چرا همه مردم ایران از یک واکسن استفاده نخواهند کرد

 خبرگزاری مهر: در برنامه تلویزیونی «غیر محرمانه» با موضوع «تولید واکسن ایرانی کووید ۱۹» که با حضور علیرضا بیگلری رئیس انستیتو پاستور، مصطفی قانعی رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا، حسن جلیلی، مدیر تولید واکسن کرونا در ستاد فرمان اجرایی امام (ره) و حسین ملک افضلی محقق و پژوهشگر، برگزار شد، به موضوع استفاده افراد مبتلا و سالم از واکسن کرونا پرداخته شد.

نحوه عملکرد واکسن برای پیشگیری از یک ویروس

علیرضا بیگلری رئیس انستیتو پاستور اظهار داشت: واکسن‌های کووید ۱۹ یا واکسن‌هایی که علیه ویروس جدید ساخته می‌شود، یک نوع آن وقتی است که ویروس را کشت می‌دهیم و ویروس کشت داده شده غیرفعال می‌شود و کل بدنه ویروس به عنوان واکسن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش سنتی تولید واکسن است که تقریباً بیش از یکصد سال مورد استفاده قرار گرفته است.

وی افزود: در سایر روش‌ها ممکن است قسمتی از ژن ویروس را وارد یک سلول کرده و در خارج از بدن، آن سلول برای ما پروتئینی یا قسمتی از پروتئین یک ویروس را تولید کند و آن پروتئین ساخته شده ایی که در بیرون از بدن ساخته شده و یکی از پروتئین‌های ویروس است به عنوان واکسن مورد استفاده قرار می‌گیرد که ایمنی بدن را تحریک کند. در روش دیگری قسمتی از ژن ویروس را داخل یک ویروس دیگر قرار دهیم، و در واقع از آن ویروس دوم به عنوان تاکسی یا ناقل استفاده کنیم که قسمتی از ژن کووید را داخل سلول ببرد و در داخل سلول آنتی ژن کووید را تولید کند که در اینجا تحریک ایمنی صورت می‌گیرد.

بیگلری بیان کرد: نمونه ویروس‌هایی که می‌توانند به عنوان وکتور استفاده بگیرند، آدنه ویروس یا همان ویروس سرماخوردگی است که می‌تواند ژن کووید را داخل سلول ببرد و باعث تحرک سیستم ایمنی شود. و روش دیگری که در دنیا مورد استفاده قرار گرفته است، استفاده از ام آر ان ای یا دستور ساخت پروتئین کووید ۱۹ است، که مستقیماً به بدن تزریق می‌شود و ام آر ان ای می‌تواند به صورت کاملاً مستقیم پروتئین یا آنتی ژن مورد نظر ویروس را بسازد و این آنتی ژن است که مورد تحریک ایمنی می‌شود.

وی افزود: خوشبختانه در کشور ما همه روش‌ها، زیرساخت‌ها و پلتفرم‌ها پیشرفته است و آنچه در شرکت برکت شاهد هستیم، ساخت ویروس توسط کشت و استفاده از واکسن غیرفعال است که مزایای خود را دارد. واکسنی که در مؤسسه پاستور با انتقال فناوری و با همکاری کشور کوبا ساخته می‌شود واکسنی است که در واقع پروتئین ویروس مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته واکسن پاستور، واکسن مشترکمان است که این واکسن کنتوژه شده و باعث شده تا ایمنی زایی افزایش پیدا کند. که این واکسن‌ها مزایای خود را دارند و معمولاً بی خطر هستند و واکسن مؤسسه رازی نیز همین مسیر را رفته است.

تست‌های واکسن انستیتو پاستور

بیگلری در ادامه گفت: راه بعدی، راه آدنه ویروس است که مثال ساده آن واکسن اسپوتنیک روسی است و همینطور ویروس آسترازنکا که از وکتورهای آدنا ویروسی استفاده می‌کنند که نکته‌های خاص خود را دارند که می‌بایست مورد بررسی قرار گیرد. و در انستیتوپاستور ایران آدنه ویروس نیز ساخته شده است و تست‌های حیوانی آن پشت سر گذاشته شده ولی هنوز وارد تست‌های انسانی نشده که امیدوار هستیم به انجام برسد.

