فراز و نشیب رابطه حماس و عربستان از آغاز تا کنون

خبرگزاری تسنیم:محمد نزال معاون رئیس جنبش حماس در خارج از فلسطین برای اولین بار از جزئیات روابط با عربستان و دیدارهای انجام شده با پادشاهان سعودی و تامین هواپیماهای اختصاصی از سوی ریاض و در نهایت بازداشت دهها نفر از اعضای حماس در عربستان خبر داد.

برای اولین بار است که حماس از دیداری پرده برمی دارد که میان رهبران این جنبش با سلمان بن عبدالعزیز پادشاه و محمد بن سلمان ولیعهد وی در سال 2015 میلادی انجام شد.

نزال در گفتگو با شبکه الشرق مصر اظهار داشت دیدار با پادشاه و ولیعهد سعودی در پی اقدام ریاض در بازداشت ماهر صلاح رئیس جنبش حماس در خارج صورت گرفت که چند ماه آزاد شد.

نزال به تاریخچه روابط حماس با عربستان اشاره کرد و گفت : پس از شکل گیری جنبش مقاومت اسلامی فلسطین(حماس) در سال 1989 میلادی، این جنبش پایه ریزی روابط با تمام کشورها با رویکردها و دیدگاههای مختلف را آغاز کرد که پادشاهی عربستان سعودی از اولین کشورهایی بود که این روابط با آن برقرار شد و دلیل آن اهمیت استراتژیکی این کشور برای حماس بود.

وی به اوایل رابطه حماس با عربستان در سال 1990 میلادی اشار کرد و گفت در همین سالها بود که بحران خلیج(فارس) رخ داد که طی آن عراق(در زمان صدام معدوم)، کویت را اشغال کرد و آن زمان هیئتی اسلامی برای میانجیگری و برطرف شدن شکاف میان دو کشور تشکیل شد که شامل غوشه(از رهبران برجسته حماس) بود که با ملک فهد بن عبدالعزیز پادشاه وقت عربستان دیدار کرد و این اولین تماس مستقیم با پادشاهی عربستان بود.

نزال اظهار داشت این دیدار، زمینه اولین ارتباط رسمی با عربستان را فراهم کرد و پس از آن دیداری با شاهزاده ترکی الفیصل(رئیس وقت سازمان اطلاعات سعودی) انجام شد.

عضو مطرح حماس افزود این دیدار در سال 1992 میلادی برگزار شد که طی آن گفتگوهای فراگیری انجام و طی آن بر ضرورت برقراری روابط رسمی شد و عربستان سعودی هم با آن موافقت کرد و توافق شد تا دفتر رسمی حماس در عربستان به ریاست محمد الخضری تاسیس شود.

به گفته نزال، روابط حماس و عربستان شاهد پیشرفت یکنواخت و تدریجی بود و دلیل آن، میانجی گری عربستان برای سفر هیئتی از حماس به کویت با هدف جلوگیری از تنش میان کویت و تشکیلات خودگردان و رفع شکاف میان آنها بود، چرا که این تنش به سبب موضع تشکیلات خودگردان در قبال اشغال کویت توسط عراق به وجود آمده بود(تشکیلات خودگردان از رژیم صدام در اشغال کویت حمایت کرده بود)

وی اظهار داشت عربستان سعودی یک هواپیمای اختصاصی برای سفر به کویت تامین کرد، زیرا حماس با حمله عراق به کویت مخالف بود.

پیشرفت در روابط حماس و عربستان به گفته محمد نزال ادامه یافت که در نتیجه آن شیخ احمد یاسین موسس شهید جنبش حماس در سال 1998 میلادی به عربستان سفر کرد و چند ماه در این کشور اقامت کرد و طی آن با استقبال زیادی روبرو شد و عبدالله بن عبدالعزیز ولیعهد آن زمان سعودی با وی دیدار کرد.

