اهداف توافق نظامی اخیر انگلیس و کویت

خبرگزاری مهر: سایت تحلیلی «هرالد تریبون امریکا» در تحلیلی با عنوان «گسترش همکاری نظامی انگلیس و کویت؛ انگیزه‌ها و اهداف» به قلم جواد حیران نیا (خبرنگار مهر و پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه) و رضا عمویی (خبرنگار مهر) به بررسی توافقات اخیر امنیتی و نظامی انگلیس و کویت پرداخته است که ترجمه آن در ادامه آمده است.

انگلیس برای نخستین بار که از سال ۱۹۷۱ میلادی آب‌های خلیج فارس را ترک کرده با افتتاح پایگاه نظامی در بحرین در سال ۲۰۱۸ به این منطقه بازگشت و با تأسیس پایگاه‌های نظامی در کشور‌های بحرین و عمان حضور گسترده مجدد را شروع کرده است.

پس از چند ماه گفتگو در رابطه با همکاری نظامی کویت و انگلیس، خبر‌هایی مبنی بر توافق دو طرف برای تاسیس یک پایگاه دریایی نظامی به منظور آموزش نظامیان کویتی منتشر شد. اما بعدا اعلام شد رایزنی‌ها برای چنین اقدامی در جریان است.

«خالد الجارالله» معاون وزیر خارجه کویت اعلام کرد که هنوز هیچ توافقی در خصوص ایجاد پایگاه نظامی انگلیس در کویت صورت نگرفته است و همکاری‌های نظامی میان کویت و انگلیس در چارچوب توافق نامه دفاعی امضا شده میان آن‌ها صورت می‌گیرد و روابط میان آن‌ها تاریخی است.

الجارالله تاکید کرد: رایزنی‌هایی با طرف انگلیسی در خصوص حضور نظامی این کشور در کویت صورت می‌گیرد، اما هنوز نهایی نشده و این رایزنی‌ها همچنان ادامه دارد.

پیش از این «مایکل داونپورت» سفیر انگلیس در کویت در ماه اکتبر خبرداده بود که جنبه‌های عملیاتی و لجستیک حضور دائمی نیرو‌های انگلیسی در کویت مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. وی اعلام کرده بود که در سال ۲۰۱۹ هم یک رزمایش مشترک با نام «محارب الصحراء» با حضور ۱۲۰ نظامی نیروی دریایی انگلیس و همتایان کویتی آن‌ها برگزار خواهد شد.

بررسی اقدامات چند ماه اخیر دولت انگلیس در قبال کشور‌های حوزه خلیج فارس و تلاش لندن برای تقویت حضور نظامی خود در این کشور‌ها نشان می‌دهد که انگلیس با قدرت در حال بازگشت به جایگاه سابق خود در منطقه خلیج فارس است. انگلیس در حال خارج شدن از اتحادیه اروپا و به دنبال بازار و متحدان اقتصادی جدید است. ثروتمندترین کشور‌ها در شورای همکاری خلیج فارس نیز مقصد خوبی برای فروش سلاح‌های جنگی انگلیس محسوب می‌شوند.

باید توجه داشت که طی چند دهه گذشته و همزمان با تلاش‌های اتحادیه اروپا برای یافتن راه حل‌هایی جهت ایجاد راه‌های اقتصادی و مالی جدید، انگلیس موفق شد بیش از هر کشور دیگر عضو این اتحادیه ارتباطات تجاری، اقتصادی و نظامی خود را با کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس گسترش دهد. به ویژه پس از به قدرت رسیدن «دیوید کامرون» در سال ۲۰۱۰ تمرکز بر این کشور‌ها افزایش یافت.

نگاهی به نرخ رشد مبادلات تجاری میان بریتانیا و کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس نشان می‌دهد که حجم مبادلات روندی رو به رشد دارد. مثلاً در سال ۲۰۰۹ حجم صادرات و واردات بریتانیا و امارت متحده عربی حدود ۹ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۳ حدود ۱۳ میلیارد دلار بود و پیش بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۰ به ۲۵ میلیارد دلار برسد که این امر نشان می‌دهد جنس و نوع ارتباطات بریتانیا با کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس در حال گسترش است.