وی همچنین عنوان کرد: در زمینه ام ار ان ای هم کار شروع شده و کارهای حیوانی آن انجام شده است، ولی با توجه به اینکه ام ار ان ای شیوه‌ای است که باید امتحان خود را پس دهد و اولین بار است که به صورت گسترده از این روش به عنوان واکسن استفاده می‌کنیم، قدری باید تأمل کرد که آزمایش‌های خود را پشت سر بگزارد و جمعیت وسیعی از این واکسن استفاده کنند تا مطمئن شویم عوارض طولانی مدتی بر این روش مترتب است یا خیر.

رئیس انستیتو پاستور با بیان اینکه با توجه به اینکه زیرساخت واکسن وجود دارد و جوانانی آشنا به این دانش در کشور داریم توانستیم این عقب افتادگی را جبران کنیم، تصریح کرد: انستیتو پاستور ایران ۱۰۰ سالگی خود را پشت سر گذاشت و امسال وارد قرن دوم فعالیت خود شد. ما در برابر بیماری‌های مختلفی محور تشخیص را بر عهده گرفت و در اوج تحریم ورق را به نفع مردم برگرداند و این امر فقط با تکیه بر دانش بومی محقق شد.

۷۰ درصد از واکسن‌های دنیا در ۱۰ کشور توزیع شده است

وی با بیان اینکه همه پایه‌های پزشکی کشوری واکسن می‌سازد رشد می‌کند و زیرساخت محکمی را فراهم می‌سازد، ادامه داد: کشوری بتواند دو تا سه واکسن بساز، می‌تواند چندین واکسن هم تولید کند. اگر همین واکسن را بخواهیم بخریم باید چندین برابر هزینه کرد. در شرایط کرونا عدالتی در توزیع واکسن نبود. امروز دنیا به ۱۶ میلیارد دوز واکسن نیاز دارد ولی ۷۰ درصد از واکسن‌هایی که تولید، توزیع و تزریق شده است، در ۱۰ کشور دنیا است. اگر تولید نکنیم حداقل در یک وقت مناسب واکسنی به ما نخواهد رسید.

آغاز واکسیناسیون عمومی از خرداد ۱۴۰۰

بیگلری با اشاره به اینکه در بین کشورهای اسلامی فقط ایران و اندونزی توانستند در عرصه واکسن فعال باشند، گفت: ما افتخار داریم، ابله و فلج اطفال را با واکسن داخلی مهار کنیم. همه ایرانیان واکسنی از پاستور در بدنشان وجود دارد و کنترل کیفی هم بسیار معتبر است. در مورد کویید ۱۹ هم با وجود اینکه تأخیر اولیه داشتیم، اما همه پلتفرم‌ها را آغاز کردیم و به خوبی پیش رفتیم.

وی با بیان اینکه واکسنی که ما در حال ساخت هستیم دو واکسن است، گفت: یک واکسن برای پیشگیری کامل است یعنی افرادی که اصلاً تاکنون کرونا نگرفتند. واکسن دیگر هم واکسنی است که برای افرادی که تاکنون کرونا گرفته اند، توصیه می‌شود که این نوع واکسن بسیار هوشمندانه است.

رئیس انستیتو پاستور با اشاره به زمان اجرایی شده فاز انسانی واکسن انستیتو پاستور، تصریح کرد: امیدواریم خردادماه اولین تولید واکسن برای واکسیناسیون عمومی را داشته باشیم. همچنین واکسن شرکت رازی هم به زودی به ثمر می‌رسد که امیدواریم با چند ماه تأخیر این واکسن هم قابل عرضه باشد.

فاز دوم واکسن کووید ۱۹ ستاد اجرایی امام

حسن جلیلی مدیر تولید واکسن کرونا در ستاد فرمان اجرایی امام (ره) گفت: واکسنی که در گروه دارویی برکت در حال حاضر فاز اول مطالعاتی بالینی خود را تقریباً سپری کرده است و در آستانه ورود به مطالعه فاز دوم قرار گرفته، واکسن ایناکتیویتت یا کشته شده یا غیرفعال است.

