مذاکرات یک‌هفته‌ای صلح یمن در «استکهلم» به چه نتایجی رسید؟
دور جدید مذاکرات صلح یمن، از پنجشنبه پیش در پایتخت سوئد، تحت نظارت سازمان ملل آغاز شد و قرار است نتیجه نهایی گفتگو‌ها درباره مهمترین پرونده‌های جنگ یمن، فردا اعلام شود.
خبرگزاری فارس: گفتگو‌های دو هیأت صنعاء (دولت نجات ملی) و هیأت ریاض (دولت مستعفی یمن مقیم عربستان)، پس از دو سال توقف، سرانجام بار دیگر ششم دسامبر جاری در استکهلم سوئد آغاز شد و نتایج این مذاکرات فردا پنجشنبه (فردا ۱۳ دسامبر) اعلام خواهد شد.
تلاش آمریکا برای رهایی عربستان از باتلاق یمن
این تحولات و تدارک برای گفتگو‌های صلح یمن، پس از آن شتاب گرفت که «جیمز متیس» وزیر دفاع و «مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا، نهم آبان در دو اظهار نظر جداگانه خواستار آتش‌بس و آغاز گفتگو‌های صلح طی ۳۰ روز پس از آن تاریخ شدند. این اظهارات پس از افزایش فشار شدید بین‌المللی بر عربستان به دلیل پرونده قتل جمال خاشقچی مطرح شد.
اظهارات این دو وزیر آمریکایی با استقبال شماری از کشور‌ها و نهاد‌های بین‌المللی هم روبه‌رو شد و عربستان نیز اعلام کرد که از تلاش‌های سازمان ملل برای پایان به جنگ و آغاز روند صلح استقبال می‌کند.
قتل «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار منتقد سعودی و ایجاد جو ضد سعودی در محافل جهانی که موضوع جنگ یمن را نیز به میان آورد، بیش از پیش سعودی‌ها و غرب را مجبور ساخت تا به مذاکره بیندیشند و از این فرصت ایجاد شده برای رهایی از جنگ فرسایشی و بی‌نتیجه در یمن، استفاده کنند. به همین دلیل دیگر مانند دوره پیش در روند اعزام هیأت مذاکره کننده صنعاء به محل مذاکرات مانع‌تراشی نکردند، اما به شدت حملات خود در یمن افزودند.
آغاز مذاکرات صلح یمن در ششم دسامبر
هیأت مذاکره کننده دولت نجات ملی (مستقر در صنعاء) شامگاه سه‌شنبه (۴ دسامبر) وارد سوئد شد. این هیأت روز قبل با یک هواپیمایی کویتی شهر صنعاء را به مقصد «مسقط»، پایتخت عمان ترک کرد و سفیر کویت در یمن نیز به منظور اطمینان هیأت نجات ملی و تضمین امنیت اعضای آن، در این سفر آن‌ها را همراهی کرد.
در دوره پیش مذاکرات که قرار بود در ماه سپتامبر گذشته (۲۰۱۸) در ژنو سوئیس برگزار شود، ائتلاف سعودی به هواپیمای عمانی اجازه نداد تا در فرودگاه صنعاء فرود آید و هیأت دولت نجات ملی را به مسقط انتقال دهد و به همین دلیل نیز این گفتگو‌ها قبل از آنکه شروع شود، شکست خورد.
برای دور جدید، یمنی‌ها با هواپیمای کویتی و با حضور سفیر کویت به سوئد رفتند تا حضور نماینده کویتی تضمینی برای سلامتی آنان و عدم تعرض عربستان به آنان و همچنین بازگشت آنان به یمن باشد.
به هر حال دور جدید مذاکرات در روز ششم دسامبر آغاز شد و «مارتین گریفیتس» فرستاده ویژه سازمان ملل در یمن، در آغاز مذاکرات در سخنانی، با تشکر از طرفین برای حضور در سوئد، گفت که برای رسیدن به صلح و پایان درگیری‌ها هر دو طرف باید تصمیمات سختی بگیرند.
