افزایش فرزندآوری در دوران کرونا/ پوشش بیمه‌ای خدمات ناباروری

کمال حیدری در نشست خبری که همزمان با هفته سلامت و به‌مناسبت هفته ملی جمعیت، برگزار شد، گفت: در زمان حاضر با توجه به اینکه میزان رشد فرزندآوری به‌شدت پایین آمده و این موضوع جزو بحران‌‌های آتی کشور است، یکی از دغدغه‌‌های جدی نظام، بحث جمعیت است و به همین دلیل امسال وزارت بهداشت به‌صورت جدی به این موضوع پرداخته است، لذا، باروری سالم و درمان ناباروری و فراهم شدن زیرساخت‌‌های لازم و حمایت از ازدواج‌های دانشجویی طبق قانون از جمله برنامه‌های وزارت بهداشت است.

وی افزود: از آذر ماه سال گذشته با توجه به اهمیت موضوع، درخواست تشکیل قرارگاهی را داشتیم که به‌دستور وزیر بهداشت با دبیری معاونت بهداشت و با حضور کلیه دست‌اندرکاران تشکیل شد. تقریباً 60 درصد از قانون جمعیت مربوط به وزارت بهداشت و 25 درصد از این 60 درصد مربوط به حوزه معاونت بهداشت است. از آنجا که معاونت بهداشتی خط اول تماس با جامعه است، تکالیفی به‌عهده این معاونت است که در چهار مقوله متمرکز می‌شود؛ یکی پیشگیری و تشخیص زودهنگام ناباروری، یکی آموزش‌‌های پیش از ازدواج، یکی حمایت از مادران باردار بی‌بضاعت است و دیگری بحث تسهیل خدمات زایمانی در راستای ترویج زایمان طبیعی است که برنامه‌های اصلی معاونت بهداشتی است.

معاون بهداشت وزارت بهداشت عنوان کرد: نکته‌ای که از سوی قرارگاه قابل تأمل است، این است که همه دستگاه‌‌ها در جهت ارتقای مباحث آموزشی در زمینه باروری سالم، درمان ناباروی، توسعه خدمات ناباروری، توسعه پوشش‌های بیمه‌‌ای، ترویج ازدواج‌‌های دانشجویی و... تلاش کنند. در اصل قرارگاه سلامت و جوانی جمعیت که در وزارت بهداشت تشکیل شد، اکنون در استان‌ها هم در دانشگاه‌‌های علوم پزشکی به‌صورت متناظر شکل گرفته است و کنار این استاندار هر استان مسئول قرارگاه‌‌های استانی است، زیرا بحث جمعیت، یک مقوله بین‌بخشی است و همه دستگاه‌‌ها باید نقش خودشان را در این زمینه ایفا کنند.

حیدری تصریح کرد: بحث جمعیت در کشور به یک مقوله فرهنگی مبدل شده است و برخی از جوانان ما آن‌طور که باید به اهمیت فرزندآوری در راستای سلامت روانی، معنوی و اجتماعی و خانوادگی خودشان توجه ندارند و متأسفانه بحث توجه به فرزندآوری به‌عنوان یک ارزش کمرنگ شده است که باید با جدیّت به آن بپردازیم.

وی در ادامه این نشست، درخصوص تسهیلات در نظر گرفته‌شده برای فرزندآوری، خاطرنشان کرد: این موضوع در جهت تقویت دغدغه‌‌های وزارت بهداشت است، اما در حوزه وزارت بهداشت قرار ندارد، باید به این نکته توجه کنیم که یکی از ابعادی که می‌‌تواند ما را در راستای افزایش جمعیت کمک کند، تسهیلاتی است که به زوجین داده می‌شود که در دنیا هم هر کشوری براساس ظرفیتش، بهترین تسهیلات را در اختیار آنها قرار می‌‌دهند تا خانواده و به‌ویژه مادران بتوانند با کمترین دغدغه به فرزندآوری بپردازند.

