آماده‌باش ۳ استان برای تشدید مونسون

شاید تا همین تابستان گذشته بارندگی‌های مونسونی در منطقه جنوب شرقی ایران بخصوص استان‌ خوزستان به عنوان امری عادی و خوشحال کننده تلقی می‌شد و ساکنان این استان با آغاز فصل امید بارش‌های بیشتری داشتند تا بتوانند ذخایر آبی مورد نیازشان را تامین کنند. اما امسال از اواسط بهار 1401 با درنظر گرفتن تغییرات اقلیمی یکباره ورق برگشت و این بارندگی‌ها به نوعی نه تنها آبادانی به خود نیاورد بلکه نگرانی‌های عمده‌ای هم به همراه داشت.

مونسون تابستانه هند به بارش ماه‌های ژوئن، جولای، اوت و سپتامبر گفته می‌شود؛ ناحیه اقیانوسی حاره‌ای به‌ویژه دریای عرب، خلیج بنگال و اقیانوس هند مهمترین منبع دمایی و رطوبتی هستند که انرژی لازم برای ادامه گردش مونسون بزرگ‌مقیاس و فعالیت پیوسته آن به‌روی شبه‌قاره هند را فراهم می‌کند. در تابستان با یکی شدن کم‌فشارهای محلی جنوب‌شرق ایران و کم‌فشار پاکستان، یک کم‌فشار وسیع منطقه‌ای شکل می‌گیرد که توسط حرکت چرخندی آن، انتقال رطوبت سامانه مونسون میسر می‌شود. پدیده مونسون روی اقیانوس هند تشکیل می‌شود که بارش‌های شدید روی دریا در هندوستان و پاکستان را در پی دارد و اثرات آن مناطق جنوب شرق کشور را فرا می‌گیرد.

اما فراتر از مرزهای منطقه مرکزی تشکیل مونسونی در ایران این سامانه در فصل تابستان به‌ویژه تیرماه و مردادماه بخش زیادی از منابع آب در نواحی تحت تأثیر در دو استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان را تأمین می‌کند. نزولات این سامانه نقش زیادی در گسترش فعالیت‌های کشاورزی دارد و به‌نوعی می‌تواند ذخایر زیر زمینی ایران را تامین کند. تغییرپذیری سامانه موسمی مانند سایر پدیده‌های جوی اثرات مستقیم و غیرمستقیمی در زندگی مردم دارد. این اثرات می‌تواند به‌صورت افزایش یا کاهش بارش، تغییرات رطوبتی، تغییرات دمایی، تغییرات در میزان دریافت تابش خورشیدی و همچنین برونداد انرژی زمین‌تاب و... بروز پیدا کند.

قرار بود ایران سیراب شود

به‌هرحال فصل بارندگی‌های منسونی از راه رسید و  نشانه‌های آن با توجه به بارش‌های انجام شده در کشورهای منطقه اثرگذاری به‌گونه‌ای بود که برآوردها حاکی از افزایش قابل توجه بارش‌ها در این دوره داشت که نشانه‌های بارش‌های سیل‌آسا در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و البته منطقه شمال غرب هندوستان و جنوب غربی پاکستان بود که البته خساراتی هم به بار آورد.

در این زمینه البته که مسئولان مربوطه ایران نیز پیش‌بینی افزایش بارش‌ها را انجام دادن اما واقعیت امر اینجا بود که نباید فراموش کنیم علی‌رغم تمام این پیش‌بینی‌ها و شرایط فعلی تابستان 1401 به دلیل بارش‌های سیل‌آسا و بروز برخی مشکلات غافلگیر شدیم و شاهد مثال تلخ آن هم سیل اخیر در استهبان استان فارس بود که باعث فوت شدن 22 نفر از هموطنان شد و خسارات قابل توجهی هم در منطقه ایجاد شد.

به گفته گروهی از کارشناسان البته زنگ خطر این حادثه نیمه تیرماه  گذشته با ثبت رکورد 55 میلیمتر بارش در شهرستان نیکشهر استان سیستان و بلوچستان تنها در 60 دقیقه به صدا درآمد چون این رکورد در فصل بارش‌های مونسونی تقریباً غافلگیرکننده بود و متناسب با اطلاعات ثبت شده نقشه‌های هواشناسی می‌توانست این هشدار را بدهد که باید برای بحران‌ حداقل در استان‌های سیستان‌و بلوچستان، جنوب استان کرمان و هرمزگان آماده می‌شدیم.