او در ادامه گفت که آینده یمن در دستان حاضرین در جلسه امروز است و مشکلات یمن حل نخواهد شد مگر اینکه به صدای تمامی گروه‌های یمنی گوش داده شود و پیش از اینکه دیر شود باید کنترل اوضاع را در دست بگیریم.
نماینده سازمان ملل در سخنان خود همچنین از امضای توافقی برای تبادل اسرا و بازداشت شدگان بین طرفین خبر داد و تأکید کرد: روز‌های آتی برای روند صلح سرنوشت‌ساز خواهد بود.
او ابراز امیدواری کرد که طرف‌های یمنی در روز‌های آتی به توافقی برای کاهش رنج یمنی‌ها نائل آیند.
گریفیتس همچنین تأکید کرد: همچنان در چارچوب «مشورت‌ها» کار می‌کنیم و وارد «مذاکرات» نشده‌ایم و امیدواریم که در پایان مشورت‌ها به یک پیشرفت محسوس برسیم.
تداوم حملات ائتلاف سعودی به یمن
با وجود آغاز دور جدید مذاکرات صلح یمن، حملات ائتلاف سعودی به یمن متوقف نشده و علاوه بر حملات مستمر جنگنده‌های ائتلاف سعودی علیه مناطق مسکونی در یمن، شبه‌نظامیان همپیمان با این ائتلاف نیز در جبهه‌های مختلف تلاش کردند تا با پیشروی و تحقق پیروزی‌هایی هرچند اندک، به نوعی روند مذاکرات را تحت‌الشعاع قرار دهند.
وزارت دفاع یمن در این ارتباط گفت که «دشمن سعودی و اماراتی»، از مذاکرات و گفتگو‌های یمنی در سوئد سوء استفاده کرده و دست به تشدید حملات هوایی خود در چندین جبهه زده است و جنگنده‌های سعودی و اماراتی به صورت مداوم در حال بمباران تأسیسات، منازل و املاک مردم است.
در همین راستا، سرگرد «یحیی سریع»، سخنگوی نیرو‌های مسلح یمن در نخستین روز آغاز مذاکرات گفت که جنگنده‌های ائتلاف سعودی ۲۸ نوبت مناطق مسکونی و خانه‌ها را در چندین استان یمن بمباران کرده است.
او با بیان اینکه حملات ائتلاف سعودی بیانگر عدم جدیت این ائتلاف در گفتگو است، تهدید کرد که اگر حملات ادامه پیدا کند نیرو‌های ارتش و کمیته‌های مردمی یمن آمادگی کامل دارند به این حملات و تجاوز‌ها پاسخ دهند.
«محمد علی الحوثی» با بیان اینکه صنعاء بمباران عمدی منازل مسکونی مردم یمن و کشتار غیرنظامیان را محکوم می‌کند، تصریح کرد: متاسفیم که جنایت‌های مخالف همه قوانین و منشور سازمان ملل ادامه دارد.
نیرو‌های ارتش و کمیته‌های مردمی یمنی نیز در طول مذاکرات، نیز همچنان به دفاع از یمن پرداختند و مانع تحقق پیروزی‌های هرچند کوچک ائتلاف سعودی شدند.
از تهدید به تشدید حملات تا درخواست تخلیه بندر الحدیده
با وجود اینکه گریفیتس در همان آغاز مذاکرات سوئد، بر ضرورت شروع گفتگو‌ها بدون هیچ گونه پیش شرط تأکید کرد، اما دولت مستعفی یمن از همان روز نخست، پیش‌شرط‌هایی را گذاشت. هیأت مذاکره کننده دولت مستعفی یمن از سوئد خواستار خلع سلاح نیرو‌های جنبش انصارالله این کشور شد و گفت که بدون این کار، صلح محقق نخواهد شد. امری که دولت نجات ملی و هیأت یمنی آن را مردود می‌داند.
شبکه اسکای نیوز عربی به نقل از منابعی در این هیأت دولت مستعفی گزارش داد که این هیأت با بازگشایی و از سرگیری پرواز‌های فرودگاه صنعاء موافقت کرده مشروط بر اینکه هواپیما‌هایی که به این فرودگاه وارد یا خارج می‌شوند، در فرودگاه عدن یا سیئون (مرکز یمن) بازرسی شوند.
