ائتلاف نانوشته قطر و سودان/ ریاض منزوی‌تر می‌شود

خبرگزاری مهر: قطر از زمان آغاز بحران منطقه خلیج فارس و متشنج شدن روابط دوحه و ریاض تلاش دارد تا وارد کشور‌هایی مانند سودان شود که برای امنیت ملی عربستان بسیار مهم است.

قطر با این کار هم خود را از دایره و حلقه محاصره کشور‌های عربی منطقه خلیج فارس آزاد می‌کند و هم به عنوان اهرم فشار و دست برتر در مناقشات آتی با عربستان از آن استفاده می‌کند. سفر این روز‌های عمر البشیر رئیس جمهور سودان به قطر و دیدار با مقامات این کشور نیز در همین راستا می‌گنجد.

دلیل اهمیت کشور سودان برای اعراب

سودان به چند دلیل برای کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس مهم است، این کشور دروازه ورود به آفریقا محسوب می‌شود. علاوه بر آن از منابع طبیعی سرشار بهره‌مند است.

سودان به لحاظ موقعیت جغرافیایی، در شمال شرقی آفریقا قرار دارد، ولی به لحاظ گسترش، در صحرای مرکزی آفریقا، جزء نقاط مرکزی این قاره نیز به شمار می‌آید. این کشور با مصر، لیبی، چاد، آفریقای مرکزی، کنگو، کنیا، اوگاندا و اتیوپی مرز مشترک دارد.

همسایگی با هشت کشور پر اهمیت آفریقایی و نیز قرار گرفتن آن در مجاورت دریای سرخ و خاورمیانه و از جهتی وجود منابع ارزشمند معدنی و زراعی قابل توجه در آن، موجب شده که این سرزمین از اهمیت ویژه‌ای نزد قدرت‌های جهانی برخوردار گردد. رود نیل و ساختن سد «النهضه» بر روی این رود نیز از دیگر مسائلی است که به اهمیت سودان می‌افزاید.

روابط مستحکم سودان و قطر در عرصه‌های سیاست و اقتصاد

روابط سودان و قطر از زمان افتتاح سفارت خانه‌های دو کشور در سال ۱۹۷۲ به سمت جلو در حرکت است. این روابط در عرصه سیاسی با هماهنگی مواضع در محافل بین المللی و منطقه‌ای و سفر مقامات دو کشور نمود پیدا می‌کند.

قطر در طول سال‌های گذشته نشان داده که به مسائل مربوط به ثبات سودان و صلح این کشور به ویژه در خصوص مسأله منطقه دارفور توجه ویژه‌ای دارد. دوحه طرحی را برای توسعه دارفور به مقامات سودانی ارائه داده بود و سند صلح ارائه شده توسط قطر در دارفور نیز امضا شد.

مسئولان سودانی بار‌ها بر نقش قطر به عنوان کشوری که به دنبال تحقق صلح در دارفور است تاکید کرده و در عین حال اعلام کرده اند که برخی طرف‌ها تلاش دارند جایگزینی به جای قطر ایجاد کنند.

قطر نیز در بحبوحه تشدید تنش‌ها با عربستان، روابط خود را با سودان با هدف فشار بر ریاض و مقابله با محاصره ائتلاف سعودی، تقویت کرد. امیر قطر در همین راستا پیام مکتوبی را برای رئیس جمهوری سودان با محوریت تقویت روابط دوجانبه میان دو کشور فرستاده بود.

«راشد النعیمی» سفیر قطر در سودان نیز اعلام کرده بود که کشورش به زودی ۱۰ مرکز خدماتی در مناطق پنج‌گانه دارفور به ارزش ۷۰ میلیون دلار افتتاح خواهد کرد و جشن افتتاح این مراکز نیز ظرف ماه‌های آینده برگزار می‌شود.