وی با بیان اینکه از نهم دیماه تزریق واکسن در فاز تزریق انسانی شروع شد و پیش بینی می‌شود که ۱۴ اسفند آخرین نفری که وارد فاز مطالعه ما شده است، ۲۸ روز بعد را سپری کند تا فاز اول به اتمام برسد، افزود: در حال حاضر ۵۶ نفر وارد مطالعه فاز اول شدند و تقریباً همگی آنها فاز دوم واکسن را دریافت کردند و خوشبختانه تاکنون سلامت واکسن تاکنون نتایج رضایت بخشی داشته است و امیدواریم اواخر اردیبهشت و اوایل خردادماه سال آینده فاز دوم و سوم به اتمام برسد.

جلیلی درباره روند ساخت واکسن ایرانی کرونا، تصریح کرد: در میدان مسابقه واکسن کووید دیرتر از دنیا اقدام کردیم چون مبتلا به این ویروس تا این حد نبودیم. همین شرکت چینی قدم‌های مهمی درباره واکسن سارس برداشته بود، اما با توجه به جهش این ویروس واکسن آن مفهومی نداشت وارد بازار شود. در مورد سایر واکسن‌های دنیا هم چنین امری صادق است.

وی با بیان اینکه تحریم‌ها حرکت ما را کند کرد اما متوقف نشدیم، گفت: واکسنی که وارد فاز یک اجرایی شده کاملاً بومی است و هیچ مشارکت خارجی در آن نبوده است. شرکت‌های دانش بنیان و مراکز واکسن سازی کشورمان این عقب افتادگی را جبران کرد.

چرا ستاد اجرایی فرمان امام (ره) اقدام به تولید واکسن کرد

جلیلی با اشاره به دلیل ورود به تولید واکسن از سوی ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، افزود: ستاد اجرایی فرمان امام (ره) یک مسؤولیت اجتماعی برای خود در نظر گرفته و سعی کرده در این عرصه نقش آفرینی کند. در حوزه امکان داشت اگر ما وارد تولید نشویم، ممکن است نیاز کشور در دو یا سه سال آینده اتفاق بیفتد. هر چه واکسیناسیون به تأخیر بیفتد جهش آن بیشتر شده و ممکن است نوع خطرناک‌تری به وجود بیاید بنابراین باید در اسرع وقت چرخه انتقال ویروس را قطع کنیم و بر همین اساس ما بر اساس مسئولیت اجتماعی وارد عمل شدیم.

مدیر تولید واکسن کرونا در ستاد فرمان اجرایی امام (ره) با بیان اینکه ما یکی از هولدینگ های دارویی کشور هستیم، گفت: زیرساخت‌هایی خوبی در تولید داور و فراورده‌های بیولوژی در ستاد فرمان اجرایی امام (ره) داریم. علاوه بر این، چند شرکت بزرگ دنیا اکنون واکسن‌هایی برای کرونا تولید کردند همچون فایزر و مدرنا. اما فایزر دانش توسعه یافته شرکت بایوتک آلمان را تولید انبوه کرد. این شرکت دانش بنیان است که فکر نمی‌کنیم بیش از ۱۰ سال سابقه داشته باشد. مدرنا یک شرکت امریکایی است که اولین محصول آن واکسن مدرنا است. یعنی اینها شرکت‌های دانش بینان هستند و دنیا به این سمت می‌رود که به جای اینکه کارخانه‌ها تولید داشته باشند، از شرکت‌های دانش بنیان استفاده کنند. با همین رویکرد نیز ما با حمایت از دانشمندان بی ادعا برای تحقق مسؤولیت اجتماعی وارد عرصه واکسن شدیم و تاکنون ۶ پلتفرم را بررسی کردیم و یکی از آنها وارد فاز مطالعه انسانی شد.

چرا همه مردم ایران از یک واکسن استفاده نخواهند کرد

سپس مصطفی قانعی رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا نیز با بیان اینکه در حوزه واکسن کووید ۱۹ هم موضوع خرید و هم موضوع تولید مورد توجه قرار گرفت، اظهار داشت: علت خرید این بود که فاصله ما تا تولید برای واکسیناسیون عمومی به صورت خوشبینانه تا خرداد ۱۴۰۰ است. بر اساس آمار اگر بتوانیم با واکسن وارداتی واکسیناسیون افراد پرخطر را انجام دهیم، از مرگ ۱۰ هزار نفر جلوگیری کردیم.

