تحولات عراق در سال ۲۰۱۹

خبرگزاری تسنیم: عراق سال 2019 را با امید و یک چشم‌انداز برای بهبود شرایط اقتصادی آغاز کرد. عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر مستعفی عراق به منظور حرکت کشور در یک مسیر صعودی٬ بر یک سیاست خارجی باز تکیه کرد. سفرهای عبدالمهدی در این سال به کشورهای مختلف گویای همین امر است.

پرونده اقتصادی عراق در 2019

مقامات عراقی دراین سال و در راس آنها عادل عبدالمهدی نخست وزیر به منظور گسترش روابط دیپلماتیک و امضای تفاهم‌نامه های همکاری دیدارهایی با کشورهای منطقه از جمله ایران و ترکیه و برخی کشورهای اروپایی و نیز چین داشت:

- عادل عبدالمهدی، در 6 آوریل در اولین سفر خود به ایران از زمان روی کار آمدنش در دولت عراق٬ به منظور شرکت در سومین نشست مشترک اقتصادی ایران و عراق، با استقبال رسمی محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران وارد تهران شد.

-عبدالمهدی همچنین در سپتامبر 2019 به منظور امضای چندین توافقنامه اقتصادی مهم از جمله در زمینه‌های صنعت، کشاورزی و راه و ساختمان راهی چین شد. مقامات عراقی پیش‌بینی می‌کردند که این سفر بسترساز یک انقلاب اقتصادی در عراق باشد.

به نظر می‌رسید که این سفر نتایج مثبتی برای عراق داشت و در پایان 8 توافقنامه میان پکن و بغداد امضا شد:

-یادداشت تفاهم میان وزارت دارایی عراق و وزارت تجارت چین درباره همکاری درخصوص بازسازی عراق.

-یادداشت تفاهم میان وزارت ارتباطات عراق و آژانس هوانوردی و ماهواره‌ای چین.

- یادداشت تفاهم امنیتی میان وزارت کشور و سازمان امنیت عمومی چین.

- یادداشت تفاهم میان وزارت امور خارجه عراق و چین در رابطه با اراضی تخصیص‌یافته برای هیئت‌های دیپلماتیک دو کشور.

-یادداشت تفاهم میان وزارت آموزش عالی عراق و دفتر رسانه‌ای هیئت دولت چین برای ساخت کتابخانه‌ای در دانشگاه بغداد و یادداشت تفاهم برنامه اجرای همکاری فرهنگی.

روابط ایران و عراق در 2019

در سال 2019 روابط میان عراق و ایران دچار تحول قابل‌توجهی شد؛ سفرهای دوجانبه مقامات ایرانی و عراقی در این سال فضای مثبتی برای هر دو طرف داشت.

-عادل عبدالمهدی در راستای گسترش روابط دوجانبه میان عراق و ایران و بررسی تحولات منطقه در جولای 2019 وارد تهران شد.

-«حسن روحانی» رئیس جمهوری اسلامی ایران در مارس این سال سفری سه روزه به بغداد داشت و در این سفر چندین تفاهم نامه همکاری میان دو طرف امضا شد.

-«محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران در ژانویه 2019 با یک هیئت بلندپایه اقتصادی وارد عراق شد و سه نشست اقتصادی در اربیل و بغداد و سلیمانیه داشت.

- برگزاری موفق و باشکوه مراسم اربعین حسینی نقطه اوج همگرایی ایران و عراق در 2019 بود.

پرونده سیاسی عراق در 2019

عادل عبدالمهدی در پی اعتراضات مردمی عراق که در اول اکتبر این سال با هدف مقابله با فساد و رسیدگی به وضعیت معیشتی مردم آغاز شده بود مجبور به استعفا شد. پس از استعفای دولت عراق٬ صحنه سیاسی آن مسیر ملتهبی را در پیش گرفت. قرار بود که برهم صالح رئیس‌جمهور عراق طی یک مهلت 15 روزه نامزد نخست وزیری جدید را معرفی کند که با توجه به فضای داخل پارلمان و اختلافاتی که میان احزاب بر سر نام نامزدها و نیز معیار انتخاب آنها وجود داشت٬ این امر محقق نشد.

پس از آن زمزمه‌هایی نیز شنیده شد مبنی بر اینکه برهم صالح نیز به دنبال استعفا است٬ زیرا به گفته خودش نمی تواند نخست وزیری را که مردم قبول ندارند معرفی کند. در هرصورت سال 2019 برای صحنه سیاسی عراق در حالی به پایان رسید که هنوز کار تشکیل دولت در این کشور و انتخاب نخست وزیر به پایان نرسیده و حتی ساختار این دولت کاملا روشن نشده و در هاله‌ای از ابهام است.