در زمینه‌های اقتصادی نیز، سرمایه گذاری‌های قطر در سودان از طریق مؤسسه‌ها و بانک‌ها و شرکت‌های این کشور قابل توجه است. قطر در زمینه‌های مختلف بانکی، کشاورزی، معدنی، تجاری، هواپیمایی، گردشگری و فرهنگی در سودان سرمایه گذاری کرده به طوریکه بر اساس اعلام رسانه ها، حجم سرمایه گذاری قطر در سودان به ۳.۸ میلیارد دلار در سال رسیده است.

قطر و میانجیگیری برای حل مناقشه دارفور

توافقنامه صلح دارفور و برقراری آتش بس در این منطقه اسفند سال ۸۸ در دوحه قطر بین نمایندگان دولت سودان و جنبش «عدالت و مساوات» به عنوان قوی‌ترین گروه مخالف با حضور امیر قطر و رییس جمهور سودان و هم چنین رؤسای جمهور چاد و اریتره امضا شد. از جمله اهداف امضای توافقنامه صلح دارفور در دوحه پایان یافتن درگیری‌های مسلحانه در دارفور و ایجاد فرصت برای مشارکت جنبش عدالت و مساوات در دولت آینده سودان بود.

قطر هم چنین در سال ۹۲ میزبان کنفرانسی دو روزه برای کمک به بازسازی و توسعه دارفور در سودان بود. هدف این کنفرانس جذب بیش از هفت میلیارد دلار کمک برای توسعه جهت خودکفایی بیشتر دارفور به شمار می‌آمد.

درگیری‌های دارفور یکی از خون بارترین درگیری‌های مسلحانه در سودان به شمار می‌آید به طوریکه سازمان ملل اعلام کرده بود که دست کم ۳۰۰ هزار نفر در طول یک دهه درگیری در دارفور جان خود را از دست داده‌اند و دست کم یک میلیون نفر نیز بی‌خانمان شده‌اند.

درگیری در دارفور در سال ۲۰۰۳ زمانی آغاز شد که شورشیان به اهداف دولتی حمله کرده و خارطوم را متهم کردند علیه آفریقایی‌های سیاه پوست تبعیض اعمال می‌کند. اگرچه خشونت در دارفور تقریبا فروکش کرده، اما هنوز بین نیرو‌های دولتی، شورشیان، راهزنان و گروه‌های قومی درگیری‌هایی رخ می‌دهد.

بی طرفی سودان در بحران میان قطر و عربستان

سودان برای حفظ روابط خود با قطر در بحران به وجود آمده میان ریاض و دوحه اعلام بی طرفی کرده بود. البته این مسأله یکی دیگر از عواملی بود که باعث شد عربستان بر سودان غضب کند چرا که ریاض توقع داشت خارطوم موضع موافقی در قبال محاصره قطر اتخاذ کند، اما سودان که نسبت به بد عهدی‌های عربستان در قبال اجرای وعده‌های خود و توافق‌های به دست آمده کاملا آگاه بوده نمی‌خواست بند ارتباطی میان خود و قطر را به خاطر عربستان قطع کند، زیرا حساب ویژه‌ای بر روی این کشور در شرایط بحرانی باز کرده بود.

دولت سودان با وخیم‌تر شدن بحران منطقه خلیج فارس به صدور یک بیانیه و ابراز تأسف نسبت به آنچه که میان کشور‌های عربی می‌گذرد اکتفا کرد. این کشور هم چنین پیشنهاد میانجیگری برای حل و فصل تنش‌ها را ارائه داد.

