نشست ژنو؛ طرح صلح کابل و شکست راهبرد ترامپ در افغانستان

خبرگزاری مهر: رهبران و مقام‌های بلندپایه افغانستان و وزیران و نمایندگان جامعه جهانی، ۲۷ و ۲۸ نوامبر در ژنو سوییس گردهم آمده اند تا نتایج کمک ۱۵/۲ میلیارد دلاری تعهد شده به افغانستان در کنفرانس بروکسل در سال ۲۰۱۶ را ارزیابی کنند. کنفرانس ژنو توسط سازمان ملل متحد در مقر اروپایی این سازمان برگزار شده و ریاست کنفرانس را افغانستان و ملل متحد به صورت مشترک برعهده دارند.

این کنفرانس با سخنرانی آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد و صلاح‌الدین ربانی، وزیر خارجه افغانستان افتتاح شد. وزیر خارجه افغانستان درباره پیشرفت‌های کشورش به کشور‌های شرکت کننده گزارش داد.

اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان در کنفرانس ژنو جزئیات طرح صلح جدید دولتش باگروه طالبان را اعلام کرد اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان در کنفرانس ژنو جزئیات طرح صلح جدید دولتش باگروه طالبان را اعلام کرد. غنی در سخنرانی‌اش در آغاز این کنفرانس، طرح صلح جدید را «نقشه راه صلح» برای «حرکت به جلو» نامید و گفت: این طرح را پس از مشورت با نمایندگان اقشار مختلف مردم تهیه کرده است.

رئیس‎جمهوری افغانستان به شرکت‌کنندگان کنفرانس ژنو گفت که کشورش اکنون وارد دومین مرحله از صلح خواهد شد. او تاکید کرد که نقشه راه مورد نظر او، به دنبال صلحی است که طالبان شامل یک جامعه فراگیر و مردم‌سالار شوند.

وی گفت: گام اول در این راه، پایبندی به حقوق پیش بینی شده در قانون اساسی افغانستان برای همه شهروندان کشور، به ویژه زنان است. او در عین حالی که تاکید کرد طالبان باید قانون اساسی را بپذیرند، از امکان تعدیل قانون اساسی بر اساس مواد خود قانون سخن گفت.

در طرح صلح جدید دولت افغانستان، که دفتر ریاست جمهوری جزئیات بیشتر آن را منتشر کرده، آمده است که به هیچ‌یک از گرو‌های مسلحی که با شبکه‌های تروریستی خارجی، سازمان‌های مخرب خارجی، نهاد‌های دولتی یا غیر دولتی رابطه داشته باشند و در جستجوی نفوذ در افغانستان باشند، اجازه فعالیت داده نمی‌شود.

«اشرف غنی» رئیس جمهوری افغانستان اسامی هیئت ۱۲ نفره مذاکره کننده با گروه طالبان را در این نشست اعلام کرد.

اسامی این افراد عبارتند از؛ «عبدالسلام رحیمی» رئیس دفتر کاخ ریاست جمهوری، «محمد میرویس بلخی» وزیر آموزش و پرورش، «حسینه صافی» وزیر اطلاعات و فرهنگ، «عبدالتواب بالاکرزی» معاون وزارت تحصیلات عالی، دکتر عالمه، معاون وزارت مهاجرین، ژنرال «عبادالله عباد» معاون ریاست عمومی امنیت ملی، «شاه گل رضایی» عضو ولسی جرگه، «عطالله لودین» عضو شورای علما، «شمیم خان کتوازی» والی «پکتیا»، «عبدالله عطایی» عضو دیوان عالی قضائی، «توریالی عیاثی» رئیس امور فرهنگی وزارت امور خارجه، «عبدالحکیم منیب» معاون وزارت حج و اوقاف افغانستان.

هیئت مشورتی نیز متشکل از کمیته‌هایی شامل؛ کمیته رهبران سیاسی، کمیته احزاب سیاسی، کمیته امور جوانان، کمیته امور زنان، کمیته علما، کمیته رهبران ولایتی، کمیته جامعه مدنی و فرهنگی، کمیته بخش خصوصی و کمیته مهاجرین است.