وی ادامه داد: آنچه در مجلس شورای اسلامی به آن پرداخته شده، براساس وسعی بوده است که توانستند در نظر بگیرند، قطعاً این تسهیلات باید افزایش یابد که البته در قانون، در 5 سال اول فرزندآوری، افرادی که بر اساس آزمون وسع، بضاعت کمتری دارند، حمایت می‌‌شوند. هرچه در زمینه حمایت‌‌ها، هزینه کنیم، گویا در حوزه جمعیت و آینده کشور سرمایه‌‌گذاری کرده‌ایم. باید در جهت تقویت این برنامه از نظر مالی ـ حمایتی، تسهیلات لازم در نظر گرفته شود.

وی با بیان اینکه این قانون به‌مدت هفت سال گذاشته شده است تا محک بخورد، گفت: البته این‌طور نیست که بعد از هفت سال اگر نیاز به اصلاحی باشد، انجام می‌‌شود، بلکه در زمان حاضر هم اگر مشخص شود که موضوعی باید تغییر کند یا تقویت شود، به آن پرداخته می‌‌شود.

وی ادامه داد: در عین حال باید توجه کرد که یکی از راه‌‌های مهم و اصلی در حوزه جمعیت این است که بتوانیم تسهیلات خوبی را فراهم کنیم، همچنین این بحث، فرهنگی است؛ در آموزه‌‌های دینی ما آمده است که "هرآن‌کس که دندان دهد، نان دهد."، فرزندآوری برکتی را در زندگی ایجاد می‌‌کند که هر کودکی که متولد شود، خداوند رزق و روزی او را هم فراهم می‌‌کند، اما به‌هرحال بحث تسهیلات بسیار کمک‌کننده است و دولتمردان و دستگاه‌ها باید در این جهت برنامه‌‌ریزی کنند. آنچه در سبد خانوار به خانواده‌‌ها فشار وارد می‌‌کند، از بحث مسکن گرفته تا آموزش و مباحث معیشتی و... در این قانون دیده شده است و امیدواریم در راستای اجرای بهتر آن، این مباحث تقویت شود.

معاون بهداشت وزارت بهداشت درخصوص جزییات تقویت نظام شبکه، ابراز کرد: بعد از چهار دهه نظام شبکه توفیقاتش را در حوزه سلامت نشان داد. متأسفانه یکی دو دهه بود که نظام شبکه دچار بی‌مهری شده بود و به‌تدریج دچار اضمحلال و کاستی‌‌هایی از نظر فضای فیزیکی، نیروی انسانی و... شده بود. وزارت بهداشت قرارگاهی برای تقویت نظام شبکه ایجاد کرد و برنامه‌‌هایی را برای این موضوع، تدوین کرده‌‌ایم.

وی ادامه داد: امیدواریم بودجه‌‌ها تأمین شوند و زودتر بتوانیم این اقدامات را آغاز کنیم. از نظر نرم‌افزاری، برای تقویت نظام شبکه بسته‌های خدمتی دیده شد و از طرفی برای ساختارهای آن برنامه‌‌ریزی شد. در زمینه نیروی انسانی از پزشک گرفته تا مراقب و... بسته به نیازهای روز، اقدام می‌‌کنیم. مهمترین موضوع هم بحث پرونده الکترونیک سلامت است که مراحل تکامل خود را طی این چند ماه اخیر طی کرد و سامانه سیب را تقویت کردیم و به‌زودی بر اساس همتی که در معاونت درمان وجود دارد، سامانه مراقبت‌های اولیه بهداشتی "سیب" به سامانه‌‌های درمانی متصل می‌‌شود تا مقدمه‌ای برای اجرای طرح پزشک خانواده در سراسر کشور باشد، اینها اقداماتی است که در راستای تقویت نظام شبکه انجام می‌شود.

