سود ارز مسافرتی در جیب کیست؟

با اعلام بانک مرکزی از هفتم اسفندماه ارز مسافرتی برای سفر‌های هوایی با هدف پوشش نیاز‌های ارزی مردم در روزهای پایانی سال، از ۵۰۰ یورو به ۱۰۰۰ یورو افزایش یافت؛ سیاستی که اهداف مهمی را در بر داشت، اما این روز‌ها با حاشیه‌هایی مواجه شده است.

این در حالی است سهمیه ارزی مذکور به تمام سفر‌های هوایی اعم از کشور‌های همسایه مانند ترکیه، عراق، ارمنستان و ... هزار یورو تعلق می‌گیرد؛ اما سفر‌های زمینی شامل دریافت ارز مسافری نمی‌شود. نکته مهم در محاسبه نرخ ارز مسافرتی که باید به آن توجه داشت این است که طبق اعلام بانک مرکزی، قیمت اسکناس مرکز مبادله ایران به اضافه کارمزد ۵ درصدی است. به بیان دیگر، با نرخ امروز اسکناس دلار در مرکز مبادله، قیمت دلار مسافرتی برای متقاضی، ۴۵۳۳۹ تومان است که با نرخ آزاد دلار فاصله دارد.

حال در این شرایط، برخی، منتقدِ تصمیم بانک مرکزی شده و معتقدند سیاست گذار نباید به مسافران سهمیه هزار یورویی با نرخ کمتر از بازار آزاد بدهد. این گروه بر این باورند، با این اقدام، یک یارانه و رانت ویژه در اختیار گروهی از جامعه گذاشته می‌شود و سایرین محروم هستند. به عنوان نمونه محمدتقی نقدعلی، نماینده خمینی شهر در مجلس گفته است: اختصاص ارز مسافرتی تعبیر به ارزپاشی می‌شود آن هم در شرایطی که ما نیازمند ارز برای تامین کالا‌های اساسی و دارو هستیم. با توجه به اینکه طبق نظر کارشناسان این کار هیچگونه توجیه تخصصی نداشته، انتظار می‌رود که تجدیدنظر شود. 

علیرضا سلیمی نماینده مردم محلات در مجلس نیز در تذکری به رئیس بانک مرکزی، خواستار تجدیدنظر در میزان پرداخت ارز مسافرتی شد و تاکید کرد: وضعیت درمان مردم به ویژه در تعطیلات نوروز باید مورد توجه قرار گیرد تا با مشکل مواجه نشوند.  روح الله نجابت نماینده شیراز در مجلس نیز گفته است: هدف از پرداخت ارز مسافرتی چه بوده است؟ آیا برای مسافرت داده می‌شود یا اینکه برخی ترغیب شوند که برای گرفتن ارز، مسافرت کنند؟ در شرایطی که کشور با جنگ اقتصادی درگیر است نگویید که این رقم ها چیزی نیست؛ اتفاقا تأثیر روانی روی قاطبه مردم می‌گذارد. انتظار می‌رود توزیع این ارز عادلانه باشد. ما هیچ مشکلی با سفر رفتن نداریم اما نباید این سفرها از جیب دولت و ملت باشد.

اما در طرف مقابل، موافقان این رویکرد سیاست گذار تاکید دارند، هر ساله بخشی از مردم قصد سفر به خارج از کشور در تعطیلات نوروز دارند و برای تامین نیاز ارزی خود راهی بازار آزاد می‌شوند که این مساله به افزایش تقاضا در بازار آزاد و افزایش نرخ ارز منجر می‌شود و در نهایت با جهش ارز، تورم نیز رشد می‌کند و دود آن به چشم همگان می‌رود؛ بنابراین بانک مرکزی به عنوان سیاست گذار ارزی می‌بایست برای این موضوع تدبیری داشته باشد تا از فشار به بازار غیررسمی جلوگیری کند. در نتیجه اقدام اخیر مبنی بر سهمیه هزار یورویی در جهت پاسخ به نیاز واقعی مسافران است تا مانع از فشار به بازار غیررسمی و جهش نرخ ارز شود. در واقع، نادیده گرفتن تقاضای موجود در حوزه مسافرت هوایی منجر به حذف آن نشده، بلکه متقاضیان را به سمت بازار غیررسمی سوق می‌دهد که این مسأله علاوه بر افزایش فشار تقاضا و تحریک قیمت، باعث تعمیق بازار غیررسمی و مرجعیت بیشتر آن نزد متقاضیان ارز نیز خواهد شد، به گونه‌ای که بسیاری از افراد برای رفع نیاز ارزی خود مجبور به انجام مبادله و تبعیت از نرخ بازاری خواهند بود که مطابق قوانین جاری کشور از مصادیق قاچاق کالا و ارز تلقی می‌شود.

از سوی دیگر، تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد، هر ساله در هفته‌های پایانی سال، صفوف طولانی در مقابل صرافی‌ها و محدوده بازار ارز شکل می‌گرفت تا مسافران بتوانند ارز مورد نیاز خود را با نرخ آزاد تهیه کنند که این رویه به سیگنالی برای گرانی دلار تبدیل می‌شد. اما با در نظر گرفتن نیاز ارزی واقعی مسافران، بانک مرکزی با اصلاح رویه تخصیص ارز مسافری اجازه نداد صف در مقابل صرافی‌ها ایجاد شود.

نقره‌داغ شدن کسانی که بلیتشان را کنسل می‌کنند!

این روزها، برخی در فضای مجازی مدعی هستند که افزایش سهمیه ارز مسافرتی از ۵۰۰ یورو به ۱۰۰۰ یورو موجب شده تا برخی با خرید بلیت ارزان قیمت از گیت فرودگاه عبور کرده و سهمیه ارز مسافرتی را دریافت کنند، ولی سوار هواپیما نشوند و با عودت بلیت و پرداخت هزینه کنسلی سود ۲۰ میلیونی مابه‌التفاوت ارز مسافرتی و آزاد را به جیب بزنند.

اما خبرگزاری تسنیم در خبری اعلام کرده است: بانک مرکزی به منظور پیشگیری از سوءاستفاده برخی افراد از ارز مسافرتی، طی مکاتبه‌ای با فرودگاه‌های بین المللی کشور، اسامی مسافرانی را که ارز مسافرتی دریافت، اما بلیت پرواز خود را لغو کرده‌اند را درخواست نموده است. بانک مرکزی در نظر دارد در صورت عدم عودت ارز توسط این اشخاص، محدودیت‌های بانکی برای آن‌ها اعمال نماید. 

ادعای مطرح تسنیم مبنی بر مکاتبه بانک مرکزی با فرودگاه‌های بین المللی کشور در حالی است که چند روز قبل، بانک مرکزی در واکنش به گزارش صداوسیما بیان کرده بود: سازوکار تخصیص ارز مسافرتی هوایی به گونه‌ای طراحی شده تا ارز تخصیصی صرفاً به متقاضیان با نیاز واقعی یعنی به "مسافران بعد از درگاه خروجی فرودگاه و پس از خروج از مرز هوایی فرودگاه‌های بین المللی کشور" پرداخت شود؛ از این روی، ادعای مطرح در برخی مصاحبه‌ها، مبنی بر انتقال مجدد ارز به بازار تهران پس از دریافت توسط متقاضی و یا استفاده از بلیت تقلبی برای کسب عایده از اختلاف قیمت در بازار، در این سازوکار میسر نمی‌باشد.