این هیئت پس از آن معرفی می‌شود که تلاش‌ها برای آغاز مذاکرات مستقیم صلح بین افغانستان و گروه طالبان افزایش یافته است و «زلمای خلیل‌زاد» نماینده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان نیز دو بار به کشور‌های دخیل در روند مذاکرات صلح این کشور سفر کرده و همچنین با نمایندگان طالبان دیدار و گفت‌گو کرده است.

به گفته دفتر ریاست جمهوری، سه شرط تاکید بر اهمیت و اعتبار قانون اساسی مصوب سال ۲۰۰۴، شراکت اساسی افغانستان با جامعه جهانی، رهبری روند صلح توسط حکومت افغانستان در نتیجه مشورت با مردم به طرح صلح اضافه شده است.

در طرح صلح جدید دولت افغانستان تاکید شده است که انتخابات ریاست جمهوری کشور در سال ۲۰۱۹، حتماً باید برگزار شود در طرح صلح جدید دولت افغانستان تاکید شده است که انتخابات ریاست جمهوری کشور در سال ۲۰۱۹، حتماً باید برگزار شود؛ زیرا افغان‌ها برای تصویب موافقتنامه صلح، عملی ساختن آن و رهبری مصالحه اجتماعی، به یک حکومت منتخب نیاز دارند.

اما درباره شورای عالی افغانستان؛ از زمان تشکیل شورای عالی صلح افغانستان در سال ۲۰۱۰، این شورا مسئول پیشبرد تلاش‌ها برای انجام مذاکرات صلح با گروه‎های مسلح مخالف، به ویژه طالبان بوده است. در طرح صلح جدید دولت افغانستان گفته شده که در ساختار شورای عالی صلح تجدید نظر می‌شود. قرار است این شورا پس از تجدید ساختار، بر آگاهی‌دهی به مردم، پس از توافق صلح، تمرکز کند.

در حالی که دوره ریاست جمهوری اشرف غنی (در دور اول) رو به پایان است و او برای ادامه حکومت، نیاز به انتخاب مجدد دارد، در طرح صلح جدید تاکید شده که اجرای این طرح، پنج سال زمان خواهد برد.

همزمان با این نشست منابع وابسته به سازمان ملل فرصت صلح در افغانستان را بیش از سالیان قبل با وجود ادامه اقدامات خشونت آمیز و رنج‌های انسانی می‌دانند. این منابع با وجود خشکسالی، اوضاع را آنقدر هم تیره و تار نمی‌دانند و بر این باورند که هماهنگی میان جامعه جهانی بیش از قبل وجود دارد. اشرف غنی و دیپلمات‌های غربی امید به پیشرفت در گفتگو‌ها با طالبان دارند، اما این در شرایطی که بر اساس گزارش رسانه‌ها طالبان بر بخش اعظمی از افغانستان تسلط دارد.

به عبارت دیگر خود مقامات سازمان ملل و غربی‌ها هم مایلند که خوش بین باشند، اما در عین حال بر این باورند که احتمال پیشرفت چشمگیری را نمی‌تواند در ظرف مدت کوتاه داشت و این زمانبر است

از نگاه تحلیلگران؛ قرار نیست در کنفرانس ژنو تعهد مالی جدیدی انجام شود. این کنفرانس ابراز همبستگی جامعه جهانی و ارزیابی تاثیر کمک‌ها و شنیدن گزارش حکومت افغانستان درباره پیشرفت‌های اقتصادی و سیاسی این کشور است.

چرا کنفرانس‌های بین‌المللی؟

نظام سیاسی جدید در افغانستان با کنفرانس بن (۲۰۰۱) آغاز شد و پس از آن هر چند سال، برای هماهنگی کمک‌های کشور‌های کمک‌کننده به بازسازی و نوسازی افغانستان کنفرانس‌هایی در یکی از پایتخت‌های کشور‌های کمک کننده برگزار شده است. کنفرانس‌های بین‌المللی چارچوب‌های کمک و همکاری جامعه بین‌المللی با افغانستان را شکل می‌بخشند.

