دلایل واکنش شدید قزاقستان به چاپ مطلبی در یک رسانه چینی

خبرگزاری فارس: در دوشنبه، وزارت امور خارجه قزاقستان با احضار «ژانگ شیائو» سفیر چین مراتب اعتراض خود نسبت به چاپ مقاله ای تحت عنوان «چرا قزاقستان به دنبال بازگشت به چین است» در وب سایت چینی sohu.com، اعلام کرد.

«نورسلطان» انتشار چنین مطلبی را با روح مشارکت استراتژیک جامع میان دو کشور مغایر دانست و با محتوای مشابه یادداشت اعتراضی نیز به وزارت امور خارجه چین ارسال کرد.

وب سایت Sohu.com که در داخل چین پرطرفدار می باشد، در 8 آوریل (20 فروردین) مطلب خود را با نام «چرا قزاقستان به دنبال بازگشت به چین است» منتشر کرد که واکنش «نورسلطان» را در پی داشت.

به صورت طبیعی پاسخ این پرسش اهمیت پیدا می کند که چرا قزاقستان در سطح رسمی نسبت به مطلب این وب سایت که گفته می شود خصوصی است، واکنش نشان داد؟

در ابتدا بهتر است به محتوای مطلب اشاره شود.

در این مطلب در خصوص تاریخ «خان جونگار» صحبت شده است که در قرن 17-18 میلادی هم با قزاق ها و هم با چینی به شدت درگیر بود.

بنابر نظر نویسنده، در یکی از مراحل قزاق های متعلق به «ژوز» کوچک و بخشی از قزاق های «ژوز» بزرگ (قزاق ها به لحاظ تعلق قبیله ای به «ژوز» کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم می شوند) تحت سلطه روسیه و قلمرو «ژوز» متوسط زیر کنترل خان جونگار قرار گرفتند.

پس از آنکه در سال 1757 امپراتوری «شین خان» جونگار را از بین برد، تمام قلمرو آن از جمله سرزمین های پیرامن دریاچه «بالخاش» به لحاظ حقوقی تحت حاکمیت چین قرار گرفته و به بخشی از استان «سین کیانگ» تبدیل شدند.

اما به دلیل فاصله بزرگ جغرافیایی با مناطق مرکزی، چینی ها فرصت لازم برای به دست آوردن جای پای در این سرزمین ها پیدا نکردند و قزاق ها پس از نابودی جونگارها بازگشتند و همه قلمرو را در اختیار خود گرفتند.

با این حال چین تا ابتدای قرن 19 تا حدود زیادی گرفتار مسائل و مشکلات (جنگ‌های تریاک) بود که به جنگ علیه قزاق ها برای سرزمین ترکستان شرقی نمی رسید.

در بخش دیگری از این مطلب به روابط امروز چین با قزاقستان و آسیای مرکزی اشاره و نقش پکن در این منطقه مثبت و موثر ارزیابی شده است.

همچنین گفته شده است که بر اساس برخی تخمین ها، در حال حاضر در قزاقستان 400 هزار نفر افرادی هستند که دارای «اصالت» چینی بوده و در اقتصاد این کشور نقش فعالی ایفا می کنند.

اما روشن نشده است که منظور از «منشاء» چینی این اتباع به معنای چینی تبار بودن آنهاست یا اینکه محل تولدشان چین بوده است.

احتمالا اویغورتباران قزاقستان در نظر گرفته شده اند که طبق آمار رسمی در سال 2014 تعداد آنها حدود 250 هزار نفر بوده است.

در این مطلب همچنین به نکات دیگری نظیر وجود یک محلی در قزاقستان اشاره می شود که گویا ساکنان آن خود را از اجداد «لی بو» شاعر چینی دوران سلسله «تانگ» دانسته و آرزوی بازگشت به چین را دارند.