اما پیش‌بینی‌ها و رصد نقشه‌های هواشناسی در این دوره نشان داد که طبق الگوی آب وهوای مرداد ماه به طور میانگین بر روی سراسر اروپا استقرار ارتفاع تراز میانی مثبت خواهیم داشت همین شرایط بر روی آسیای مرکزی برقرار است؛ در نتیجه با تشکیل بندال اتمسفری ایجاد شده، دالانی از هوای ریزش یافته بر روی فلات ایران از دو سوی غرب یا شرق نفوذ خواهد کرد و این اتفاق مستقیم در میزان بارش‌ها اثرگذاری مثبت داشته و به گفته برخی از کارشناسان حتی تاحدودی می‌تواند عطش تابستانه کشور را به دلیل خشکسالی‌های گذشته سیراب کند.

به گفته کارشناسان این ریزش‌ها دائماً با توده هواهایِ گرم و مرطوب برخواسته از موسمی شبه قاره از فراز دریا عرب بطرف شمال پاسخ داده شده و بر روی فلات ایران با هم ادغام می‌شوند. نتیجه آن شرایط کم‌نظیر جبهه‌های بارش‌زا در بسیاری از استانهای کشور خواهد بود تاجایی که علی‌رغم نوار جنوبی ایران فلات مرکزی تا شمال غربی ایران نیز درگیر شده و شاهد افزایش بارش‌ها در دوره مذکور هستیم.

کاشناسان در این زمینه معتقدند به دلیل پمپاژ رطوبت فراوان از عرض‌های جنوبی و وجود ناپایداری در لایه تراز میانی جو بارش در دو جبهه شمالی و جنوبی شدید و خطرناک خواهد بود، حتی در برخی از مناطق مرکزی، دامنه‌های زاگرس و البرز در طی مرداد ماه امکان بروز بارش‌های سیل‌آسا و تخریب و سیلاب وجود دارد.

استان هرمزگان آماده مقابله با بارش‌های سیل‌آسا

 در همین حال  از روز شنبه اول مردادماه 1401 تا روز جمعه با ورود سامانه بارشی مونسون در استان هرمزگان هشدار سطح قرمز هواشناسی صادر شده و تیم‌های مختلف عملیاتی و امدادی در آماده باش کامل قرار گرفتند و  علاوه بر اینکه مرخصی مدیران در دستگاه‌های مختلف تا آخر هفته لغو  و ستاد بحران در تمام شهرستان‌ها تشکیل و بر ضرورت حفظ آمادگی مواجهه با بحران تاکید شده است.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد اوج فعالیت سامانه مونسونی در استان هرمزگان از ظهر و شب دوشنبه 3 مردادماه 1401 تا چهارشنبه خواهد بود و علاوه بر ارتفاعات استان در شرق و شمال، مرکز استان و بندرعباس را نیز درگیر خواهد کرد. در روزهای اخیر این سامانه به شکل محدود در شهرستان حاجی‌آباد در شمال استان فعالیت کرد و تخریب راه‌های روستای و زیرساخت‌های روستاها را در پی داشته است.

در حال حاضر رصد لحظه‌ای فعالیت این سامانه در استان در حال انجام است و به محض آغاز فعالیت و بارش‌های سیل آسا به احتمال زیاد دریچه‌های سد استقلال میناب باز خواهد شد.

ستاد مدیریت بحران استانداری هرمزگان نیز از مردم خواسته از تردد و اسکان در مسیر رودخانه‌های فصلی به شدت اجتناب کنند و به توصیه‌های ایمنی صادر شده از سوی این ستاد و سازمان هواشناسی عمل کنند.

میزان بارندگی در روزهای گذشته محدود بوده اما سازمان هواشناسی برای امروز تا چهارشنبه اعلام کرده انتظار می‌رود بالغ بر 50 میلیمتر بارندگی در مناطق مرکزی و بیش از 70 تا 80 میلیمتر بارندگی‌ در شرق و شمال استان به ویژه در ارتفاعات شاهد باشیم.

استان سیستان و بلوچستان در آماده باش کامل

مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به آمار بارندگی‌های روز گذشته ایستگاه‌های هواشناسی استان بیان کرد: روز گذشته از 12 ایستگاه هواشناسی در سطح استان گزارش بارندگی شده که "مارندگان" شهرستان خاش با 42 میلیمتر بارندگی پربارش ترین نقطه استان بوده است.