اهداف گسترش همکاری نظامی کویت و انگلیس

ایجاد موازنه مقابل عربستان را از جمله اهداف گسترش همکاری نظامی کویت و انگلیس می‌توان دانست. عربستان و کویت علیرغم روابط خوبی که با یکدیگر دارند، اما دارای اختلافاتی هستند. این اختلاف درخصوص نزاع بر سر منطقه بیطرف است. این منطقه مساحتی بالغ بر ۵۷۰۰ کیلومتر مربع است و خط تقسیم آن از شمال شهر الخفجی آغاز می‌شود و به شکل مستقیم تا سمت غرب ادامه دارد.

کویت با از سرگیری استخراج نفت از منطقه بیطرف بدون به رسمیت شناختن آن مخالف است و خواستار این است که این منطقه به عنوان منطقه تحت حاکمیت کویت به رسمیت شناخته شود.

کویت به این نتیجه رسیده است که عربستان سعودی دوست بزرگ کشور‌های حاشیه خلیج فارس نیست بلکه به یک امر و نهی کننده تبدیل شده است و دخالت در امور داخلی کشور‌های حاشیه خلیج فارس به یک امر عادی برای ریاض تبدیل شده است.

کویت می‌داند اقدامی که عربستان و متحدانش امارات و بحرین با قطر کردند را ممکن است با کویت و عمان تکرار کنند. در واقع آنچه باعث شد تا قطر به اشغال نظامی عربستان، بحرین و امارات در نیاید مقاومت و رایزنی کویت و عمان بود.

بر همین اساس کویت به دنبال ایجاد موازنه‌ای مقابل این سه کشور است. اگر چه کویت روابط نظامی و امنیتی خود با امریکا را دارد، اما خوب می‌داند که آمریکا برای فروش امنیت به کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس، چون عربستان مدام تو سری می‌زند و بیان می‌کند که اگر آمریکا نباشد این کشور‌ها نیز دوام زیادی ندارند.

«خالد الجارالله»، معاون وزیر خارجه کویت گفته است احداث پایگاه نظامی انگلیس در کویت هیچ ارتباطی با اختلافات مرزی با عربستان ندارد. وی افزوده است: اختلاف ما با عربستان اختلاف برادرانه و یک سو تفاهم است. همکاری نظامی با انگلستان نیز موضوع جدیدی نیست و از حضور دوستان نظامی از انگلستان در خاک خود استقبال می‌کنیم.

به رغم این سخنان نمی‌توان از نیت گسترش همکاری نظامی کویت با انگلیس برای ایجاد موازنه مقابل عربستان چشم پوشید.

موازنه مقابل ایران نیز هدف دیگر گسترش همکاری نظامی کویت با انگلیس و احتمال احداث پایگاه نظامی انگلیس در کویت است. اگرچه کویت سعی کرده در شورای همکاری خلیج فارس از پیروی محض از عربستان علیه ایران خودداری کند، ولی روابط این کشور با ایران حسنه نیست.

حدود ۲ سال پیش وبگاه انگلیسی «جینز دیفنس» از قصد کویت در ساخت پایگاه‌های جدید دفاع موشکی که گرای آن‌ها به سمت ایران است، خبر داده بود.

بر اساس این گزارش تنها فرق اصلی بین سکوی پرتاب‌های جدید با نمونه‌های قبلی این است که اینبار گرای موشک‌های پاتریوت به سمت ایران هستند. نمونه‌های قبلی سامانه‌های موشکی پاتریوت و پایگاه‌های آن که در دهه ۹۰ میلادی ساخته شدند، به سوی عراق بودند.

از سو دیگر کویت، ایران را متهم به اقدامات تروریستی و مخرب در این کشور می‌کند.

رقابت برای نفوذ و فروش تسلیحات بیشتر انگلیس در منطقه هدف دیگر گسترش همکاری نظامی انگلیس و کویت است. انگلیس با مشاهده حضور گسترده آمریکا در منطقه تلاش می‌کند تا با گسترش روابط نظامی و ایجاد پایگاه حضور و نفوذ خود را در کشور‌های حاشیه خلیج فارس و منطقه غرب آسیا افزایش دهد.