وی با بیان اینکه کادر درمانی و افراد مسن از گروه‌های اصلی و دارای اولویت برای تزریق واکسن بودند، افزود: این دو گروه را باید تحت پوشش قرار دهیم. از همان ابتدا سوال این بود در کشور چرا یک واکسن نباشد و همه از یک واکسن استفاده کنند. از همان ابتدا تخمین زده شد که ممکن است واکسن اول از یک نوع باشد و واکسن بعدی از نوعی دیگر و ممکن است داشتن سبدی از واکسن مؤثر باشد.

قانعی با اشاره به اینکه تا تمام مطالعات منتشر نشود و داوران نبینند، نمی‌توان روی این مسائل تحلیلی داشت اما پیش بینی این است که فردی بیماری کرونا گرفته و بیماری زمینه‌ای هم داشته باشد، شاید ترجیح داده شود واکسن مشترک ایران و کوبا را تزریق کند، افزود: این واکسن هر چند ایمنی زایی کمتری داشته باشد اما عوارض کمتری هم دارد. این امر در روسیه هم رخ داد و وقتی استرازنکا خواست واکسن تولیدی را در آنجا بزند، دو گونه را بررسی کردند که یکی واکسن روسیه باشد و دیگری استرازنکا.

وی با بیان اینکه ما در واردات و هم تولید واکسن به سبد توجه داریم؛ خاطر نشان کرد: واکسیناسیون عمومی طوری است که دوز دوم که ۲۸ روز بعد قرار است بزنید، داشته باشیم. واکسن تست پایداری دارد و باید مدتی بماند. بنابراین ذخیره استراتژیک باید داشته باشیم که این مراحل به جز با تولید داخل فراهم نیست.

توزیع ناعادلانه واکسن کووید ۱۹ در جهان

رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا با اشاره به اینکه وقتی به تولید واکسن فعلی می‌نگریم متوجه می‌شویم که این نوع توزیع واکسن جوابگوی بسیاری از مردم کشورها نخواهد بود، تصریح کرد: برخی از کشورها به ازای هر نفر ۵ واکسن ذخیره کردند و این توزیع ناعادلانه مشکلاتی را به همراه دارد. بر همین اساس اگر هم بخواهیم این مقدار وجود ندارد.

قانعی با بیان اینکه برخی از تولیدکنندگان ما شهریور سال آینده واکسن خود را عرضه می‌کنند، گفت: یک واکسن اگر قرار بود قبل از کووید به بازار بیاید، باید پنج سال را طی می‌کرد.اکنون نهایت یک سال از تولید واکسن گذشته است و استفاده از واکسن با این مدل به عنوان واکسن اضطراری نامیده می‌شود. به هر حال وقتی یک کشوری تأیید اضطراری در کشورش داشته باشد، ممکن است ایران قبول کند که تأیید آنها را قبول کند و مصرف شود. در گذشته منتظر بودیم که سازمان بهداشت جهانی واکسن را تأیید کند امکان پذیر نیست. این مدل که یک طرف مرگ و یک طرف واکسن را داریم، باید از مجوز اضطراری استفاده کرده و واکسن را انتخاب کنیم.

وی با اشاره به اینکه تمام تست‌هایی که روی گروه‌ها شد، افراد سالم بین ۱۸ تا ۵۰ سال بودند و داده واکسن هم مربوط به این بازه سنی است، خاطر نشان کرد: وقتی شرایط اضطرار می‌شود، مسؤولیت بر عهده واکسن ساز یا همان تولید کننده نیست. البته این مدل در سازمان جهانی تأیید شده است. بر همین اساس، در این شرایط تولید کننده واکسن مسئولیتی قبول نمی‌کند، اما دولت‌ها افرادی که این واکسن را استفاده می‌کنند، درباره عوارض آن بیمه خواهند کرد.