محسن حیدری  با اشاره به اینکه در ایستگاه‌هایی نظیر "چاه کمال" 34 میلیمتر، "ایرندگان" 25 میلیمتر و کارواندر 20 میلیمتر گزارش بارندگی داشته‌ایم، گفت: توابع شهرستان ایرانشهر نیز از بارش بی‌نصیب نبوده است.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به فعالیت مونسون در نواحی جنوبی استان و تقویت این سامانه تا پایان هفته و صدور هشدار سطح قرمز این اداره کل توصیه می‌شود از قرارگیری در حاشیه رودخانه‌های فصلی جلوگیری شود. همچنین با توجه به متلاطم بودن دریای عمان تا پایان هفته از انجام فعالیت‌های دریایی خودداری شود.

در همین حال، علیرضا شهرکی مدیرکل بحران استانداری سیستان و بلوچستان  با اشاره به میزان بارش‌های اخیر در استان اظهار داشت : از ابتدای تیرماه تاکنون بیشترین مقدار بارندگی مربوط به چاه کمال 89 میلی متر، آپگاه نیکشهر 118 میلی متر، ایرانشهر 44 میلیمتر و دهیرک 123 میلیمتر گزارش شده همچنین فعالیت سامانه بارشی نیز در این هفته شدیدتر خواهد شد.

شهرکی با اشاره به تشکیل نشست ستاد بحران با حضور استاندار سیستان و بلوچستان افزود: مقرر شد فرمانداران از کلیه ظرفیت ماشین آلات بخش دولتی و خصوصی برای کاهش خسارات و مدیریت بهینه سیلاب استفاده کنند.

وی خاطرنشان کرد: در زمان فعالیت سامانه بارشی کلیه مسیرهای منتهی به سواحل دریا توسط نیروی انتظامی و پلیس مسدود و از ورود افراد جلوگیری خواهد شد.

مدیرکل بحران استانداری سیستان و بلوچستان در همین زمینه افزود: تامین کالاهای اساسی از جمله آرد مورد نیاز به مقدار کافی برای یک هفته تامین شد تا در صورت بروز بحران مشکلی وجود نداشته باشد.

شهرکی تصریح کرد: با توجه به هشدارهای دریایی و مواج شدن دریا از فعالیت کلیه صیادان بنادر جنوبی استان تا پایان هفته جلوگیری به عمل می‌آید و ادارات کل شیلات و بنادر و دریانوردی استان در این زمینه اطلاع رسانی و فرمانداری ها نیز موضوع را پیگیری و رصد می کند.

وی تصریح کرد: اکیپ های امدادی و خدمات رسان همچون برق، آب و ارتباطات در مناطق آسیب‌پذیر حضور یافته تا در صورت بحران و بروز خسارت در کوتاه ترین زمان ممکن به رفع مشکل اقدام نمایند.

مدیرکل بحران استانداری ادامه داد: به دستور استاندار محترم تا پایان فعالیت سامانه بارشی مرخصی و ماموریت کلیه فرمانداران، بخشداران، دهیاران، شهرداران و اعضای ستاد پیشگیری هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان لغو می گردد.

وی اذعان کرد: سازمان جهاد کشاورزی از طریق ادارات شهرستانی و مراکز خدمات کشاورزی موضوع اتخاذ تدابیر حفاظتی از محصولات کشاورزی در حال برداشت را به عموم کشاورزان اطلاع رسانی کرده و فرمانداران و بخشداران نیز در این زمینه همکاری کنند.

شهرکی گفت: با توجه به پیش بینی فعالیت این سامانه بارشی در کشور افغانستان و احتمال جاری شدن روان آب در رودخانه هیرمند مقرر شد تا شرکت آب منطقه‌ای استان نسبت به پاکسازی و لایروبی مسیر جریان و هدایت حداکثری آب به چاه نیمه ها نیز اقدام کنند.

کرمان بیشترین اثرپذیری از مونسون را دارد

براساس پیش‌بینی‌های انجام شده با آغاز بارش‌های مونسونی از پایان امروز در استان کرمان برآورد شده این استان با تجربه بارندگی‌های بی‌سابقه احتمالا بیشترین اثرپذیری را در این شرایط دارد جاری شدن سیل دور از انتظار نیست.