افزایش فرزندآوری در دوران کرونا

وی گفت: در دوره کرونا به‌خلاف تصور، میزان فرزندآوری بیشتر شد، البته نمی‌‌توان به موضوع استناد کرد و شاید یک روند موقت بوده باشد و امیدواریم که این وضعیت استمرار یابد، در عین حال، در دوران کرونا ثبت ازدواج هم بیشتر شد که امیدواریم آن هم ادامه پیدا کند، البته متأسفانه در زمینه مسائل فرهنگی، یکی از معضلات ما، فضای مجازی است؛ درست است که مباحث اقتصادی، معیشتی و حمایتی در زمینه فرزندآوری مهم است، اما القای فضای ناامیدی و این‌که فرزندآوری دردسر دارد، در فضای مجازی مزید بر علت است. امیدوارم ـ با تسهیلاتی که در حوزه آموزش، اشتغال، ازدواج و... در قانون دیده شده است و همان‌طور که مجلس اعلام کرده است اعتبارات آن دیده شده و حتی تحقق یافته است ـ بتوانیم همین مسیر را استمرار دهیم.

حیدری ادامه داد: موضوع تک‌فرزندی نیز دغدغه دیگری است که باید با جدیّت به آن بپردازیم. باتوجه به اینکه فرصت زمانی برای بارداری کم است و سن ازدواج هم مقداری بالا رفته است، باید بتوانیم از این فرصت، بهترین استفاده را ببریم. بیشترین تمرکز و تأکیدمان در استان‌هایی است که TFRشان (نرخ کلی باروری) پایین است، متأسفانه این استان‌‌ها با حد جانشینی فاصله دارند و باید تلاش کنند در مباحث فرهنگی، مشاوره دادن و... اقدام کنند تا بتوان این خلأ را جبران کرد.

وی عنوان کرد: کلمه "مادران پرخطر" را از این به بعد "مادران بیش‌مراقبت" تلقی می‌‌کنیم، زیرا الفاظی را که بار منفی دارد نباید مطرح کرد و این مادران بیشتر مورد مراقبت قرار می‌‌گیرند. باید توجه کرد که بسیاری از آسیب‌هایی که در جامعه می‌بینیم ناشی از تک‌فرزندی است، در واقع والدین در این زمینه فقط خود را درنظر می‌گیرند و از اینکه کودک تک‌فرزندشان در آینده با چه مسائلی روبه‌رو می‌شود، آگاهی ندارند. پژوهشی که چند سال قبل انجام شده، نشان داده است که مباحث اقتصادی رتبه پنجم را در عدم فرزندآوری دارد و مباحث و فضای فرهنگی، بیشترین تأثیر را در عدم فرزندآوری دارد، امیدوارم با تلاشی که صورت می‌گیرد، بتوانیم رویکرد فرهنگی را اصلاح کنیم، این وظیفه همه دستگاه‌ها، ارگان‌ها، رسانه‌ها، هنرمندان و... است، همه باید در این جهاد کمک کنیم تا آینده کشور سرافراز و بانشاط و بالنده باشد.

معاون بهداشت وزارت بهداشت تأکید کرد: در مورد کشورهایی که درصدد هستند که کشور ما را زمین‌‌گیر کنند، اسنادی لو رفته است که آنها در تلاش هستند که کشور ما را در بحث جمعیت تحت‌تأثیر قرار دهند و ضعیف کنند، بنابراین اگر عِرق ملی داریم، باید همه با هم برای این مقوله تلاش کنیم تا پویایی، سلامت و جوانی جمعیت را حفظ کنیم.

پوشش بیمه‌ای خدمات ناباروری

در ادامه این نشست خبری،‌ سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت اظهار کرد: هدف همه ما این است که بتوانیم بحران پیری جمعیت و کاهش فرزندآوری را در اسرع وقت حل کنیم. عوامل این بحث بسیار متعدد هستند و وزارت بهداشت هم به‌عنوان یکی از این عوامل که می‌تواند تسهیل‌‌گر باشد و کمک کند، در قانون جوانی جمعیت در نظر گرفته شده است و وظایفی برای وزارت بهداشت تعیین شده است و قصد ما این است که به بهترین شکل قانون را اجرا کنیم، حتی بیش از این تلاش می‌‌کنیم که با امکاناتی که وزارت بهداشت دارد، بتوانیم به رفع این مشکل کمک کنیم. فکر می‌‌کنم که مهمتر از بحث جمعیت در کشور وجود ندارد، زیرا بحث سرمایه انسانی است. زمانی که کشورمان پیر شود، در همه زمینه‌‌ها کشور دچار آسیب می‌‌شود. برنامه‌‌های ترتیب داده‌شده در این جهت است که بتوانیم سریع‌‌تر از این بحران خارج شویم.

