دلایل واردات ناکام واکسن‌های «کرونا» چه چیست؟

کرونا برای بار دیگر و این بار با سویه "دلتا" در حال پیشتازی و گردش در نقاط مختلف کشور است؛ دوباره نقشه کشور آتشین شده و روند تصاعدی بیماران و البته کشته‌های کووید، همچنان چالش وزارت بهداشت در روزهای پایانی کارش در دولت دوازدهم است. در شرایطی که هنوز از پیک چهارم کرونا به طور کامل خارج نشده بودیم، چند روزی است که کشور وارد پیک پنجم شده؛ آن هم با ویروسی که قدرت سرایتش ۶۰ برابر بیشتر از ویروس انگلیسی در موج قبلی است.

متخصصان تنها راه برون رفت از این شرایط و مدیریت بیماری را واکسیناسیون و افزایش سرعت آن در کشور می‌دانند؛ این درحالیست که آمارهای رسمی تزریق واکسن حاکی از آن است که با گذشت بیش از پنج ماه از آغاز واکسیناسیون علیه کووید در کشور، هنوز در مراحل ابتدایی آن قرار داریم؛بر اساس اعلام وزارت بهداشت تا کنون ۱۴ میلیون و ۲۲۹ هزار و ۱۲۰ نفر دُز اول واکسن کرونا و سه میلیون و ۵۳۱ هزار و ۱۴۲ نفر نیز دُز دوم را تزریق کرده اند و مجموع واکسن های تزریق شده در کشور به ۱۷ میلیون و ۷۶۰ هزار و ۲۶۲ دُز رسید.

از ابتدای طرح مبحث واکسن نیز اعلام شد برای دستیابی به اهداف نهایی واکسیناسیون و قطع گردش ویروس، باید نسبت به مصون کردن حداقل ۷۰ درصد جامعه اقدام کرد و بر این اساس باید نزدیک به ۶۰ میلیون نفر در کشور واکسینه شوند. در همین راستا وزارت بهداشت تاکید کرد که تامین واکسن کرونا در کشور را از سه طریق واردات، تولید داخل و تولید مشترک به شرط انتقال دانش فنی، پیگیر است و بر همین اساس نیز با تدوین و تصویب سند ملی واکسیناسیون کرونا در کشور، اولویت‌های تزریق گام به گام را اعلام کرد. هرچند واردات واکسن با چالش‌های جدی مواجه شد که دلیلی اصلی این موضوع بدعهدی کشورهای سازنده واکسن در تحویل واکسن‌های خریداری شده عنوان شده است؛ هرچند بخش خصوصی نیز طی روزهای اخیر انتقادهایی را به وزارت بهداشت در زمینه تعلل در ارائه مجوز واردات مجوز واکسن وارد کرده است. در همین راستا یا علیرضا رئیسی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا گفت‌وگو کردیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

*آقای دکتر کشور ما تا کنون از چه روش‌هایی اقدام به واردات واکسن کرده است؟

جمهوری اسلامی ایران از زمان شیوع بحران کرونا از چند طریق اقدام به تامین واکسن کرونا کرد. تأمین واکسن از طریق کواکس، واردات واکسن از کشورهای مختلف، تولید مشترک واکسن و تولید داخل از جمله روش‌هایی بود که وزارت بهداشت وزارت امور خارجه و بانک مرکزی تمام تلاش خود را طی این مدت به کار گرفتند تا واکسن مورد نیاز را تامین کنند. در راستای واردات واکسن نیز دولت قراردادی را با کشورهای چین، روسیه بسته شد، همچنین از طریق کواکس 16.8 میلیون دز واکسن قرار بود به دست ما برسد که این موضوع محقق نشد.