نزال افزود عربستان، 15 میلیون ریال سعودی به حماس کمک کرد، به طوری که ملک فهد بن عبدالعزیز، فرزندش عبدالعزیز را به همراه پنج میلیون ریال سعودی نزد شیخ احمد یاسین که در عربستان اقامت داشت، فرستاد تا این مبلغ را به وی تقدیم کند پس از آن، شاهزاده عبدالله بن عبدالعزیز ولیعهد آن زمان، فرزندش، متعب را به همراه 10 میلیون ریال نزد شیخ یاسین فرستاد.

در طول دو دهه، رهبران حماس از طریق رئیس دفتر و رهبرانش در دهه پایانی ماه مبارک رمضان به عربستان سفر می کردند و از آنها در کاخ الصفا در مکه مکرمه پذیرایی می شد، علاوه بر اینکه دیدارهای فراوانی میان رهبران حماس و رهبران عربستان برگزار می شد.

همچنانکه این فرصت برای حماس فراهم می شد تا کمکهایی را با اطلاع و تایید رهبران سعودی جمع آوری کند.

متشنج شدن روابط

آغاز تنش در روابط میان حماس و حکومت سعودی به گفته نزال به توافق مکه مکرمه برمی گردد جایی که عربستان در دوران پادشاهی عبدالله بن عبدالعزیز، میزبانی نشست گفتگوی فلسطینی میان جنبشهای حماس و فتح را در سال 2007 میلادی برعهده داشت که البته فروپاشی و شکست این گفتگوها خشم عربستان را به دنبال داشت.

وی افزود با وجود تاثیرات منفی توافق مکه برای عربستان، اما رابطه دو طرف همچنان پابرجا بود و تداوم یافت.

نزال در ادامه بررسی سیر روابط حماس و عربستان به سال 2014 میلادی هم گریزی زد که به گفته وی نقطه عطفی در روابط میان دو طرف بود، چرا که در آن سال ماهر صلاح(رئیس جنبش حماس در خارج)که به شکل طبیعی مقیم عربستان بود، بازداشت شد.

در آن زمان، حماس، هیئتی را به ریاست خالد مشعل رئیس سابق دفتر سیاسی خود تشکیل داد و این هیئت در ماه مبارک رمضان سال 2015 میلادی به عربستان سفر و با سلمان بن عبدالعزیز پادشاه و محمد بن سلمان ولیعهد سعودی دیدار کرد.

به گفته نزال، این سفر به آزادی صلاح پس از دیدار ویژه با بن سلمان منجر شد، همچنین توافقی به دست آمد تا دیدار دیگری به منظور پایه ریزی مجدد روابط میان دو طرف برگزار شود، ولی متاسفانه باید گفت تحول مثبتی صورت نگرفت بلکه بر عکس، بازداشتهایی صورت گرفت از جمله محمد الخضری اولین مسئول حماس در عربستان بازداشت شد.

نزال دلایل تیرگی در روابط میان دو طرف را به حجم فشارهایی نسبت داد که پادشاهی عربستان از سوی آمریکا و اسرائیل و برخی رژیمهای عربی در معرض آن قرار گرفت.

نزال همچنین از دیدار دیگری پرده برداشت که در سال 2015 میلادی با سرلشکر خالد الحمیدان رئیس سازمان اطلاعات سعودی برگزار شد و نزال آن را دیداری صریح و شفاف و دوستانه توصیف کرد.

این عضو حماس درباره آینده روابط این جنبش با پادشاهی سعودی گفت آنچه رخ داد(اشاره به بازداشت فلسطینیان در عربستان) به وجهه پادشاهی سعودی خدشه وارد کرد، چرا که فلسطینیان ارزش و احترام زیادی برای عربستان قائل هستند و حکومت این کشور باید در این سیاست بازنگری کند، زیرا تقابل به نفع عربستان و مسئله فلسطین نیست.

وی ابراز امیدواری کرد تا پادشاهی سعودی صدای عقل و منطق را بشنود و اجازه ندهد برخی طرفها از آب گل آلود ماهی بگیرند.