وی درباره تسهیلات حمایتی برای کاهش هزینه‌های درمان ناباروری و حمایت از زوج‌های نابارور، گفت: در زمینه تسهیلات حمایتی که در حوزه ناباروری پی‌ ‌بینی شده، مهمترین کار بحث گسترش پوشش بیمه‌ای است. ازآن‌جایی که در گذشته بحث کنترل و تنظیم جمعیت در برنامه وزارت بهداشت بوده است، هیچ‌یک از خدمات ناباروری تحت پوشش قرار نداشته است، درحالی که اکنون که ریل تغییر کرده است و هدف فرزندآوری و افزایش جمعیت است، مهمترین کار این است که بتوانیم خدمات درمان ناباروری و خدمات مربوط به افزایش جمعیت را تحت پوشش قرار دهیم. طی دو سه روز گذشته بیش از 5میلیون از جمعیت کشور را که هیچ پوشش بیمه‌ای نداشتند و جزو سه دهک کم‌برخوردار بودند، به‌صورت رایگان تحت پوشش بیمه قرار دادیم بنابراین یک قدم بسیار بزرگ برداشته شد.

وی اضافه کرد: از طرفی تقریباً تمام خدماتی که در حوزه ناباروری ارائه می‌‌شود، مانند خدمات پاراکلینیک، سونوگرافی، IVF و داروهایی که استفاده می‌شوند، آزمایش‌‌ها و جراحی‌‌ها تحت پوشش بیمه قرار گرفتند.

غربالگری پیش از زایمان حذف نشده است

کریمی درباره وضعیت غربالگری‌های پیش از زایمان، گفت: متأسفانه درباره غربالگری هجمه‌هایی اتفاق می‌افتد مبنی بر اینکه قرار است غربالگری حذف شود، اصلاً این‌طور نیست، قرار نیست که غربالگری حذف شود و در قانون هم کاملاً تشریح شده است که این غربالگری باید چگونه انجام شود. اگر پدر و مادر خودشان درخواست و تمایل به انجام غربالگری داشته باشند، به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند و باتوجه به صحبتی که با آنها می‌شود و ریسکی که وجود دارد، وارد پروسه غربالگری در آن بیماری خاصی می‌‌شوند که درباره‌ آن نگرانند بنابراین غربالگری اصلاً حذف نشده، فقط مقداری تخصصی‌تر شده است. نگرانی‌ای که مطرح می‌شود مبنی بر اینکه غربالگری حذف شده است و قرار است تعداد زیادی فرزند معلول متولد شوند نادرست است و این‌طور نیست، غربالگری کاملاً قابل انجام است.

وی ادامه داد: در عین حال وقتی به انجام غربالگری توصیه می‌شد، به‌دنبال آن ناراحتی‌‌هایی که برای پدر و مادر ایجاد می‌‌شد و خانواده‌ها تا پایان بارداری نگران بودند که نکند که "فرزند من معلول باشد!"، اکنون مقداری از آن فضای سنگین فاصله می‌گیریم، وگرنه غربالگری حذف نشده است.

وی درباره غربالگری در بارداری‌های پرخطر با توجه به افزایش سن ازدواج، گفت: عدد 35سالگی را به‌عنوان بارداری پرخطر در نظر گرفته‌ بودیم، در حالی که این‌طور نیست و بسیاری از مادرانی که در سنین بالاتر هم هستند، می‌توانند فرزند سالم داشته باشند. باید توجه کرد که خود کلمه "پرخطر" برای مادر استرس ایجاد می‌‌کند و ممکن است انگیزه زوجین را برای فرزندآوری بعد از 35سالگی کم کند، در نتیجه ما سعی می‌کنیم کلمه پرخطر را کمتر استفاده کنیم تا بار روانی برای زوجین کمتر شود.

