اسرار دخل‌وخرج ایرانی‌ها

میانگین درآمد خانوار ایرانی سال ۱۴۰۱، به ماهی ۱۳ میلیون و ۹۱۴ هزار تومان می‌رسید و باید ۱۱ میلیون و ۴۳۰ هزار تومان برای پوشش هزینه ماهیانه کنار می‌گذاشتیم. هزینه خوراکی در بودجه خانوار ایرانی از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲، با رشد ۳۷ درصدی روبرو شده و از ماهی سه میلیون و ۱۴۰ هزار تومان به چهار میلیون و ۲۹۰ هزار تومان رسید. زور هزینه در بخش غیرخوراکی بیشتر بوده در یک سال روی‌هم‌رفته ۵۶ درصد افزایش پیدا کرده است. نکته عجیب در گزارش رسمی مرکز آمار پیرامون دخل و خرج ایرانی‌ها، رشد نسبتا چشمگیر تعداد صاحبخانه‌ها و آب رفتن جمعیت مستاجر‌ها است. یادتان باشد از سال ۱۳۹۷ به این طرف تحریم‌ها باعث شد قیمت همه چیز در کشور بالا برود.

خرید ماشین ظرف‌شویی خیلی توسط ایرانی‌ها جدی گرفته نمی‌شود؛ گزارش مرکز آمار می‌گوید حدود ۹ درصد خانواده‌های کشور در خانه‌شان ماشین ظرف‌شویی استفاده می‌کنند. مایکروویو وضعیتی مشابه دارد و در ۱۵ درصد خانه‌ها حاضر است. دقیقاً برعکس یخچال‌فریزر، ماشین لباسشویی، تلویزیون، اجاق‌گاز و جاروبرقی که در خانه اکثر قریب به‌اتفاق ایرانی‌ها وجود دارد.

۵۵ درصد خانواده‌های ایرانی ماشین شخصی زیرپایشان انداخته‌اند و خودروسازان ایرانی واقعا شانس آورده‌اند که مالکیت ماشین شخصی در ایران سالانه با سرعت یک درصد رشد می‌کند والا بابت عملکرد لاک‌پشت‌وارشان سزاوار شدیدترین سرزنش‌ها بودند.

خرید مایکروویو و دیگر انواع فر‌های هالوژن دار ظاهراً روی بورس افتاده و بیشترین میزان رشد مالکیت بین خانوار ایرانی را در این بخش شاهد هستیم. اقبال به موتورسیکلت در شهر‌ها و روستا‌ها حائز اهمیت است؛ ۱۳ درصد از جمعیت خانوار شهری گفته اند صاحب موتورسیکلت هستند، اما در روستا‌ها این عدد به ۲۲ درصد می‌رسد.

آب رفتن جمعیت مستأجران

دونالد ترامپ نابکار سال ۱۳۹۷ با افزایش فشار تحریم‌ها، باعث رشد قیمت دلار شد با این حال گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد از آن سال تا پنج سال بعد بر تعداد خانواده‌هایی که در ملک شخصی سکونت دارند، رشد چشمگیری پیدا کرده و از جمعیت مستاجران کم شده است.

پنج سال پیش، ۲۶.۳ درصد خانوار‌های ایرانی مستاجر بودند. یک سال بعد این عدد به ۲۴.۱ درصد رسید. نمودار نزولی پیش رفته و در سال ۱۳۹۹ عدد ۲۲.۹ درصد، تا سال ۱۴۰۰ عدد ۲۳.۱ درصد و سال ۱۴۰۱ عدد ۲۳.۷ درصد را نشان می‌دهد.

مستأجران سال ۱۴۰۲، روی‌هم‌رفته ۲۳.۱ درصد خانوار شهری را تشکیل می‌دادند و نزدیک ۶۹ درصد خانواده‌ها در ملک شخصی سکونت داشتند. در پنج سال گذشته تعداد صاحبخانه‌ها پنج درصد افزایش پیدا کرده است.

تورم بالا می‌رود و باعث می‌شود فشار هزینه‌ها روی دوش خانوار افزایش پیدا کند. پنج سال قبل خانوار ایرانی به طور متوسط سه میلیون و ۲۷۷ هزار تومان در ماه هزینه می‌کرد. یک سال بعد این عدد به سه میلیون و ۹۵۳ هزار تومان رسید.

فشار هزینه بر خانوار

هزینه خانوار ایرانی سال ۱۳۹۹ به عدد متوسط پنج میلیون و ۱۷۸ هزار تومان افزایش پیدا کرد. هنوز در اوج دوران کرونا هستیم. مرکز آمار متوسط هزینه خانوار سال ۱۴۰۰ را معادل هفت میلیون و ۷۰۸ هزار تومان و در سال ۱۴۰۱ تقریبا ۱۱ میلیون و ۴۳۰ هزار تومان گزارش کرده. بالاخره در همین گزارش آخر آمده متوسط هزینه خانوار ایرانی در ماه به عدد ۱۷ میلیون و ۲۱۰ هزار تومان رسیده است.