حاضر نشدیم واکسن‌های خارجی روی مردم امتحان شود

قانعی با بیان اینکه ایران حاضر نشد که واکسن‌های خارجی روی مردم امتحان شود، گفت: هر واکسن سازی ظرفیتش از نیازش ممکن است فراتر رود. به همین دلیل در زمانی واکسن تولید می‌شد، واکسن سازها به کشورهای همچون ایران پیشنهاد دادند که اجازه دهید این واکسن روی مردم شما هم تست شود، اما باید ۵۰ درصد هزینه واکسن را بدهید و از طرفی هم اگر واکسن موفق نبود، آن هزینه به شما بازگردانده نخواهد شد و بیمه افراد هم با ما نیست. با این شرایط شما را پس از تولید انبوه، در اولویت می‌گذاریم. اما ایران چنین پیشنهادی را نپذیرفت که فاز اول واکسیناسیون روی مردم تست شود.

رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا ادامه داد: پس از این امر ایران به شرکت‌های تولید کننده واکسن پیشنهاد داد که اگر حاضر به انتقال فناوری و تکنولوژی هستید، ما حاضریم که فاز سوم را روی مردم امتحان کنیم. به همین دلیل ایران و کوبا با چنین شرطی دست به همکاری زدند تا واکسن کرونا را بسازند.

وی با بیان اینکه قبل از اینکه خود فایزر واکسن خود را تأیید کند، عربستان آن را تأیید کرد، تصریح کرد: زیرساخت واکسن و تولید آن و حتی کیفی سنجی در بین کشورهای اسلامی همچون ایران و اندونزی و تقریباً مصر وجود دارد. مشخص نیست عربستان چگونه فایزر را تأیید کرده است. واکسن‌ها اگر فرصت بود که اکنون نیست باید خود واکسن هم در آزمایشگاه ما تست می‌شد، اما ما به چندین هزار نفر واکسیناسیون آن و نتایج آن می‌نگریم. از طرفی سطح تکنولوژی، ایمنی و استانداردهای را بررسی می‌کند. در صورتی که از سطح سه به بالا باشد، حاضر شدیم که آن واکسن را خریداری کنیم. بر همین اساس انتخاب واکسن هم پس از احصا شدن نتایج آن صورت گرفت.

۴ ویژگی مهم برای تولید یا خرید واکسن کووید ۱۹

همچنین حسین ملک افضلی ارکانی عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی با بیان اینکه مدیریت واکسن باید به نحوی باشد که در اسرع وقت پوشش همگانی ایجاد شود، گفت: در این رابطه دولتمردان تمام تلاش خود را می‌کنند تا بتوانند بهره مندی همگانی از واکسن فراهم سازند. در این مدیریت باید اصل عدالت نیز مورد توجه قرار گیرد. به این معنا که افرادی نیازمندی بیشتری دارند، در تقدم باشند. افرادی که با کرونایی ها ارتباط دارند و کادر درمان و همچنین سالمندان باید در اولویت باشند و این فرایند عادلانه است.

وی با اشاره به اینکه واکسنی ما تهیه می‌کنیم باید چهار ویژگی داشته باشد، گفت: اول باید اثر بخش باشد و ایمانی لازم را در بدن علیه بیماری ایجاد کند. دوم اینکه واکسن ایمن باشد و مشکل و عارضه‌ای نامتعارف برای بیمار ایجاد نکند. همچنین قیمت مناسب نیز باید مورد توجه قرار گیرد تا برای مردم قابل تحمل باشد. نکته مهم اینکه واکسن سالم به دست مردم باشد، یعنی در فرایند حمل و نقل باید سلامت آن بهم نخورد.

عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی با بیان اینکه در صورتی ۷۰ درصد مردم واکسن با ایمنی پایدار تزریق کنند نگرانی کاهش می‌یابد، افزود: واکسن سرخک واکسنی است که سال‌ها است که در کشور تولید و استفاده می‌شود و بارها اثربخشی آن بررسی شده است و زنجیره انتقال ویروس هم متوقف خواهد شد. اما اکنون با واکسنی مثل کرونا مواجه هستیم که چنین بررسی‌هایی از آن صورت نگرفته است بنابراین توصیه می‌کنیم هیچ گاه نباید دلمان را خوش کنیم که اگر واکسن بزنیم می تواینم رعایت نکات بهداشتی را نادیده گرفته و از کرونا در امان بود، چون مطالعات هنوز تکمیل نشده است.