پرونده نظامی عراق در 2019

در سال 2019 نیروهای عراقی موفقیت‌های چشمگیری به‌ویژه در مقابله با گروه‌های تروریستی داعش و پاکسازی مناطق مختلف این کشور از لوث وجود تروریست‌ها داشتند:

-ارتش عراق با همکاری نیروهای حشد شعبی 7 حمله نظامی تحت عنوان عملیات «اراده پیروزی» با هدف پاکسازی استان نینوا٬ الانبار٬ صلاح‌الدین٬ کرکوک٬ کربلا و بخش‌هایی از بغداد از لوث وجود تکفیری های داعش ترتیب دادند.

- اولین حمله نیروهای عراقی برای سرکوب داعش در قالب عملیات اراده پیروزی٬ در 7 جولای و آخرین آن در 7 دسامبر بود؛ البته برخی از روستاهای دورافتاده این مناطق درمعرض حملات پراکنده داعش قرار گرفتند.

- در اوت 2019 دست کم 4 مرکز حشد شعبی عراق در نقاط مختلف این کشور مورد حملات مشابه قرار گرفت که در یکی از موارد اخیر آن معاونت این سازمان در بیانیه‌ای رسمی، علت آن را حمله پهپادهای رژیم صهیونیستی تحت حمایت نیروهای آمریکایی مستقر در عراق اعلام کرد.

-در 5 دسامبر 2019 یک پایگاه نظامی آمریکایی در استان صلاح‌الدین با دو موشک ناشناخته مورد هدف قرار گرفت که البته این حمله خسارتی در پی نداشت٬ در 3 دسامبر نیز پایگاه هوایی «عین‌الاسد» در استان الانبار با 5 موشک مورد هدف قرار گرفت.

- در 19 دسامبر 2019 دو موشک کاتیوشا در اطراف فرودگاه بین‌المللی بغداد سقوط کرد. در 9 دسامبر نیز 4 موشک از همین نوع در یکی از اردوگاه‌های نزدیک فرودگاه بین‌المللی بغداد سقوط کرد که منجر به زخمی شدن 6 نظامی شد.

-تجاوز آمریکا به مواضع حشد شعبی در منطقه مرزی و استراتژیک «القائم» در غرب استان الانبار٬ بزرگترین فاجعه نظامی عراق در 2019 بود که با محکومیت سراسری در عراق و سایر کشورهای اسلامی مواجه شد. در اثر این حمله٬ 28 نفر شهید و 51 نفر زخمی شدند.

آغاز تحولات ناگهانی عراق

درحالی که عراق چشم‌انداز مثبتی را برای بهبود شرایط اقتصادی در این کشور دنبال می‌کرد٬ در تاریخ 1 اکتبر 2019 و در فضای زیارت اربعین حسینی٬ اعتراضات مردمی این کشور با هدف مقابله با فساد و رسیدگی به سطح معیشتی مردم آغاز شد. روند این اعتراضات در ابتدا آرام بود و پیش‌بینی می‌شد که در کمتر از چند هفته همه چیز به حالت عادی بازگردد؛ اما اینطور نشد. دولت عراق به منظور آرام کردن اوضاع تلاش‌های زیادی کرد اما هیچکدام نتیجه‌ای نداشت و در نهایت عادل عبدالمهدی مجبور به استعفا شد. پس از استعفای عادل عبدالمهدی٬ بحران سیاسی نیز به بحران اقتصادی این کشور اضافه و حتی پیچیده‌تر از آن شد.

درحالی‌که مردم عراق با هدف تحقق مطالبات اقتصادی و اجتماعی اقدام به تظاهرات کرده‌ بودند٬ طرف‌های خارجی با بازیگردانی آمریکا وارد صحنه اعتراضات عراق شدند. واشنگتن در کنار امارات و اردن و رژیم صهیونیستی شروع به موج سواری بر تحولات عراق کرده و در صدد تحریف آن برآمدند.

آمریکا به همراه هم‌پیمانان منطقه‌ای خود با موج‌سواری بر اعتراضات مردمی عراق چندین هدف را دنبال می‌کرد:

-تضعیف دولت عبدالمهدی: روابط عراق با آمریکا از زمان روی کار آمدن دولت عادل عبدالمهدی بسیار کمرنگ‌تر از گذشته شده و همواره بحث اخراج نظامیان آمریکایی از این کشور در این دوره مطرح بوده است؛ به همین دلیل کاخ سفید از ابتدا درصدد تضعیف این دولت و در نهایت سرنگونی آن بود.

