کدام واکسن‌ها اثرگذاری بیشتری روی BA5 دارند؟

 «کرونا برگشت؛ در حالی‌ که تصور پایان اپیدمی ماسک‌ها را از صورت‌ها برداشت و عملیات واکسیناسیون را کند کرد اما حالا این ویروس مجدد دست به خودنمایی زده است. این‌ بار با زیرسویه جدیدی از امیکرون؛ اگر چه هنوز مشخص نیست BA4 و BA5 در ایران تبدیل به واریانت غالب شده باشند اما تصور آن دور از انتظار نیست. حمید سوری، اپیدمیولوژیست و عضو کمیته علمی ستاد کرونا، در این‌ باره به خبرآنلاین می‌گوید: «اینکه BA5 واریانت غالب در کشور باشد، هنوز تایید نشده است. متاسفانه ما یک نظام مراقبت ژنومیک نداریم تا به کمک آن بتوانیم درباره اینکه کدام زیرسویه از امیکرون در ایران شیوع پیدا کرده، نتیجه درست بگیریم اما احتمال اینکه BA5 در ایران مانند برخی از کشورهای دیگر تبدیل به واریانت غالب شود وجود دارد.»

مواجهه واکسن با زیرسویه BA5

حالا در آستانه ورود به موج جدیدی از شیوع کرونا یکبار دیگر بحث بالابودن ایمنی جامعه در برابر این ویروس مطرح شده است؛ ایمنی‌ای که واکسن‌ها در بالابردن آن نقش زیادی دارند اما گذر زمان و جهش ویروس می‌تواند اثر واکسن‌ها را کم کند. سوری در این‌ باره بیان می‌کند: «اثربخشی واکسن‌های تولیدشده به‌مرور زمان که ویروس جهش پیدا می‌کند کم می‌شود، همچنین با گذشت زمان سطح ایمنی افرادی که واکسن تزریق کردند کاهش پیدا می‌کند. این دو مورد سبب می‌شود آسیب‌پذیری مردم در برابر واریانت‌های جدید بیشتر شود.»

در مواجهه با کاهش ایمنی یکی از اقدامات تزریق دز یادآور واکسن است اما باید گفت یکی از ویژگی‌های سویه امیکرون این است که این ویروس در برابر واکسن‌ها مقاوت زیادی دارد؛ اگر چه واکسن‌های موجود در دنیا توانستند در برابر زیرسویه‌های BA1 و BA2 اثرگذاری مثبتی داشته باشند اما گزارش‌ها نشان می‌دهد زیرسویه BA5 واکسن‌گریزتر است؛ به‌ویژه در برابر واکسن‌هایی که از پلتفرم ویروس کشته‌شده استفاده کردند مانند سینوفارم یا واکسن تولید داخل برکت. حالا با در نظر گرفتن اینکه احتمال دارد زیرسویه BA5 در کشور شیوع پیدا کند یک سوال پیش می‌آید: اینکه آیا واکسن‌های موجود در ایران در برابر زیرسویه جدید امیکرون ایمنی ایجاد می‌کنند؟

سوری در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «ما از گذشته یک تعدادی واکسن در کشور داریم که بعید است آنها اثربخشی زیاد در برابر زیرسویه جدید امیکرون داشته باشند. در چنین شرایطی خیلی از کشورها به دنبال این هستند که واکسن‌ها را اصلاح کنند تا اثربخشی آنها بر واریانت‌های جدید افزایش پیدا کند. این اتفاق باید در میان واکسن‌سازهای کشور ما هم انجام شود یا باید از واکسن‌هایی استفاده شود که اثربخشی مناسبی در برابر واریانت‌های جدید دارند. اگر در این‌ باره اقدامات جدی صورت نگیرد می‌شود برای آینده نگران بود.»