هزینه خانوار ایرانی به‌این‌ترتیب از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ با سرعتی باورنکردنی روبرو شده و ۴۲۵ درصدی افزایش پیدا کرده است. پارسال برای ایرانی‌ها سال تقریبا سخت و طاقت‌فرسایی بوده، چون هزینه‌ها نسبت به سال قبل، بیش از ۵۰ درصد افزایش داشت.

هزینه خوراکی در سبد خانوار ایرانی

هزینه خوراکی خانوار ایرانی در عرض پنج سال از ماهی ۷۸۷ هزار و ۵۰۰ تومان به چهار میلیون و ۲۹۰ هزار تومان رسیده است. خانواده‌های سال ۱۳۹۷، وقتی هنوز از کرونا خبری نبود، در ماه به طور میانگین ۷۸۷ هزار و ۵۰۰ تومان برای خرید مایحتاج خوراکی هزینه می‌کردند.

خرید خوراکی سال ۱۳۹۸ میانگین ماهیانه ۹۸۰ هزار تومان و در سال ۱۳۹۹، عدد یک میلیون و ۳۴۲ هزار تومان را به ثبت رسانده. متوسط هزینه خوراکی خانوار سال ۱۴۰۰ توسط مرکز آمار دو میلیون و ۵۴ هزار تومان و سال ۱۴۰۱ عدد سه میلیون و ۱۴۰ هزار تومان گزارش شده است.

هزینه خرید خوراکی خانوار ایرانی پارسال به متوسط چهار میلیون و ۲۹۰ هزار تومان رسید که اگرچه از نظر بزرگی عدد رکورشکنی کرده، اما با صرف زمان بیشتر متوجه می‌شویم آهنگ تغییرات این بخش کند شده و از میانگین رشد ۵۳ درصد به ۳۶.۶ درصد برگردد.

ترکیب هزینه ماهانه خانوار ایرانی

مسکن با سهم ۴۲.۲ درصدی بیشترین سهم از هزینه ماهانه خانوار ایرانی را به خود اختصاص می‌دهد. افرادی که صاحبخانه هستند از این بابت خاطرشان آسوده است، اما مستاجران و افرادی که با وام خانه‌دار شده‌اند، چنین فشاری سهمگینی را تحمل می‌کنند.

خرید خوراکی و هزینه‌های خوردوخوراک ۲۵ درصد هزینه‌های ماهیانه خانوار ایرانی را به خود اختصاص می‌دهد. بهداشت و درمان و حمل‌ونقل و ارتباطات به ترتیب با سهم ۹ درصد و هشت درصد در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرد. سهم لوازم، اثاث و خدمات همراه با هزینه پوشاک و کفش تقریبا معادل سه درصد است.

آماری از میزان درآمد ایرانی‌ها

درآمد ایرانی‌ها با آهنگی سریع‌تر از متوسط هزینه رشد کرده است. مرکز آمار می‌گوید میانگین درآمد خانوار ایرانی سال ۱۳۹۷ ماهیانه سه میلیون و ۶۲۴ هزار تومان بوده. یک سال بعد هر خانوار ایرانی میانگین درآمد چهار میلیون و ۵۰۸ هزار تومان را تجربه کرد.

متوسط درآمد ماهیانه خانوار ایرانی سال ۱۳۹۹ به شش میلیون و ۲۲۳ هزار تومان و سال ۱۴۰۰ به ۹ میلیون و ۳۶۸ هزار تومان دست پیدا می‌کند. در گزارش مرکز آمار آمده متوسط درآمد خانوار ایرانی سال ۱۴۰۱ میانگین ۱۳ میلیون و ۹۱۳ هزار تومان را تجربه می‌کند و بالاخره در آخرین به روزرسانی شاهد افزایش متوسط درآمد خانوار ایرانی به ۲۱ میلیون و ۴۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان در سال ۱۴۰۲ هستیم.

۱۷ درصد خانواده‌های ایرانی پارسال درآمد خود را از محل مشاغل آزاد کسب کرده‌اند. حدود ۳۰ درصد کارمند و مزدبگیر بوده‌اند و ۵۳ درصد درآمد‌های غیرشغلی داشته‌اند. درآمد غیرشغلی شامل چیز‌هایی مثل حقوق بازنشستگی (۳۰ درصد) و اجاره‌بهای مسکن شخصی (۴۲ درصد) می‌شود.