-تضعیف روابط ایران و عراق: رشد روابط میان بغداد و تهران در دوره عادل عبدالمهدی٬ اصلا برای واشنگتن و بسیاری از پایتخت‌های عربی خوشایند نبود. بنابراین صحنه اعتراضات مردمی عراق فرصت خوبی برای ضربه زدن به این روابط بود و ایالات متحده نهایت تلاش خود را برای رسیدن به این هدف خود انجام داد؛ همانطور که در اقدام عناصر نفوذی آن در تعرض به کنسولگری ایران در کربلا و نجف دیدیم.

آمریکا امیدوار بود از این بستر برای خدشه‌دار کردن روابط میان ایران و عراق استفاده کند که البته این امر با هوشیاری مردم عراق که فریب بازی های واشنگتن را نخوردند به نتیجه نرسید.

- تضعیف مقاومت عراق و حشد شعبی: نیروهای حشد شعبی از زمان آغاز اعتراضات مردمی٬ چه در صحنه تظاهرات‌ها و چه از آن مهم‌تر در سرکوب حملات تروریستی داعش در مناطق مختلف عراق٬ نقش شجاعانه و بارز خود را در دفاع از مردم این کشور به نمایش گذاشتند.

موضع خصمانه آمریکا در قبال مقاومت کاملا بارز است و حشد شعبی عراق نیز در دایره همین دشمنی واشنگتن قرار دارد. ایالات متحده با اقدامات گوناگون و به ویژه از بستر رسانه‌های وابسته به خود از جمله رسانه‌های سعودی درصدد تخریب چهره مردمی حشد شعبی بود و تلاش می‌کرد تا این نیروها را عامل رفتارهای خشونت آمیزی که در اصل با هدایت مستقیم آمریکا در جریان اعتراضات انجام می‌شد٬ معرفی کند.

اما محبوبیت حشد شعبی در میان مردم عراق از زمان این اعتراضات بیشتر از گذشته شد؛ به ویژه پس از خنثی‌ کردن حملات هسته‌های داعش در عراق توسط نیروهای حشد شعبی.

جنایت «القائم»٬ حماقتی که آمریکا را به عقب بازگرداند

اما بارزترین و البته احمقانه‌ترین اقدامی که آمریکا از زمان آغاز اعتراضات مردمی عراق تاکنون انجام داد٬ بمباران مواضع حشد شعبی در یکشنبه 29 دسامبر(8 دی)در منطقه «القائم» در غرب استان الانبار بود. واشنگتن با یک ادعای موهوم مبنی بر اینکه نیروهای حشد شعبی٬ چند روز قبل نیروهای آمریکایی را مورد هدف قرار داده و منجر به کشته شدن یک پیمانکار آمریکایی شده‌اند؛ مواضع گردان‌های حزب‌الله عراق را در منطقه مرزی «القائم» مورد هدف قرار داد؛ تجاوز وحشیانه‌ای که منجر به شهادت 28 و زخمی شدن 51 نفر شد.

البته هدف گرفتن مواضع حشد شعبی توسط آمریکا موضوع جدیدی نیست؛ اما تفاوت آن در این است که ایالات متحده تجاوزات قبلی خود را علنی نمی‌کرد. آمریکا این بار رسما تجاوز به مواضع حشد شعبی عراق را بر عهده گرفت. علت اینکه بسیاری از تحلیلگران٬ این اقدام واشنگتن را یک رفتار احمقانه توصیف کردند٬ آن است که کاخ سفید عواقب این تجاوز را در داخل عراق و از بستر واکنش‌های مردمی آن در نظر نگرفته بود.

این تجاوز آمریکا خشم عراقی‌ها را با همه گروه‌ها و فرقه های آن برانگیخت و آنها اکنون با اتحاد و همبستگی ایستاده و خواستار خروج نظامیان آمریکایی و نیز اخراج سفیر واشنگتن از بغداد هستند.

در همین راستا ائتلاف صدر عراق خواستار لغو توافقنامه امنیتی میان آمریکا و عراق شده و هشدار داد که اگر این اتفاق نیفتد٬ واشنگتن همچنان به نقض حاکمیت عراق ادامه خواهد داد.

آخرین روز سال 2019 میلادی( دهم دی)، عراق٬ یکپارچه صحنه خشم ملی نسبت به آمریکا بود و مردم این کشور پس از تشییع باشکوه پیکر شهدای حمله اخیر ایالات متحده به مواضع حشد شعبی٬ همگی در برابر سفارت آمریکا تجمع کرده و با سر دادن شعارهای ضد آمریکایی و به آتش کشیدن پرچم آن خواستار اخراج سفیر این کشور از عراق شدند.

درواقع باید بگوییم که این اقدام نسنجیده آمریکا برای آن بسیار گران تمام شد و هزینه های میلیارد دلاری و تلاش‌هایی را که از سال 2003 به منظور رسیدن به اهداف خود در عراق صرف کرده بود به باد داد.