وی در پاسخ به سؤالی درباره وضعیت کلینیک‌های پساکووید که قرار است در زمینه عوارض بعد از کرونا کار کنند، گفت: قرار نیست که مجدداً کلینیکی به‌عنوان کلینیک پساکووید بسازیم، این هدر دادن منابع است، بلکه ما تعداد زیادی کلینیک ویژه در بیمارستان‌‌ها داریم که در این کلینیک‌ها باید استفاده بهینه داشته باشم. چند بیماری است که در دوران پساکووید افزایش می‌یابد، مانند مشکلات روحی و روانپزشکی ناشی از اضطراب و افسردگی، دیابت که برخی مطالعات نشان داده است که مبتلایان به کووید تا 40 درصد ممکن است افزایش ریسک ابتلا به دیابت داشته باشند و بیماری‌های قلبی و عروقی. ما در این کلینیک‌ها می‌خواهیم روی این موارد تمرکز بیشتری داشته باشیم و راهکارهایی برای مدیریت و کاهش این بیماری‌ها داشته باشیم.

معاون درمان وزارت بهداشت در پاسخ به سؤالی درخصوص تمایل 60درصدی زنان به سقط جنین، بیان کرد: من این عددها را تأیید نمی‌کنم و نمی‌‌دانم منبع این اعداد و ارقام چه هست، اصلاً این میزان تمایل به سقط جنین را در بانوان تأیید نمی‌کنم.

رسانه‌ها باید در مقوله فرهنگی فرزندآوری کار کنند

وی ادامه داد: ارتباط مسائل مالی و اقتصادی با فرزندآوری، بسیار مهم است، اما رابطه آنها خطی نیست، به‌طوری که اگر بررسی کنید خانواده‌های پرفرزند، خانواده‌های متمولی نیستند، به‌نظر من یکی از عوامل مهم بحث امید به آینده است و نگرانی‌هایی است که خانواده‌ها دارند که رسانه‌ها باید روی آن کار کنند. ایجاد امید به آینده و رفع نگرانی‌‌ها باعث می‌شود که فرزندآوری افزایش یابد وگرنه بسیاری از خانواده‌‌هایی که از نظر اقتصادی مشکلی ندارند و متمول هستند، فرزندآوری ندارند، یا تعداد فرزند کمی دارند، بنابراین مسائل اقتصادی مهم است، اما رابطه‌‌اش با فرزندآوری خطی و مستقیم نیست، بلکه بحث‌های فرهنگی بسیار پررنگ‌تر است.

شایع‌ترین علت مرگ در سنین جوانی تصادفات و تروما است

وی گفت: به‌محض اینکه صحبت از جمعیت می‌‌شود ما به فرزندآوری و تولد و زایمان فکر می‌کنیم در حالی که همه مباحث این نیست و حفظ جمعیت جوان نیز یکی از اولویت‌‌های مهم است. زحمات زیادی کشیده می‌‌شود تا کودکی به دنیا آید و به جوانی برسد، حال این جوان بر اثر یک تصادف از بین می‌رود، این خسارت بزرگی برای کشور محسوب می‌شود. حفظ جمعیت جوان، فقط فرزندآوری نیست، بلکه کمک به نگه‌داشتن جمعیت جوان نیز اهمیت دارد، البته که فرزندآوری باید حتماً صورت گیرد، اما حفظ جمعیت جوان هم باید انجام شود، شایع‌ترین علت مرگ در سنین جوانی بحث تصادفات و تروما است، در عین حال ممکن است این افراد در حوادث معلول شوند که نیاز به حمایت داشته باشند، بنابراین، کشور باید روی این موضوع نیز کار کند، در واقع، علاوه بر فرزندآوری، باید به بعد از فرزندآوری نیز بیندیشیم./تسنیم