چرا دهه‌شصتی‌ها مشکل‌سازند؟

گروه جامعه سایت فردا: رضا بانکی‌پور نماینده مجلس شورای اسلامی گفته است باید کاری کرد که دهه شصتی‌ها با یکدیگر ادواج کنند. اظهارنظری که با واکنش‌های بسیاری حداقل میان کاربران فعال فضای مجازی همراه بوده است اما این اولین باری نیست که متولدین دهه شصت به عنوان «مشکل‌ساز» در میانه چالش‌های اجتماعی مطرح می‌شوند. پیش از این هم بارها و بارها تصمیم‌گیران و مسئولان بخشی از بار مشکلات موجود را روی دوش این نسل انداخته بودند. اما سوال این است که چرا متولدین دهه شصت اینقدر چالش‌برانگیزند؟ آیا تنها تعداد کمی آنهاست که مشکل ساخته یا آنطور که حالا نماینده مجلس می‌گوید خصوصیات رفتاری دهه‌شصتی‌ها هم باعث گره خوردن سیاست‌های جمعیتی شده؟ مهم‌تر از همه اینها اینکه آیا می‌توانیم متولدین یک دهه را شامل خصوصیات مشترکی بدانیم؟ به این معنا که معتقد باشیم همه دهه‌شصتی‌ها در زمینه ازدواج ـ که حالا بحثش داغ شده ـ همچنان منتظر نیمه گمشده‌شان هستند!؟ اینها را با غفور شیخی جامعه‌شناس مطرح کردیم تا بتوانیم چند مولفه ثابت این نسل عجب را فهرست کنیم.

هرم جمعیتی اضافه شده در اواخر دهه 50 به ایران نسلی را ساخته که کم مصیبت نکشیده است. همان ابتدای کودکی‌اش را در زمانه جنگ تحمیلی و کمبود‌های متاثر از آن سپری کرده و در تمامی مراحل زندگی‌اش با کمبودها ساخته است. از شیرخشک‌های سهمیه‌بندی شده در کودکی بگیرید تا حضور در مدرسه‌های سه شیفت و کنکور دو مرحله‌ای و غیره. همین محدودیت‌هاست که باعث شده این نسل در برابر مشکلات به نوعی آب دیده شود. تاب‌آوری بالایی داشته باشد و در برابر یک کمبود احتمالی زود از کوره در نرود.

گذشته‌گرا و خاطره‌باز

شاید هیچ نسلی را نتوانیم به اندازه متولدین دهه شصت نوستالژی‌باز بنامیم. کافی است برای یک متولد این دهه موسیقی کارتن »واتو واتو» یا سریال «اوشین» یا برنامه «دیدنی‌ها» را پخش کنید. مطمئن باشید نگاهش خیره به افق می‌ماند و تا چند ساعتی حال و هوای دیگری دارد. نبود فراغت‌های معمول در آن دهه برای کودکان آن سالها باعث شده همین محدود فراغت‌های موجود همچون کارتن‌های ساعت 5 بعدازظهر یا سریال‌های قبل از قطعی برق در ذهنش ماندگار شود. آنقدر که دلبسته این وضعیت شده و هنوز هم دل در گرو این گذشته خاکستری اما ماندگار بماند. وضعیت محدودیت‌های تفریحی در آن سالها به گونه‌ای است که دهه شصتی‌ها هنوز هم علاقه به نمادهای آن گذشته دارند، به این معنا که شاید چندان با تفریحات عجیب و مدرنن این سالها دلخوش نمی‌شوند.

آخرین نسل حقیقی

نکته مهم درباره متولدین دهه شصت که می‌توان ردپای پررنگ آن را در خصوصیات رفتاری آنها هم دید مربوط به این گزاره است که بدانیم این نسل آخرین نسلی است ککه عصر پیش از اینترنت را به یاد دارد! در زمانه زیستی این نسل تلفن همراهی هم وجود نداشت چه برسد به اینترنت پرسرعت و متاورس! به همین دلیل نوع ارتباط این نسل با فضای پیرامون زیستی‌اش کاملا حقیقی بود. از رفات و دوستی‌هایش گرفته (که هنوز و همچنان هم پابرجا و استوار است) تا نوع مواجهه‌اش با ساختار خانواده که همچنان نسبت به نسل‌های بعدی از وابستگی‌های عاطفی بسیاری برخوردار است. رد این خصوصیت رفتاری را باید در زیستن در زمانه پیش از اینترنت بدانیم.

ازدواجی نیستند!

اما چرا متولیدن این دهه از ازدواج فراری‌اند؟ این موضوع در داده‌های آماری رسمی هم دیده می‌شود. به عنوان مثال هنوز 33 درصد مردان متولد این دهه ازدواج نکرده‌اند. آن هم با علم به این موضوع که همه آنها دیگر در آستانه میانسالی قرار دارند. این درصد برای زنان  متولد این دهه هم 20 درصد است.

به نظر می‌رسد  دهه شصتی‌ها بیش از حد  پی تحصیل، شغل و افزایش توانمندی‌های خودشان بوده و هستند. البته این تصمیمی نبود که خودشان به تنهایی بگیرند. واکنش، رفتارها و باورهایی که در ذهن آنها گنجانده شد نیز در این امر بی تاثیر نبود. به عنوان مثال به یاد داریم که دختران این نسل به شدت به ادامه تحصیل ترغیب می‌شدند. ازدواج یک دختر دهه شصتی در دوران دبیرستان و تا قبل از ورود به دانشگاه به شکل عجیبی یک واپس‌گرایی بود و اگر این اتفاق می‌افتاد عمدتا از چشم دوستان و همکلاسان و مسئولین مدرسه دور می‌ماند. آنچه در کلاس‌های درس و مدرسه عموما ترویج می‌شد این نکته بود که فقط خوب درس بخوانند و حتما به دانشگاه راه یابند. آنقدر این افکار در ذهن آنها تزریق شد که کمتر به  بخش مهم هویت زنانه یعنی همسر و مادر بودن پرداخته شد حال آنکه دختران نسل قبل و حتی بعد از آن، این قدر تحت فشارهای اجتماعی برای ادامه تحصیل نبودند.

تک فرزندی در خانواده شلوغ

عموما دهه شصتی‌ها فارغ از ارز‌ش‌گذاری می‌خواستند آنی باشند که در کودکی نبودند! نگاهی کلی به رفتار این نسل نشان می‌دهد همچنان این نگاه وجود دارد و بیشتر از هر عامل دیگری در تربیت فرزندان این نسل دیده می‌شود. به عنوان مثال کودکان دهه شصت عموما پرورش‌یافته خانواده‌های شلوغ هستند، خانواده‌هایی با 4-5 فرزند، همین موضوع در آن زمان برای آنها به نوعی محدودیت ایجاد می‌کرد و به همین دلیل اغلب متولیدن این دهه که اتفاق ازدواج کرده‌اند تک‌فرزند هستند! چرا که گمان بر این دارند که رفاه کودک در تنها بودن اوست چرا که آرزوی کودکی آنها در آن زمان حداقل در یک دوره‌ای این بوده است که تنها باشند!