به نظر می رسد احضار سفیر چین به وزارت امور خارجه قزاقستان فقط مربوط به چاپ مطلب یادشده نبوده بلکه به این موضوع نیز ارتباط می گیرد که طی مدت های اخیر در فضای رسانه ای و مجازی چین پیام های مبنی بر تعلق جزئی یا کامل قلمرو قزاقستان به چین و «آرزوی» مردم آن برای بازگشت زیر چتر «امپراتوری آسمانی» منتشر می شود.

البته موضوع مباحث سرزمینی جدید نبوده و در زمان شوروی که «مسکو» با «پکن» روابط بسیار پیچیده ای داشت، چین مدعی تصاحب قلمرو قزاقستان تا دریاچه «بالخاش» بود.

اما انتشار مطلب بحث برانگیز در وب سایت یاد شده که متعلق به شرکت خصوصی «Sohu» می باشد، نمی تواند صرفا نظر خصوصی ارزیابی شود زیرا ارتباط نزدیک این شرکت با دولت چین امری شناخته شده بوده و آن از جمله حامیان رسمی مسابقات المپیک پکن در سال 2008 بوده است.

علاوه بر آن، این وب سایت با خبرگزاری دولتی «شین هوا» ارتباط و همکاری نزدیک دارد.

مطرح کردن تعریف جدید از تاریخ (آن هم پس از حل و فصل مسائل مرزی میان چین و قزاقستان و امضای موافقتنامه مشارکت استراتژیک جامع بین دو کشور) از طریق فضای رسانه ای و مجازی که ده ها میلیون مخاطب چینی دارد، در حقیقت نمی تواند موجب نگرانی قزاقستان نباشد.

جانب قزاقی این احتمال را می دهد که تداوم این روند قادر به شکل دادن بحث «ضرورت برقراری عدالت تاریخی» در اذهان توده ها در چین بوده و تبعات آن روی عرصه های مختلف و از جمله سیاست خارجی «پکن» بی تاثیر نخواهد بود.

البته طرف قزاقی می توانست نسبت به انتشار این مطلب واکنش نرم تری نشان داده و از طریق مجاری دیپلماتیک اقدام به حذف آن از صفحه وب سایت Sohu.com کند.

اما احضار سفیر و علاوه بر آن ارسال یادداشت اعتراضی به وزارت امور خارجه چین، نشان دهنده ناراحتی و نگرانی قزاقستان از احتمال دامن زدن به این موضوع در داخل چین و قزاقستان می باشد.

احضار سفیر کشور مهمی مانند چین نمی تواند بدون مجوز رئیس جمهور قزاقستان صورت گیرد. به طور معلوم «قاسم ژامارت تاکایف» از جمله دیپلمات ها و کارشناسانی است که در زمینه چین تخصص داشته و تصمیم خود را برمبنای یک سری از مستندات می گیرد.

احتمالا جزئیات این موضوع بعدها روشن تر شود ولی فعلا این نکته واضح است که قزاقستان از سال 2014 به این طرف در روابط خود با کشورهای خارجی چنین واکنشی از خود نشان نداده بود.

در سال 2014 قزاقستان از «مسکو» خواسته بود تا در برابر اظهارات «ولادیمیر ژرینوسکی» رهبر حزب لیبرال دموکرات و عضو پارلمان روسیه مبنی بر «ضرورت الحاق آسیای مرکزی و قزاقستان به روسیه» موضع گیری کند. در نتیجه وزارت امور خارجه روسیه بیانیه این سیاستمدار را صرفا نظر خصوصی وی عنوان کرد که هیچ گونه ربطی به مواضع رسمی «مسکو» ندارد.

حالا باید دید که جانب چین چه واکنشی نسبت به این موضوع نشان خواهد داد.

بی توجهی پکن در برابر این بحث می تواند بر جایگاه چین در افکار عمومی قزاقستان تاثیر منفی به جای گذارد زیرا بالاترین ضریب چین هراسی در منطقه آسیای مرکزی در قزاقستان وجود داشته و چنانچه پکن برای جامعه قزاقستان اطمینان لازم برای این موضوع را ندهد، در آینده تشدید چین هراسی و تبدیل آن به چین ستیزی در این کشور بعید نخواهد بود.