نیروی هوایی آمریکا به زودی عملیات تاسیس یک پایگاه بزرگ پشتیبانی هوایی را در کنار فرودگاه کویت به پایان می‌رساند. این بزرگترین پایگاه نظامی در خاورمیانه است که به عنوان یک پایگاه پشتیبانی نظامی تا زمان افتتاح پایگاه بزرگ نظامی آمریکا که قرار است در سال ۲۰۲۳ در غرب پایگاه نظامی المبارک کویت افتتاح شود بکار گرفته می‌شود.

علاوه بر آمریکا سایر کشور‌های غربی رقیب انگلستان نیز در ایجاد روابط نظامی و امنیتی گسترده در منطقه خلیج فارس رقابت تنگاتنگی دارند. برای نمونه اولین پایگاه نظامی خاورمیانه‌ای فرانسه در امارات در سال ۲۰۰۹ توسط سارکوزی رئیس جمهوری سابق فرانسه و محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی معاون فرمانده کل نیرو‌های مسلح امارات افتتاح شد که شامل پایگاه دریایی در بندر ابوظبی، پایگاه هوایی در پایگاه الظفره و بخشی از حمایت فنی و آموزشی است و هدف آن توسعه روابط نظامی دوجانبه میان دو کشور اعلام شده است.

انگلستان هم به منظور تقویت حضور نظامی خود در منطقه خلیج فارس اولین پایگاه نظامی دائم خود را در منطقه بندر سلمان در منامه بحرین تاسیس کرد. لندن نخستین بار این پایگاه دریایی را در سال ۱۹۳۵ در بحرین افتتاح کرده بود، اما پس از آنکه بحرین استقلال خود را از امپراتوری انگلیس در سال ۱۹۷۱ اعلام کرد، ایالات متحده آمریکا این پایگاه را تحت کنترل خود درآورد و انگلیس در سال ۲۰۱۴ مجدد تصمیم به بازگشایی این پایگاه گرفت.

از جمله اهداف انگلیس برای تقویت حضور نظامی منطقه‌ای می‌توان به فروش سلاح‌های انگلیسی بیشتر به اعراب بدون در نظر گرفتن مبانی حقوق بشری و استفاده از این سلاح‌ها برای کشتار غیر نظامیان به ویژه در یمن، تأمین منافع اقتصادی در سایه خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و تلاش برای ایجاد نظم نوین منطقه‌ای که با مداخله بیگانگان هرگز محقق نمیشود اشاره کرد.

بر اساس هدفگذاری انگلیس برای دهه آینده (۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰م) این کشور به دنبال تجارت و سرمایه گذاری به میزان ۲ تریلیون دلار در این منطقه است.

کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس همواره برای رویارویی با دشمنان احتمالی خود در سایه وجود اختلافات عمیق میان این کشور‌ها و تلاش هر کدام از آن‌ها برای برتری سیاسی و نظامی بر یکدیگر، خود را نیازمند حضور نظامی کشور‌های غربی به همراه پایگاه‌های دائمی آن‌ها می‌بینند؛ از این رو برای بستن قرارداد‌های تسلیحاتی و ایجاد پایگاه‌های نظامی غربی در خاک خود با یکدیگر رقابت می‌کنند.

در حال حاضر الگوی امنیتی منطقه خلیج فارس به سبب حضور قدرت‌های خارجی و حضور قوی آن‌ها با چنین وضعیتی مواجه شده، الگوی امنیت منطقه‌ای متاثر از الگوی امنیتی قدرت هاست و لذا پویش‌های امنیتی منطقه روال عادی خود را طی نمی‌کند. رقابت بین قدرت‌های بزرگ خود به خود باعث تقویت رقابت‌های منطقه‌ای موجود محلی در الگوی امنیتی خلیج فارس شده است که به سختی می‌توان این الگو را تغییر داد. این نظم مبتنی بر منطق بازی با حاصل جمع جبری صفر (بازی برد- باخت) است و بر افزایش قدرت نسبی تأکید دارد و بازیگران بر اساس وجود ذهنیت منفی نسبت به یکدیگر خواستار تقویت خود و تضعیف قدرت رقیب هستند.

منطقه خلیج فارس نیازمند معماری نظمی فراگیر و جامع است که در بلندمدت نیرو‌های فرامنطقه‌ای در آن حضور نداشته باشند و ساختار امنیتی فراگیر مبتنی بر همکاری کشور‌های عضو منطقه باشد.