بنا بر اعلام هواشناسی هسته مرکزی وقوع سیلاب شهرستان های بافت و کهنوج و دیگر مناطق اطراف هستند لذا ضرورت آماده باش دستگاه های امدادرسان و همچنین انجام اقدامات پیشگیرانه در این شهرستان‌ها، بیش از دیگر مناطق احساس می‌شود.

محمد نکوآمال، مدیرکل هواشناسی استان کرمان گفت: تا روز 5 شنبه آینده این سیستم از جنوب و جنوب شرق کشور و از سمت بم و ریگان وارد استان کرمان می‌شود و به سمت غرب بویژه شهرستان کهنوج و دامنه ها و ارتقاعات شهرستان بافت و رابر کشیده خواهد شد.

نکوآمال تصریح کرد: این سامانه اکنون در کشور هند فعال است و روز سه شنبه هفته جاری می‌توانیم این بارش‌ها را به صورت ملموس‌تر در استان داشته باشیم.

مدیرکل هواشناسی استان کرمان ادامه داد: روز چهارشنبه سامانه مونسون در استان کرمان تقویت می‌شود و بارش‌ها و فعالیت این سامانه طی چند سال گذشته در استان بی سابقه خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه تا پایان مرداد تقریباً سامانه بارشی در کرمان فعال است یادآور شد: هسته مرکزی سامانه موسوم به مونسون شهرستان بافت و کهنوج را تحت تاثیر قرار خواهد داد و این شهرستان ها بارش های شدیدی را تجربه می‌کنند و به احتمال فراوان دچار خسارت می‌شوند.

نکوآمال گفت: ضمن اینکه روز دوشنبه با ورود سیستم از ارزوئیه به جنوب زهکلوت و مرز زاهدان- کرمان - هرمزگان، مناطق فاریاب، زهکلوت و مرز سیستان و بلوچستان درگیر بارندگی و سیل می‌شوند.

وی افزود: بارش‌های بحرانی در غرب و جنوب غرب کرمان طی روز سه شنبه هفته جاری شاهد خواهیم بود و این سامانه در ارتفاعات رابر، جنوب سیرجان شامل کشکویئیه و دیگر مناطق، راین، گلزار و گلبافت شدیدتر خواهد شد و امکان خسارت سیل در این مناطق وجود دارد.

مدیرکل هواشناسی استان کرمان خاطرنشان کرد: ارزوئیه، شهربابک، سرچشمه رفسنجان، جور، ارتفاعات غرب و جنوب استان بارندگی در چهارشنبه خواهند داشت.

وی افزود: این سامانه بارشی روز پنجشنبه هفته جاری شهرستان‌های سیرجان، رفسنجان، شهربابک و بردسیر، ارتفاعات غربی و جنوب غربی استان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و روز جمعه ارتفاعات شمالی هرمزگان و جنوب غرب استان کرمان را در برمی گیرد.

2 سیستم تاثیرگذار وارد استان می‌شود

نکوآمال ابراز داشت: جنوب استان کرمان از 2 سیستم هواشناسی سودانی و دیگری سیستم های موزون تاثیر می‌پذیرد که شرایط ویژه این منطقه را نشان می دهد.

همچنین علی رشیدی مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان کرمان گفت: رودخانه زهکلوت ایستگاه باران سنجی نداشت به این علت که این رودخانه دایمی نبوده و احتمال سیلاب ضعیف بوده است.

 رشیدی افزود: ایستگاه‌های مجاور این منطقه نیز یکی بارش یک میلیمتری و دیگری بارش پنج و نیم میلیمتری و سه ایستگاه این منطقه بارش صفر را نمایش دادند که آمار نشان می دهد بارش‌ها در این منطقه نقطه ای بوده و مناطق مختلف را درگیر نکرده است.

وی یادآور شد: این رودخانه با دبی 30 متر مکعب در ثانیه آب دارد و بسیار کوچک است و حجم کلی آب در این رودخانه طی سال گذشته نیم میلیون مترمکعب بوده، در حالی که 570 میلیون مترمکعب آب به سد نسا وارد شده است.

