری، اثر تعیین کننده‌ای در پاسخ‌های هورمونی، متابولیکی و قلبی جنین در زندگی بعد از تولد دارد ادامه داد: پیروی مادر از یک رژیم غذایی مناسب بر اساس سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری ضرورت پیدا می‌کند، همچنین تغذیه نقش مهمی در پیشگیری و کنترل عوارض بارداری دارد.

اسلامیان با بیان اینکه تغذیه مناسب در دوران بارداری باید شامل سه اصل کفایت، تعادل و تنوع باشد، گفت: مادر باردار باید در طول روز به میزان کافی و مناسب و به شکل متنوع از همه گروه‌های مواد غذایی، دریافت کند و  توجهی به باورهای غلط و توصیه‌های غیرعلمی دیگران نکند.

آیا زن باردار باید اندازه دو نفر غذا بخورد؟

وی با انتقاد از این تفکر که زن باردار باید "اندازه دو نفر غذا بخورد" هشدار داد: میزان دریافت انرژی در این دوران حتما باید بر اساس سه ماهه‌های بارداری و تعداد جنین‌ها کنترل شود، چرا که اگر افزایش وزن مادر باردار بیش از حد معمول و طبیعی باشد، بارداری را با مشکل مواجه خواهد کرد ،مسلما چنین وضعیتی به نفع جنین و مادر نیست.

عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به اینکه زنان باردار باید برنامه غذایی منظمی داشته باشد و وعده های غذایی را در یک باز زمانی مشخص مصرف کنند اضافه کرد: با استفاده از میان وعده‌های سالم، تعداد وعده‌هاى غذایى را در روز افزایش دهند و در مقابل، حجم هر وعده غذایی را در برنامه غذایی خود کمتر کنند تا از نوسانات قند خون جلوگیری کنند.

اسلامیان با اشاره به اینکه نان مصرفى در دوران بارداری باید از آرد سبوس دار، تهیه شده باشد (نان سنگک یا نان جو) توصیه کرد: نان هاى سفید و فانتزى مثل نان لواش، انواع باگت و نان ساندویچى را کمتر در رژیم غذایی خود مصرف کنید.

به گفته این عضو هیأت علمی دانشگاه مصرف مخلوط غلات و حبوبات مانند عدس پلو، لوبیا پلو، عدسى با نان و خوراک لوبیا با نان، به جای برنج سفید به تنهایی، پروتئین مناسب‌تری را در رژیم غذایی براى زنان باردار تامین مى‌کند.

وی افزود: به طور معمول باید در بارداری سه واحد از انواع شیر و لبنیات کم‌چرب  و انواع گوشت‌های سفید و قرمز به مقدار نیاز دریافت شود. همچنین انواع مغزدانه‌ها مانند پسته، بادام درختی، گردو و فندق منابع مناسبی از پروتئین، اسیدهای چرب ضروری و مواد معدنی هستند و به عنوان میان وعده، مادران باردار ترجیحا به صورت خام و بدون نمک می‌تواند از آنها استفاده کنند.

مصرف روزانه میوه‌ها و سبزی‌های متنوع (در رنگ‌های سبز، زرد، نارنجی، بنفش و قرمز) در دوران بارداری توصیه دیگر اسلامیان به زنان باردار است.

وی افزود: به جاى آب میوه بهتر است مادران باردار، از خود میوه در میان وعده‌های روزانه، مصرف کنند و  میوه‌ها و سبزىجاتی که به شکل خام، دریافت مى‌کنند را قبل از مصرف به دقت شسته و ضد عفونى کنند.

وی پرهیز از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده در دوران بارداری را ضروری دانست و گفت: برای مثال از مصرف روغن جامد، سس‌های چرب، فرآورده‌هاى گوشتى پرچرب مثل سوسیس، کالباس، همبرگر، کله پاچه، دل، جگر، قلوه و مغز در برنامه غذایی خوددارى شود.

 اسلامیان با اشاره به اینکه مادران باردار باید از روغن‌های مایع گیاهی سرشار از اسیدهای چرب ضروری به ویژه روغن زیتون و روغن کلزا استفاده کنند، ادامه داد: تا حد امکان مواد غذایی در دوران بارداری به صورت تازه مصرف کنید، برای مثال مغزدانه‌هایی که مدت زمان زیادی در کابینت نگهداری شده اند ممکن است به دلیل شرایط نگهداری، برای سلامتی مضر باشند و یا سبزیجاتی که در فریزر ذخیره شده‌اند، خواص تغذیه‌ای خود را از دست داده‌اند.

وی تاکید کرد: همچنین مادران باردار باید به میزان کافی در روز آب بنوشند و بر اساس رنگ ادرار میزان آب دریافتی خود را تنظیم کنند، همچنین مصرف نوشابه‌ای انرژی زا، قهوه، چای پررنگ و نوشابه‌های گازدار توصیه نمی‌شود؛ زیرا به دلیل کافئین بالا منجر به از دست دادن آب می‌شوند.

عضو هیأت علمی دانشگاه یادآوری کرد: مادران آینده نیز باید به رژیم غذایی خود از قبل از اقدام به بارداری و همچنین در دوران بارداری، توجه ویژه‌ای داشته باشند؛ همچنین مراجعه به متخصصان تغذیه و بهره‌گیری از مشاوره‌های درست و اصولی، در طی شدن این دوران نقش اثرگذاری دارد.

فارس