هیأت دولت مستعفی یمن که به گفته صنعاء، مجری خواسته‌های عربستان سعودی در این مذاکرات است، و مواضع آن همان مواضع ریاض است، دولت نجات ملی را به تشدید حملات و اعمال گزینه نظامی تهدید کرد. «خالد الیمانی»، وزیر خارجه دولت مستعفی طی گفت‌وگویی که با شبکه اسکای نیوز داشت، گفت که گزینه نظامی درباره بندر الحدیده همچنان مطرح است و نیرو‌های انصارالله باید این شهر بندری را به عنوان «گامی برای اعتماد سازی» ترک کنند.
اما هیأت دولت نجات ملی به ریاست «محمد عبدالسلام» نیز در گفتگو با برخی از خبرنگاران حاضر در استکهلم گفت که نیرو‌های ارتش و کمیته‌های مردمی یمن هرگز از الحدیده عقب‌نشینی نخواهند کرد و ائتلاف سعودی باید به محاصره این کشور پایان دهد.
«محمد علی الحوثی» رئیس کمیته عالی انقلاب یمن نیز اعلام کرد که هرگونه پیش‌شرط اعلامی از سوی ائتلاف سعودی مردود است و طی پستی در توئیتر تاکید کرد که هرگونه پیش‌شرطی که دشمن آمریکایی - سعودی- اماراتی و همپیمانان آن‌ها طرح شود، صرفا مانع‌تراشی است که در گذشته نیز تجربه آن را داشتیم که موجب شکست کلیه مذاکرات شده است.
وی تصریح کرد: من معتقدم که فرستاده ویژه سازمان ملل به یمن پس از بررسی شکست‌های حاصل شده در مذاکرات دوره‌های پیش، درک می‌کند که هرگونه شروطی که متجاوزان آمریکایی، سعودی، اماراتی و سایر همپیمانانشان طرح کنند، صرفا مانع‌تراشی است که در گذشته نیز تجربه آن وجود داشته و موجب شکست کلیه مذاکرات در آن زمان شده است. تکرار این شروط نیز صرفا ناکام گذاشتن تلاش‌های فرستاده ویژه سازمان ملل برای برقراری صلح خواهد بود.
سیر مناقشات درباره مهمترین پرونده‌های یمن در سوئد
از مهمترین پرونده‌های مورد مناقشه در این دور از مذاکرات، تشکیل دولت انتقالی در یمن، تبادل اسرا، بندر الحدیده، اقتصاد، تعز، بازگشایی فرودگاه صنعاء بود که تا به این لحظه، جزئیاتی از توافق اولیه یا نهایی درباره آن‌ها منتشر نشده است و تنها درباره پرونده تبادل اسرا، اقداماتی عملی صورت گرفته است. نتیجه نهایی این مذاکرات، فردا مشخص و اعلام می‌شود.
نماینده سازمان ملل در امور یمن روز دوشنبه (۱۰ دسامبر) سند «چارچوب سیاسی و امنیتی» مذاکرات صلح سوئد را در اختیار نمایندگان هیأت‌های صنعاء و ریاض قرار داد که به اعلام شبکه «الجزیره»، شامل یک سری مقدمات و تدابیر امنیتی و سیاسی به منظور توقف جنگ در یمن بر اساس زمان‌بندی مشخص در چارچوب حمایت از روابط کشور‌های همسایه بود.
بر این اساس، این سند همچنین شامل طرح‌های مشخص برای عقب‌نشینی «شبه‌نظامیان» و یگان‌های آن‌ها از پایگاه‌هایشان در یمن تحت نظارت یک «کمیته نظامی» و بر اساس جدولی زمان‌بندی شده است. این سند همچنین حاوی یک سازوکار برای تحویل سلاح‌های سنگین مانند موشک و پهپاد‌ها به دولت (دولت انتقالی یمن) است. آتش‌بس و توقف کامل جنگ در یمن و در مناطق مرزی با عربستان سعودی نیز از دیگر مفاد این سند است.