به طور کلی دراین کنفرانس‌ها یک هدف عمده جلب کمک‌ها و تعهدات مالی جدید، ارزیابی پیشرفت‌های افغانستان و تعهدات سیاسی متقابل برگزار است. دراین کنفرانس‌ها گزارش پیشرفت‌های افغانستان در زمینه حکومت‌داری، بازسازی، مبارزه با فساد، صلح و همکاری‌های منطقه‌ای با جامعه جهانی در میان گذاشته می‌شود و چارچوب‌های سیاست‌های آینده مورد بحث قرار می‌گیرد.

دهه تحول افغانستان چیست؟

کنفرانس بین المللی موسوم به «بن دوم» در شهر بن آلمان در ۵ دسامبر ۲۰۱۱ که یک دهه پس از بنیادگذاری نظام سیاسی جدید افغانستان برگزار شد، یک چارچوب زمانی برای دهه تحول تعریف شد که افغانستان تا سال ٢٠٢٤ به خودکفایی و خوداتکایی اقتصادی برسد.

دهه تحول همزمان با خروج زمان‌بندی شده نیرو‌های بین‌المللی از افغانستان در نظر گرفته شد که در واقع، ناتو ماموریت نبرد با طالبان و مخالفان مسلح را به نیرو‌های امنیتی افغانستان واگذار کرده و تنها در امور آموزش، مشورت‌دهی و تربیت نیرو‌های امنیتی افغانستان فعالیت دارد.

آیا کمک به نیرو‌های امنیتی افغانستان نیز شامل برنامه نشست ژنو است؟

کمک‌های ناتو و آمریکا به بودجه نیرو‌های امنیتی افغانستان، آموزش و تجهیز ارتش و پلیس و نیرو‌های امنیتی این کشور در نشست‌های ناتو صورت می‌گیرد.

کنفرانس‌های بین‌المللی در مورد افغانستان چه دستاورد‌هایی داشته است؟

در کنفرانس بن دوم (٢٠١١) برنامه زمانی تعریف شد تا هر چهار سال افغانستان و جامعه جهانی برای تعهدات مالی برای افغانستان در یک کنفرانس بین‌المللی گردهم آیند.

کنفرانس‌های تعهدات و حمایت مالی در سطح وزیران خارجه در توکیو (٢٠١٢)، لندن (٢٠١٤) و بروکسل (٢٠١٦) برگزار شدند که افغانستان در این کنفرانس‌ها بیش از ١٦ میلیارد دلار در توکیو و ١٥ میلیارد دلار در بروکسل تعهد حمایت مالی از جامعه جهانی دریافت کرد. کنفرانس بعدی تعهدات مالی در سال ٢٠٢٠ برگزار خواهد شد.

در کنفرانس توکیو (٢٠١٤) یک چارچوب حساب‌دهی متقابل میان افغانستان و جامعه جهانی تعریف شد که براساس آن نشست‌های دوره‌ای در هر دو ساله در سطح وزیران خارجه در خارج از افغانستان و نشست مقام‌های ارشد در سال‌های میانی در کابل پیشرفت‌ها و دستاورد‌های افغانستان را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهند.

رهبران افغانستان از طریق نشست ژنو به دنبال حمایت مالی و سیاسی از خارج برای مقابله با حملات طالبان هستند و اوضاع بحرانی داخلی افغانستان هستند و نشست‌های آن‌ها با مقامات خارجی در این نشست در همین راستاست. بحران آوارگان افغانی موضوع توجه در این نشست است.

این نشست در شرایطی برگزار می‌شود که دولت افغانستان به دنبال سیطره بر مناطقی است که تحت کنترل طالبان است و موجی خشکسالی نیز مناطق گسترده‌ای از افغانستان را درنوردیده است و بیش از ۲۰۰ هزار نفر مجبور به ترک منازل خود و رفتن به مناطق دیگر شده اند.

موضع ایران

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران که برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی افغانستان در ژنو حضور دارد، در این کنفرانس به سخنرانی پرداخت و آمادگی کشورمان را برای کمک به افغانستان در مسیر دست‌یابی به صلح اعلام کرد.

