بازار فرسوده

اما قصه کنونی درباره وضعیت خودروهای موجود در حال تردد در ایران است. همین دیروز کاظم عزیزی، معاون صنایع و انرژی ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت، اعلام کرده است: «‌یکی ازبزرگ‌ترین چالش‌های حال حاضر کشور مصرف بی‌رویه انرژی است. این مسأله از یک سو منجر به از دست رفتن منابع محدود زیر‌زمینی کشور شده و از سوی دیگر خروج ارز از کشور را در پی دارد.» او این حرف‌ها را در حالی زده که پیش از آن خبر داده است: «سرانه مصرف بنزین ایران دو برابر شده است.» برای فهم بهتر از گفته‌های او باید بدانیم طی سه سال اخیر بیش از ۴۰ درصد به میزان مصرف این سوخت افزوده شده و هم اکنون ۸۵ درصد از سبد سوخت بخش حمل‌و‌نقل سبک کشور را به خود اختصاص داده است. پیش از اینها هم البته که در قانون توسعه حمل‌ونقل و مدیریت مصرف سوخت پیش‌بینی این وضعیت به نوعی شده بود و از همین‌رو و طبق این قانون قرار بود هدف رسیدن مصرف سرانه بنزین کشور به ۰.۷لیتر در روز بر نفر باشد. البته که در سال‌های ابتدایی اجرای این قانون (نیمه دوم دهه ۸۰ و نیمه اول دهه ۹۰) با محوریت ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت این شاخص محقق شد. موضوعی که نشان می‌دهد اجرای دقیق این قانون، می‌تواند معضل ناترازی بنزین را برطرف کند. این در‌حالی است که طی سال‌های اخیر به‌تدریج از این شاخص دور شده‌ایم، به‌طوری‌که هم‌اکنون این رقم به دو برابر یعنی ۱.۴لیتر در روز بر نفر رسیده است. فارغ از افزایش تعداد خودروهای در حال تردد در کشور موضوعی که شاید بیشتر به چشم آید همان مصرف بیش از اندازه بنزین در خودروهاست. با نگاهی به وضعیت سن و سال خودروهای در حال تردد هم می‌توان متوجه شد که ۵۷درصد از خودروهای کشور سنی بالای ۱۰سال دارند وهمین گزاره به معنای مصرف بنزین بیشتر، آلایندگی بیشتر،‌ ایمنی پایین و هزینه نگهداری بسیار بالا است. 

 مصرف بالای سوخت در خودروهای صفر 

در حالی مسئولان حوزه سوخت کشور از افزایش مصرف بنزین در سال‌های اخیر خبر می‌دهند که جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در شهریور سال گذشته اظهار کرده بود که مصرف سوخت در کشور حتی در خودروهای صفر هم کاهش نیافته و روند مصرف افزایشی است، خودروهای خارجی صدی ۴ و خودروهای داخلی صدی ۱۰ مصرف بنزینشان است.

او در اظهاراتی گفته بود که روند خروج خودروهای فرسوده از ناوگان در کشور متوقف شده، لازم است سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف در بخش حمل‌ونقل و خودرو هر چه سریع‌تر اجرایی شود و در صورت پیاده‌سازی این سیاست‌ها روزانه 16 میلیون لیتر سوخت صرفه‌جویی خواهد شد.

صادرکننده‌ای که به واردکننده تبدیل شد

برخی از مسئولان نیز خودروها را اصلی‌ترین عامل ناترازی بنزین می‌دانند که ایران را از صادرکننده بنزین به واردکننده آن تبدیل کرده است. 

در این میان خودروهای فرسوده نیز سهم پررنگ‌تری در ناترازی بنزین دارند. آنطور که ایرج حشمتی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفته بود، از 25 میلیون خودروی در حال تردد در کشور، 6.5 میلیون خودرو، فرسوده هستند، یعنی تقریبا به ازای هر 4 خودرو، یک خودرو فرسوده است که هم مصرف بنزین بالایی دارد و هم آلایندگی آن از خودروهای دیگر بیشتر است.

کیفیت نامناسب خودروهای داخلی یکی از عوامل افزایش مصرف بنزین در سال‌های گذشته است، با این حال باید در کنار آن، فرسودگی خودروها در کشور و مصرف 2 برابری آنها را در نظر گرفت. 

در این میان برخی از مسئولان، افزایش قیمت بنزین را راهکار کاهش مصرف آن می‌دانند اما به مساله نبود حمل‌ونقل عمومی مناسب توجهی ندارند.