در همین‌ باره مسعود یونسیان، اپیدمیولوژیست و عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا، می‌گوید: «اصولاً BA5 نسبت به واکسیناسیون مقاوت بیشتری دارد. ایده‌آل این است که ما بتوانیم واکسنی علیه زیرسویه BA5 درست کنیم اما ساخت این واکسن زمان زیادی لازم دارد و تا آن مرحله موج ایجادشده توسط BA5 رد شده و ممکن است سویه یا زیرسویه دیگری شیوع پیدا کند. بنابراین ممکن است به لحاظ اقتصادی برای شرکت‌های واکسن‌ساز به‌صرفه نباشد؛ هر چند برخی از کشورها این ریسک را انجام می‌دهند.»

چه باید کرد؟

همان‌ طور که گفته شد واکسن‌های موجود به‌ویژه واکسن‌هایی از نوع ویروس کشته‌شده سطح ایمنی کمتری در برابر انواع زیرسویه‌های میکرون به‌خصوص زیرسویه BA5 ایجاد می‌کنند اما باید پرسید با توجه به احتمال شیوع گسترده این زیرسویه و وجود واکسن‌هایی با پلتفرم ویروس کشته‌شده در ایران، بهترین اقدام چیست؟

سوری در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «در این شرایط مناسب‌ترین گزینه این است که مردم واکسن‌های موجود را تزریق کنند؛ به‌خصوص در گروه‌های پرخطر مانند سالمندان و افراد دارای بیماران زمینه‌ای یا افرادی که بیش از شش ماه از آخرین تزریق واکسن‌شان گذشته است.»

همچنین یونسیان در واکنشی مشابه بیان می‌کند: «ما در روزهای آینده مراسم‌های تجمعی مانند ایام محرم و راهپیمایی اربعین داریم. این در حالی‌ است که در عراق موارد ابتلا به صورت انفجاری در حال افزایش است. در چنین شرایطی اگر امروز اقدامات مناسب درخصوص تزریق واکسن انجام ندهیم شرایط سخت می‌شود. بنابراین الان یکی از موثرترین استراتژی‌ها تکمیل واکسیناسیون با یک پلتفرمی متفاوت از واکسن‌های گذشته است و چون اکثر افراد در کشور ما واکسن سینوفارم و برکت تزریق کرده‌اند، این افراد باید به سراغ پلتفرم جدید بروند.»

او ادامه می‌دهد: «ما در حال حاضر و در آینده نزدیک دسترسی به واکسن‌های مناسب برای زیرسویه BA5 نداریم. موج بالارونده کرونا هم در چند هفته آینده به پیک می‌رسد و فروکش می‌کند. بنابراین الان تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که افرادی که از واکسن‌ها با نوع ویروس کشته‌شده استفاده کرده‌اند برای دوز یادآور (سوم یا چهارم) از پلتفرم‌های ویکتوری استفاده کنند یعنی همان واکسن‌هایی که ماده ژنتیکی را روی یک ویروس بی‌خطر سوار کردند مانند واکسن‌های آسترازنیکا و اسپوتنیک. یا از واکسن با پروتئین ویروسی که در کشور ما مدل مشخص آن واکسن پاستور (پاستوکووک) و اسپایکوژن هست استفاده کنند. استفاده از این نوع واکسن‌ها می‌تواند تقویت ایمنی مناسب‌تری ایجاد کند.»

یونسیان در پایان می‌گوید: «مشکل امروز ما عدم استقبال از تزریق واکسن است. طی یکی - دو هفته آینده باید یک موج و کمپین برای تزریق واکسن راه بیفتد. مهم این است که زمان از دست نرود، ما می‌خواهیم از تلفات موج هفتم جلوگیری کنیم بنابراین بهترین زمان برای تکمیل واکسیناسیون همین امروز است. حتی دولت می‌تواند برای افرادی که واکسن تزریق نکردند محدودیت‌هایی ایجاد کند؛ چراکه این افراد دارند سلامت و اقتصاد جامعه را به مخاطره می‌اندازند، دولت می‌تواند برای این افراد از شرکت در مسافرت‌ها یا سالن‌های ورزشی و موارد دیگر محدودیت ایجاد کند. این افراد هم حق اعتراض ندارند؛ چراکه دارند سلامت عمومی را با عقاید خودشان به خطر می‌اندازند.»