*واردات واکسن از روسیه به چه دلیل متوقف شد؟

در این مدت وزارت امور خارجه تلاش‌های زیادی را انجام داد و سفرای ما در کشورهای مختلف نیز تلاش‌های بسیاری انجام دادند اما مشکلاتی در این زمینه ایجاد شد، سفیر ما در کشور روسیه تلاش خود را برای بستن قرارداد خرید واکسن به کار گرفت و این موضوع محقق شد اما در آن دوران میزان تولید واکسن در این کشور به میزان کافی نبود، هر کشوری که با پیک کرونا مواجه می‌شود سعی می‌کند ابتدا نیاز خود را تامین کند و بعد از آن اقدام به صادرات واکسن کندو با توجه به شیوع بیماری کرونا در این کشور و کافی نبودن تولید واکسن منجر به ایجاد وقفه در روند ارسال واکسن به کشور شد و درحال حاضر به دلیل شیوع بیماری در این کشور خبری از ارسال واکسن به ایران نیست، اما خط تولید مشترکی که در ایران راه افتاده است از شهریور ماهیانه سه الی چهار میلیون دز واکسن تحویل خواهد داد.

کشور روسیه به شدت درگیر موج دلتا است و میزان واکسیناسیون روسیه نسبت به سایر کشورهای واکسن ساز و تولیدکننده واکسن بالا نیست، درحال حاضر اسپوتنیک ماهانه 5 میلیون دز واکسن تولید می‌کند که این میزان نیز در کشور روسیه مصرف می‌شود، همچنین خط تولید واکسن روسی در کشورهای دیگر نیز تکمیل نشده است و روسیه توانایی اینکه بتواند تا شهریور یا مهر قرارداد خود را نهایی کند شدنی نیست.

*بخش خصوصی تاکنون چقدر واکسن وارد کرده است؟

بخش خصوصی تاکنون 38 مجوز از سازمان غذا و دارو دریافت کرده است اما موفق به واردات واکسن در حجم گسترده نکرده است. بیشترین واکسنی که وارد کشور می‌شود از طریق، بخش خصوصی به جز 314 هزار دز واکسن آسترازنکایی که از روسیه وارد کرد توفیقی در واردات واکسن نداشت، که آن هم تنها دو الی سه هفته تاریخ مصرف داشت و ما بلافاصله پس از واردات اقدام به توزیع آن کردیم.

از آنجاکه اکنون وضعیت تولید واکسن در کشورهای اروپایی افزایش داشته است امیدواریم بخش خصوصی نقش فعال‌تری در زمینه واردات واکسن داشته باشد. به طور مثال کشور کانادا 3.7 برابر مصرف مردم واکسن پیش خرید کرد و بالای 80 درصد جمعیت خود را واکسینه کرده است به طور مثال این کشور مازاد واکسن خود را صادر ا اهدا کرد که می‌توان از این فرصت‌ها برای تامین واکسن استفاده کرد.

*آقای دکتر کشور ایران از جمله کشورهایی بود که در کواکس عضو شد و مقرر شد از این طریق بخشی واکسن مورد نیازش را تامین کند اما این اتفاق رخ نداد؛ دلیل این موضوع چیست؟

ساز و کار کواکس قرار بود در اسفندماه دو میلیون دز واکسن به ایران تحویل داده شود اما بعدا اعلام شد که 1.2 میلیون دز تحویل ایران می‌شود و سپس اعلام شد که این واکسن‌ها فروردین به ایران تحویل داده می‌شود و در نهایت اعلام شد که 200 الی 300 هزار دز واکسن به ایران تحویل داده می‌شود. اروپایی‌ها و واکسن‌سازان بزرگ دنیا به تعهد خود به ساز و کار کواکس پایبند نبودند که همین موضوع منجر به این شد که این ساز و کار به درستی عملیاتی نشود، اما بر اساس رایزنی‌ها مقرر شده است طی ماه‌های آینده 4.5 میلیون دز واکسن به دست ما برسد. متاسفانه کارشکنی‌های کشورهای متعهد به سبد کواکس منجر به ایجاد اختلال شد.