رشیدی عنوان کرد: سد بافت، نسا و جیرفت امسال شاهد بارندگی خوبی خواهند بود اما طی سامانه جدید بارشی احتمالا فقط در سد بافت نیاز به مدیریت و تخلیه آب خواهیم داشت.

وی با اشاره به احتمال جاری شدن سیلاب و ضرورت انجام اقدامات شرایط ویژه و خاص برای استان گفت: ضمن اطلاع رسانی ویژه در طول سامانه مونسون، تمام استان مشمول بارندگی می‌شود و باید در حالت آماده باش باشند.

مدیرعامل آب منطقه ای استان کرمان تصریح کرد: ضمن بازگشایی مسیر رودخانه‌ها به عشایر نیز اطلاع‌ دهیم که سیلاب وارد محل زندگیشان نشود.

مونسونی معادلات بارشی کدام استانها را بهم‌میریزد؟

سازمان هواشناسی از بارش‌های سیل‌آسا در 6 استان کشور خبر داد و در رابطه با خسارت به محصولات کشاورزی در 10 استان هشدار سطح زرد صادر کرد.

بر اساس تحلیل نقشه‌های همدیدی و آینده‌نگری سازمان هواشناسی طی 2 روز آینده در استان‌های ساحلی دریای خزر، اردبیل، شمال آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی رگبار، رعدوبرق و وزش باد شدید موقتی و در نیمه جنوبی سیستان و بلوچستان،‌ جنوب کرمان، برخی مناطق هرمزگان و جنوب شرق فارس در برخی ساعات به‌ویژه در بعدازظهر و اوایل شب رگبار پراکنده گاهی رعدوبرق، وزش باد شدید موقتی و در برخی مناطق گردوخاک پیش‌بینی شده است.

روز سه‌شنبه در ارتفاعات البرز مرکزی بارش پراکنده و در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، جنوب شرق فارس،‌ تنگه هرمز، دریای عمان، جنوب خراسان جنوبی و غرب و جنوب یزد رگبار شدید باران همراه با رعدوبرق و وزش باد شدید پیش‌بینی می‌شود.

بر اساس اعلام سازمان هواشناسی روز چهارشنبه در استان‌های گیلان، مازندران، قزوین، البرز، تهران، قم، غرب و جنوب اصفهان و جنوب یزد بارش پراکنده و رعدوبرق و وزش باد شدید موقتی و در استان‌های کرمان، هرمزگان، شمال سیستان و بلوچستان و نیمه شرقی فارس رگبار، رعدوبرق و وزش باد شدید موقتی پیش‌بینی شده است.

پنجشنبه ضمن تشدید بارش‌ها در استان‌های جنوبی کشور، بارش به استان‌های بوشهر، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد کشیده خواهد شد.

توصیف سامانه اول: نفوذ سامانه بارشی و رشد ابر‌های همرَفتی همراه با رگبار و رعدوبرق

زمان شروع: دوشنبه 1401/05/03

زمان پایان: پنج‌شنبه 1401/05/06

نوع مخاطره: رگبار و رعدوبرق گاهی وزش باد شدید موقت

منطقه اثر:

دوشنبه 1401/05/03: مازندران، گلستان، خراسان شمالی، شمال استان‌های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی.

سه‌شنبه 1401/05/04: جنوب خراسان جنوبی، یزد.

چهارشنبه 1401/05/05: نیمه شرقی گیلان، مازندران، ارتفاعات استان‌های تهران، قزوین، البرز، مرکزی.

پنج‌شنبه 1401/05/06: شرقی گیلان، مازندران، ارتفاعات استان‌های تهران، البرز، قزوین، مرکزی.

اثر مخاطره: احتمال صاعقه، احتمال آبگرفتگی معابر و جاری شدن روان آب به شکل محلی و محدود، احتمال بالا آمدن ناگهانی سطح آب روخانه‌های فصلی، احتمال شکستن درختان کهنسال، احتمال سقوط‌اشیاء از ارتفاعات و احتمال تأخیر در پرواز.

توصیه: احتیاط در صعود به ارتفاعات، عدم پارک خودرو در اطراف درختان فرسوده و ساختمان‌های نیمه‌کاره، پرهیز از اتراق در بستر رودخانه‌ها و احتیاط در عبور از حاشیه مسیل‌ها.

توصیف سامانه دوم: باد و گردو خاک

نوع مخاطره: خیزش و نفوذ گردو خاک و وزش شدید باد/تسنیم