ترکیه و عدم پایبندی به تعهداتش در ادلب

خبرگزاری مهر: ادلب تنها منطقه عمده‌ای است که در دستان نیرو‌های مسلح غیرقانونی مخالف دولت اسد باقی مانده است و تسلط نیرو‌های نظامی رسمی تحت فرماندهی دمشق بر این منطقه، به معنای پایان عملیات نظامی وسیع در سال‌های گذشته در سوریه است که منجر به فرصت‌هایی در راستای آغاز تشکیل ساختار سیاسی جدید با حضور کلیه نیرو‌های موثر سیاسی خواهد شد.

در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۸ در شهر سوچی، موافقت نامه‌ای به منظور ایجاد منطقه عاری از سلاح و غیر نظامی در ادلب، توسط روسای جمهور روسیه و ترکیه به امضا رسید. در این نشست در حالی که ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه به نظرات همتای ترک خود در راستای جلوگیری از فجایع انسانی و حقوق بشری و همچنین افزایش تعداد پناهجویان سوری توجه داشت، ملزم گردید که رهبران سوریه را به منظور عدم استفاده از عملیات نظامی جهت پاکسازی ادلب از تروریست‌ها متقاعد کند.

در مقابل، رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه نیز اظهار داشت که با در نظر گرفتن تقسیمات جغرافیایی، منطقه‌ای عاری از سلاح پیرامون ادلب و به وسعت۱۵ الی ۲۰ کیلومتر را تا تاریخ ۱۵ اکتبر ایجاد کرده و واحد‌های نظامی گروه‌های مسلح و تروریست را از این ناحیه خارج کند.

پوتین با عمل به قولش رییس جمهور سوریه را متقاعد کرد که آمادگی خود را به منظور پذیرش موافقت نامه سوچی مابین روسیه و ترکیه اعلام نماید در راستای این پیمان، پوتین با عمل به قولش رییس جمهور سوریه را متقاعد کرد که آمادگی خود را به منظور پذیرش موافقت نامه سوچی مابین روسیه و ترکیه اعلام نماید و در کنار آن با در جریان قراردادن تهران که به همراه مسکو از متحدین اصلی دولت قانونی سوریه است و به عنوان یکی از کشور‌های اصلی تامین کننده صلح و آتش بس در مذاکرات آستانه به حساب می‌آید، پایبندی مسکو به تعهداتش در موافقت نامه سوچی احراز شد.

در این میان با تعجب فراوان توافق سوچی به صورت فعالانه از سوی کشور‌های غربی که پیش از آن نگرانی‌های شدیدی را در رابطه با شرایط حقوق بشری ادلب ابراز کرده بودند، مورد پذیرش قرار گرفت.

شایان ذکر است، توجه ویژه کشور‌های غربی به خصوص واشنگتن، لندن و پاریس به مخالفان دولت سوریه در ادلب که ارتباط مستقیمی با گروه‌های تروریستی دارند، تفاوت آشکاری با بی تفاوتی آن‌ها در مقابل وضعیت غیر نظامیان رقه در عملیات آزادسازی این شهر داشت.

عملیاتی که پیش از این توسط وزارت خارجه سوریه به نسل کشی و جنایت علیه بشریت با حضور ائتلاف بین المللی و به ویژه آمریکا، تعبیر شده بود چرا که در نتیجه این عملیات آزادسازی در سال ۲۰۱۷ شهر به کلی نابود شده بود و ده‌ها هزار نفر غیر نظامی کشته شدند که در این میان کشور‌های غربی هیچ اشاره‌ای به این موضوع نکردند و عملیات نظامی در رقه با مشارکت آمریکا را در راستای مبارزه با تروریست‌ها اجتناب ناپذیر دانستند که خود نشان از سیاست دوگانه غرب در قبال موضوع تروریسم در سوریه دارد.

در ادلب، ابتدا به نظر می‌رسید که توافق حاصل شده در سوچی میان مسکو و آنکارا می‌تواند برای مدت کوتاهی شرایط را بهبود ببخشد. اما با پایان مهلت زمانی در نظر گرفته شده برای ترکیه به منظور مذاکره با گروه‌های به اصطلاح میانه روتر مخالف اسد و همچنین خارج کردن گروه‌های تندرو و جهادی از خط مقابله و رویارویی، همه چیز پیچیده‌تر به نظر می‌رسید چرا که آنکارا نتوانست یا نخواست که به تعهداتش عمل کند.

اردوغان توانایی جلوگیری از گسترش جبهه النصره را به عنوان بزرگترین گروه نظامی مخالف بشار اسد نداشت واضح است که هر کشوری در شرایط جنگ، سعی در کاهش تلفات و عملیات نظامی را دارد، بنابراین پوتین موافق بود که اردوغان فرصتی جهت حل و فصل شرایط ادلب بر اساس روش‌های دیپلماتیک داشته باشد و روش صلح آمیزی را با استفاده از ارتباط و اثرگذاریش بر جنگجویان و گروه‌های مسلح در ادلب در پیش گیرد، اما به صورت واضحی آشکار شد که اردوغان توانایی جلوگیری از گسترش جبهه النصره را به عنوان بزرگترین گروه نظامی مخالف اسد، نداشت و این گروه با جذب باقی مانده نیرو‌های دیگر گروه‌های مخالف تندرو و تروریست، توسعه بیشتری پیداکرد.