عربستان یاران خود را در بحران تنها می‌گذارد

عربستان با اعطای کمک‌های مالی به سودان این کشور را مانند دیگر کشور‌های آفریقایی تبدیل به اهرمی برای تحقق اهداف سیاسی خود کرده است. ریاض بار‌ها از خارطوم برای اعلام مواضع علیه ایران و یا مشارکت در جنگ علیه یمن سوء استفاده کرده است؛ جنگی که هیچ ارتباطی به این کشور آفریقایی نداشته و هیچ منافعی سیاسی و یا اقتصادی برای سودان به ارمغان نمی‌آورد و یا به عنوان مثال در مارس ۲۰۱۴ عربستان تعاملات بانکی خود با سودان را قطع کرد تا ۵۰ درصد از درآمد بانکی این کشور از این راه کاهش یابد. برخی کارشناسان این اقدام ریاض را به عنوان تنبیهی علیه سودان تفسیر کردند تا خارطوم را از ایران دور سازد.

سودان یکی از کشور‌ها عمده تامین کننده نیروی نظامی برای جنگ عربستان و امارات در یمن به شمار می‌آید که همین مسأله نیز باعث تحمیل هزینه‌های هنگفت نظامی به خارطوم و اوضاع بد اقتصادی این کشور شده است. سودان برای جلب نظر ریاض و ابوظبی، چهار هزار نیروی نظامی را به یمن فرستاد، اما ریاض به این نیرو‌های نظامی به عنوان مزدور نگاه می‌کند.

سودان طی هفته‌های گذشته شاهد برگزاری تظاهرات مردمی گسترده در سراسر این کشور در اعتراض به اوضاع بد اقتصادی آن بوده است. سروسامان دادن به این اوضاع اقتصادی نامساعد نیازمند دریافت بسته‌های اقتصادی و کمک‌های مالی دیگر کشور‌های عربی دارد.

در حالیکه خارطوم چشم کمک به ریاض دوخته بود عربستان نه تنها به سودان برای حل بحران داخلی خود که چندین هفته به طول کشیده است کمکی نکرده بلکه با سوء استفاده از اوضاع بد اقتصادی سودان و تحت فشار گذاشتن خارطوم تلاش کرده تا اهداف سیاسی خود را محقق کند به طوریکه روزنامه ترکیه‌ای ینی شفق به نقل از منابع سودانی از پیشنهاد رشوه دو دولت سعودی و اماراتی به سودان برای برهم زدن روابط با ترکیه و ایران خبر داد.

سودان نیز این رشوه را قبول نکرد و روابط با ترکیه، ایران و قطر را بر هم نزد، به همین دلیل عربستان سعودی و امارات با اقدامات پشت پرده اعتراض‌هایی را به بهانه مشکلات اقصادی طرح‌ریزی کردند.

تنش میان عربستان و سودان کاملا نمایان شده به طوریکه اخیرا دولت سودان «سعد الدین حسن» مدیر دفتر شبکه سعودی «العربیه» را برای دومین بار به دلیل پوشش اخبار مربوط به اعتراضات و ناآرامی‌های سودان فراخواند.

اخیرا نیز سفیر عربستان در قاهره با اشاره به درخواست تظاهرات کنندگان سودانی برای سرنگونی دولت سودان گفته بود: برای ریاض سرنوشت عمرالبشیر و اینکه چه کسی قدرت را در سودان در اختیار داشته باشد، چندان مهم نیست؛ این سخنان می‌تواند نوعی «چراغ سبز» سعودی‌ها به معترضان سودانی برای سرنگونی دولت البشیر قلمداد شود.

عربستان هم چنین در اجرایی کردن قرارداد‌هایی مانند ساخت سد و سرمایه گذاری در بخش کشاورزی سودان به هیچ یک از توافق‌های صورت گرفته میان دو کشور عمل نکرده است.

در نهایت می‌توان گفت که عربستان بار‌ها ثابت کرده که از هم پیمانان و یاران خود برای تحقق اهداف سیاسی اش نهایت سوء استفاده را می‌کند و در زمانیکه آن‌ها با شرایط بحرانی رو به رو می‌شوند پشت آن‌ها را خالی کرده و تنهایشان می‌گذارد؛ سیاستی که می‌تواند در پایان منجر به حذف تدریجی هم پیمانان و تقویت محور رقبای عربستان از جمله قطر شود.