بر اساس این سند، تدابیر سیاسی مربوط به «دوره انتقالی قدرت» در یمن بر همکاری و شراکت احزاب سیاسی مختلف در دولت انتقالی و انتقال سیاسی قدرت بر اساس یک مکانیزم مشخص تاکید دارد؛ لذا طرف‌های یمنی می‌بایست به قوانین مربوط به انتقال سیاسی قدرت پایبند باشند تا همه موانع بر سر راه تشکیل نهاد‌های دولتی برداشته شود.
طبق سندی که نماینده سازمان ملل در امور یمن آن را در اختیار مذاکره‌کنندگان شرکت‌کننده در گفتگو‌های سوئد قرار داده است، باید یک همه‌پرسی برای قانون اساسی برگزار شود و زمان برگزاری انتخابات در پایان مرحله انتقالی نیز مشخص شود.
برخی منابع رسانه‌ای نیز در همین روز اعلام کردند که گریفیتس، طرح آتش‌بس در استان تعز واقع در جنوب این کشور را تحویل مسئولان جنبش انصارالله و دولت مستعفی یمن مستقر در ریاض داده است. این طرح شامل آتش‌بس بدون قید و شرط در تعز، بازگشایی فرودگاه و گذرگاه‌ها در این استان بود.
بر اساس این طرح سازمان ملل، آتش‌بس باید بدون قید و شرط در همه مناطق استان تعز واقع در جنوب یمن صورت بگیرد و فرودگاه تعز نیز باز شود؛ تا عملیات انسان‌دوستانه و امدادرسانی آغاز شود. همچنین، باید کارگروهی متشکل از نمایندگان طرف‌های درگیر با همکاری سازمان ملل به منظور نظارت بر اجرای توافق تشکیل شود.
از دیگر پرونده‌های مهم مورد مناقشه در این دور از مذاکرات، تبادل اسرای دو طرف بود. شنبه پیش (۸ دسامبر)؛ رئیس هیأت صنعاء در مذاکرات صلح یمن، اعلام کرد که طرفین برای تبادل اسرا توافق کرده‌اند و اجرای این توافق دو ماه طول خواهد کشید.
وی گفت که هیأت صنعاء و هیأت ریاض توافق کرده‌اند تا لیستی از اسرای دو طرف را تهیه کرده و آن را به «مارتین گریفیتس» فرستاده سازمان ملل به یمن، تحویل دهند.
دیروز سه‌شنبه (۱۱ دسامبر)؛ هیأت مذاکره‌کننده دولت نجات ملی یمن در «سوئد»، از تبادل فهرست اسامی اسرای دو طرف که شامل ۱۵ هزار نفر می‌شود، به منظور مقدمه‌سازی برای آزادی آن‌ها از سوی دو طرف خبر داد.
این هیأت اعلام کرد که دو هیأت به مدت دو هفته وقت دارند تا پرونده‌های ارائه شده و اسامی افراد و وضعیت آن‌ها را بررسی کنند. سپس هر دو هیأت یک هفته دیگر مهلت خواهند داشت تا ملاحطات خود را ارائه کنند و در هفته چهارم، می‌توانند به ملاحظات طرف مقابل پاسخ دهند.
به نوشته پایگاه خبری شبکه «المسیره»، پرونده‌های اسرای مذکور، همچنین به صلیب سرخ که مسئول انتقال اسرا از دو فرودگاه «سیئون» و «صنعاء» است، تحویل داده خواهد شد و دوره زمانی اجرای توافق تبادل اسرا، از آغاز تا پایان ۴۰ روز خواهد بود.
اطلاع‌رسانی شفاف هیأت صنعاء درباره روند مناقشات در استکهلم
در طول این دوره از مذاکرات، در حالی که هیأت دولت مستعفی یمن کمتر به ارائه توضیح درباره جزئیات مناقشات در سوئد و مواضع خود، می‌پرداخت، هیأت دولت نجات ملی یمن، مواضع خود را به طور شفاف درباره پرونده‌های مورد مناقشه اطلاع‌رسانی کرد.
محمد عبدالسلام تاکید کرد که ارتش و کمیته‌های مردمی یمن باید مراقب سیاست نیرنگ و فریبی که ممکن است ائتلاف متجاوز سعودی به کار ببرد، باشند.