در سازوکار کواکس باید 20 درصد واکسن‌های تولیدی کشورهای سازنده به این سبد واگذار شود تا از این طریق کشورهایی که توانایی ساخت واکسن را ندارند نیز بتوانند مردم خود را واکسینه کنند. کشورهای ثروتمند استکباری عمل کردن و تنها به مردم کشور خود توجه کردند و تعهدشان را زیر پا گذاشتند.

این مشکل تنها برای کشور ما ایجاد نشد بلکه کشورهای دیگر نیز با اخلال در روند تامین واکسن از طریق این سازوکار مواجه شدند.

*واکسن تولید مشترک با کوبا در چه حالی است؟ و میزان تولید واکسن چقدر خواهد بود؟

تولید واکسن مشترک با کشور کوبا برای تولید مشترک آغاز شد اما در این زمینه هم کشور آمریکا تلاش کرد با تحریم برخی بانک‌های کوبا اخلال ایجاد کند اما خوشبختانه روند کار تولید واکسن با کوبا متوقف نشد، این واکسن یکی از واکسن‌های موثر در پیشگیری از ابتلا به کرونا است. از مهرماه 500 هزار دز از این واکسن به کشور خواهد رسید، واکسن کووپاستور تا پایان سال نهایت به 3 الی 4 میلیون دز تولید خواهد رسید و در کشور توزیع می‌شود.

*آخرین وضعیت واردات واکسن طی ماه‌های آتی را تشریح کنید؟

وضعیت واردات با توجه به فعالیت‌های وزارت امور خارجه بهبود یافته است و تا آخر مرداد 8 میلیون دز واکسن دریافت خواهیم کرد، 20 میلیون دز تا آخر شهریور و 30 میلیون دز مهر و آبان به دست ما می‌رسد که عمده آن از کشور چین خواهد بود، پیش بینی می‌شود تا پایان پاییز 40 میلیون دز واکسن اضافه بر واکسن‌های ذکر شده به دست ما برسد، وضعیت واردات واکسن بهبود خواهد یافت به دلیل اینکه اغلب کشورهای اروپایی در حال تکمیل واکسیناسیون هستند و خط تولید واکسن‌ها در کشورهای مختلف پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است لذا وضعیت واردات واکسن به مراتب بهبود خواهد یافت.

*نقش هلال احمر در زمینه تامین واکسن چیست؟ آیا واردات واکسن از کشور چین به تنهایی توسط هلال احمر انجام می‌شود؟

خیر؛ هلال احمر تنها نقش انتقال دهنده واکسن به کشور را بر عهده دارد و کار اصلی توسط وزارت امور خارجه انجام می‌شود و در زمینه تامین ارز و اقدامات فنی نیز بانک مرکزی و وزارت بهداشت انجام می‌شود، این ادعا که تنها هلال احمر اقدام به واردات واکسن کرده است صحیح نیست، به دلیل موضوع تحریم‌ها کشور چین واکسن را به صلیب سرخ تحویل می‌دهد، صلیب سرخ واکسن‌ها به هلال احمر تحویل داده و وارد کشور می‌شود.

*واکسن برکت طی روزهای اخیر مورد هجمه برخی افراد قرار گرفت؛ اثر بخشی این واکسن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

تاکنون بیش از یک میلیون دز واکسن برکت تزریق کرده‌ایم که با کمترین عرضه مواجه بوده است، خوشبختانه استقبال از تزریق این واکسن مطلوب بوده است و با نهایی شدن نتایج مطالعات به زودی نتایج آن منتشر خواهد شد. با راه افتادن خط تولید صنعتی کشور از واکسن‌های خارجی بی نیاز خواهد شد، ما نیاز به تولید داخل داشتیم به دلیل اینکه بیماری کرونا به راحتی دنیا را رها نخواهد کرد؛ واکسن برکت واکسن خوبی است که در آینده خود را به دنیا ثابت خواهد کرد.