نظر به این موضوع، برخی از صاحب نظران اعتقاد دارند که آنکارا به عمد در موضوع خروج نیرو‌های مسلح مخالف اسد سهل انگاری کرد تا از آن‌ها به عنوان برگه‌ای جهت سیاست بازی هایش استفاده کند چرا که با نگاهی کوتاه به رفتار‌های ترکیه به نظر می‌رسد اردوغان در حال انجام یک بازی دوطرفه با روسیه، ایران و سوریه از یک سو و غرب به ویژه آمریکا از سوی دیگر است: همدلی با آمریکا و ائتلاف غربی ضد تروریسم در مجاورت منبج، موشک باران مواضع نیرو‌های کرد که متحدان آمریکا هستند، و در دست نگه داشتن منطقه عفرین، علی رغم درخواست دمشق جهت آزادسازی و تحویل آن به دولت مرکزی سوریه.

بنابر تمامی این موارد و عدم هرگونه پیشرفت در بکارگیری توافقات حاصل شده در سوچی میان روسیه و ترکیه که پیشنهاد دهنده اصلی آن ترکیه بود، شرایط ادلب روز به روز پیچیده‌تر و وخیم‌تر می‌گردد. تعداد نیرو‌های غیرقانونی مسلحی که آنکارا آن‌ها را مخالفان میانه رو می‌نامد، روز به روز در حال افزایش بوده و عمدتا به جبهه النصره می‌پیوندند که این اتحاد تحت نام ادامه پیکار با نیرو‌های دولتی سوریه و متحدانش (روسیه و ایران) صورت می‌گیرد.

پس از گذشت تنها دو ماه از امضای توافق ایجاد منطقه عاری از سلاح در ادلب، نزدیک به ۵۳۰ عملیات نظامی مابین نیرو‌های دولتی سوریه و مخالفان مسلح صورت گرفته است بر اساس گفته‌های ژنرال ولادیمیر ساوچنکو، رییس مرکز صلح و آشتی روسیه در سوریه، پس از گذشت تنها دو ماه از امضای توافق ایجاد منطقه عاری از سلاح در ادلب، نزدیک به ۵۳۰ عملیات نظامی مابین نیرو‌های دولتی سوریه و مخالفان مسلح صورت گرفته است که در نتیجه آن ۲۵ نظامی سوری کشته و ۶۷ نفر زخمی شده اند و آسیب‌هایی نیز به نیرو‌های متحد دولت سوریه رسیده است.

آنچه به نظر می‌رسد این شرایط پایدار نخواهد بود و اولین نشانه‌های آن در صحبت‌های سخنگوی وزارت خارجه روسیه، ماریا زاخاروا در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۸ بدین گونه بیان شد که تلاش ترکیه برای پراکنده کردن تروریست‌ها و آنچه آنکارا نیرو‌های میانه رو مخالف اسد در استان ادلب می‌نامد، با شکست رو به رو شده است. وی ادامه داد که در روز‌های اخیر نیرو‌های دولتی سوریه تحرکات بسیاری را که توسط نیرو‌های جبهه النصره از خاک ادلب به سمت منطقه حلب صورت گرفته بود را خنثی کردند و در این تحرکات نیرو‌های به اصطلاح میانه رو کمک‌هایی را به تروریست‌ها انجام داده اند.

چنین اظهارات مستقیم و کم سابقه‌ای توسط سخنگوی وزارت خارجه روسیه، نشان دهنده این است که صبر مسکو، تهران و دمشق در موضوع تروریست‌های مستقر در ادلب لبریز شده است.

پیش از این نیز در کنفرانس مشترک روسای جمهور روسیه، فرانسه، آلمان و ترکیه که به میزبانی آنکارا برگزار گردید، پوتین رییس جمهور روسیه خاطر نشان کرده بود که ایجاد منطقه عاری از سلاح و تنش در ادلب یک راهکار موقت است و در صورتی که نیرو‌های مسلح افراطی و تروریست به این راهکار پایبند نباشند و عملیات نظامی در خاک ادلب را ادامه دهند، روسیه این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که با تمام قوا از مقابله به مثل و عملیات ضد تروریسم دولت قانونی سوریه در این استان حمایت کامل کند.

تعلیق هرچه بیشتر در عملیات پاکسازی ادلب، باعث تحلیل توان نظامی دولت اسد گردیده و نیرو‌های تندرو مخالف دولت و تروریست‌ها زمان بیشتری را برای تجدید قوا خواهند یافت در حال حاضر و با درنظر گرفتن مهلت سپری شده و عدم پایبندی به توافقات صورت گرفته، تعلیق هرچه بیشتر در عملیات پاکسازی ادلب، باعث تحلیل توان نظامی دولت اسد گردیده و نیرو‌های تندرو مخالف دولت و تروریست‌ها زمان بیشتری را برای تجدید قوا خواهند یافت.

در این راستا، تنها اراده سیاسی رهبران ائتلاف ضد تروریسم متحد دولت سوریه، به ویژه تهران و مسکو در نهایت می‌تواند وضعیت نظامی و سیاسی سوریه را تثبیت کرده و شرایط لازم برای ایجاد یک توافق سیاسی همه جانبه جهت رفع مسائل سوریه را به وجود آورد.

متاسفانه با شرایط موجود و از دست رفتن زمان لازم، تنها راه ممکن در جهت کنترل کامل دولت قانونی سوریه در سراسر کشور، عملیات نظامی در مناطق باقی مانده در دست تروریست‌ها و مخالفان مسلح است. وظیفه‌ای که آنکارا حتی با استفاده از ارتش و واحد‌های نظامی محلی نیز قادر به انجام آن نبوده و تنها دولت سوریه است که می‌تواند با کمک‌های روسیه از هوا و ایران از زمین به آن دست یابد.