رئیس هیأت صنعاء تصریح کرد: جامعه جهانی معتقد است که گزینه نظامی در یمن شکست خورده است و قطعنامه ۲۲۱۶ که با هدف سرپوش گذاشتن روی حمله نظامی چند ساله ائتلاف متجاوز به یمن صادر شده بود، باید مورد بازنگری قرار بگیرد.
عبدالسلام گفت که حال و هوای مذاکرات سوئد نشان می‌دهد که جامعه جهانی تمایل به «توقف جنگ» در یمن دارد و در این خصوص مواضع روشنی را دریافت کرده‌ایم. جامعه بین الملل به این نتیجه رسیده که ادامه جنگ یمن، بی فایده است؛ زیرا طرف متخاصم حملات نظامی زیادی علیه یمن انجام داده است، اما نه تنها نتوانسته در عرصه سیاسی چیزی به دست آورد، بلکه باعث ایجاد درگیری‌های داخلی و منطقه‌ای شده است.
رئیس هیات یمن در مذاکرات صلح سوئد تاکید کرد که شاید تا یک یا دو ماه دیگر در یک کشور عربی نشست برگزار کنیم و در آن جزئیات محور‌های مورد بحث در استکهلم را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.
وی افزود: انتظار آن نمی‌رود که در این چند روز مذاکره بر سر پایان جنگ و درگیری در یمن توافقی حاصل شود، اما شاید بتوان در خصوص برخی مسائل مانند بازگشایی فرودگاه‌ها، آزادی اسرا و مسایل مربوط به بحث‌های اقتصادی و بانک مرکزی به توافقاتی حاصل شود.
رئیس هیات مذاکرات یمن در استکهلم سوئد در بخش دیگری از اظهاراتش به مسئله «مرحله انتقالی» قدرت پس از توقف جنگ در یمن اشاره کرد و گفت: شالوده تشکیل مرحله انتقالی آینده اصول و قوانین جدیدی خواهد بود که بر اساس آن باید یک دولت امور کشور را اداره کند؛ دولتی که در آن همه جریان‌ها مشارکت داشته باشند ومورد قبول تمامی طرف‌ها باشد.
محمد عبدالسلام درباره جزئیات مرحله انتقالی قدرت در یمن گفت: مدت مرحله دولت انتقالی و وظایف آن مشخص می‌شود و برای تشکیل آن تمامی طرف‌های درگیر خلع سلاح می‌شوند و سلاح تنها منحصرا در اختیار دولت انتقالی قرار خواهد گرفت.
عضو ارشد جنبش انصارالله تاکید کرد که برای تشکیل دولت انتقالی باید مسائل مهمی مانند حفظ حاکمیت و استقلال یمن، نهاد‌های دولتی، آشتی ملی، قانون اساسی، ساختار ارتش و دستگاه‌های امنیتی مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.
وی با تاکید بر لزوم تدوین پیش‌نویس قطعنامه پس از اعلام نتایج مذاکرات گفت: گریفیتس (فرستاده سازمان ملل در امور یمن) قبلا گفته بود که آنچه در این مذاکرات مورد توافق قرار بگیرد باید به یک پیش‌نویس قطعنامه تبدیل و در اختیار شورای امنیت قرار بگیرد تا قطعنامه‌ای در این خصوص صادر شود.
«سلیم المغلس» از دیگر اعضای هیأت دولت نجات ملی در مذاکرات صلح به خبرنگاران گفت: هیأت ریاض توان تصمیم‌گیری ندارد و این مسأله مانع پیشرفت در گفتگو‌ها شده است. هیأت صنعاء پیشنهاد توقف درگیری‌ها در استان تعز را داده، اما هیأت ریاض این ابتکار عمل را رد کرده است.
این عضو هیأت مذاکره کننده یمنی تأکید کرد: توقف درگیری‌ها یا آتش‌بس در تعز یا الحدیده یا هر مکان دیگری نیازمند حضور نماینده عربستان و امارات است و ما با نهاد‌های بین‌المللی برای فشار بر عربستان و امارات جهت حضور در میز مذاکره گفتگو خواهیم کرد.
دیدگاه تان را بنویسید