متن کامل سخنرانی ظریف در این کنفرانس بین المللی به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم این نشست وزارتی بسیار بموقع بوده و در زمانی صورت می‌گیرد که با فرصت‌ها و چالش‌های فراوانی در افغانستان مواجه هستیم. از تلاش‌های هیئت معاونت ملل متحد در افغانستان (یوناما) و رئیس‌جمهور غنی و نیز آقای عبدالله رئیس اجرایی این کشور برای رهبری شجاعانه و ارائه روشنگری قدردانی می‌کنیم. رویکرد آشتی‌طلبانه آن‌ها ما را دلگرم می‌کند. اجازه دهید به چند نکته کوتاه اشاره کنم:

۱. اجماع ملی، منطقه‌ای و جهانی بر این قرار دارد که راه‌حل نظامی در افغانستان راه به جایی نبرده ظریف: اجماع ملی، منطقه‌ای و جهانی بر این قرار دارد که راه‌حل نظامی در افغانستان راه به جایی نبرده است و زمان برای آشتی ملی و راه‌حل سیاسی فراگیر با حضور و رهبری دولت و مردم افغانستان فرا رسیده است. این نشست وزیران و نشست‌های تکمیلیِ آن در کابل، تاشکند و مسکو، موید فضایی است که بایستی از آن بهره جست.

۲. چالش‌ها به دو نوع قدیم و جدید تقسیم می‌شود. حضور نیرو‌های خارجی هرگز در منطقه ما ایجاد ثبات نکرده و از لحاظ تاریخی زمینه را برای جذب افراط‌گرایان فراهم کرده است. یکی از چالش‌های تازه، حضور داعش در افغانستان است که به خونریزی بیشتر منجر شده و گرایش‌های فرقه‌ای خطرناکی را سبب شده است. خطرناک‌تر این که گروه‌های مسلح محلی را در رقابت برای جذب افراد و پیروان افراطی‌تر کرده است. باور کنید هیچ طرفی از معرفی و حمایت از داعش و سایر افراط‌گرایان در سوریه و عراق طرفی نبسته و هیچ طرفی از معرفی آن‌ها به افغانستان و آسیای مرکزی بهره‌مند نخواهد شد. این روند وحشتناک باید پیش از رسیدن به مقیاس فاجعه‌بار متوقف شود.

۳. تروریسم و قاچاق مواد مخدر همواره در افغانستان همدیگر را تقویت کرده‌اند. برای مقابله با تهدید مواد مخدر، به استراتژی جامعی نیاز داریم که باید شامل توسعه اقتصادی در این کشور ثروتمند به لحاظ منابع باشد. راه‌های ارتباطی حائز اهمیت بوده و شبکه دریایی و ریلی ایران از جمله بندر چابهار برای توسعه افغانستان ضروری است. مایه تأسف است که تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی مانع از همکاری می‌شوند.

۴. همه ما بایستی از طریق کشاندن طالبان بر سر میز مذاکره با دولت برای گفتگو‌های جامع و فراگیر و مذاکرات درون‌افغانستانی را تسهیل کنیم. تعامل با طرفین داخلی و منطقه‌ای کلید موفقیت است.

۵. دستاورد‌های مردم افغانستان طی دو دهه گذشته، به ویژه تدوین قانون اساسی و حرکت در مسیر دمکراتیک، پایه‌های صلح و ثبات را در این کشور فراهم کرده است. از انتخابات اخیر پارلمانی استقبال کرده و منتظر انتخابات آزاد و منصفانه ریاست‌جمهوری در ماه آوریل هستیم. ایران آماده است هم‌چنان به مردم و دولت افغانستان در پویش به سمت صلح یاری رسانده و با همه طرف‌ها با همین هدف‌گذاری همکاری کند.

آمریکایی‌ها چه می‌گویند؟

وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای کنفرانس ژنو را فرصتی برای حکومت افغانستان دانسته است تا گزارش پیشرفت‌های خود را به شرکای بین‌المللی‎اش ارائه کند. این بیانیه این گردهمایی را تعهد و پیام جامعه جهانی به آوردن صلح و خوداتکایی و پایان دادن به دهه‌ها منازعه در این کشور دانسته است.

موضع گیری واشنگتن در حالی است که سیاست‌های آمریکا در افغانستان با شکست روبرو شده است.

رای الیوم در این باره نوشته است: «دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با شکست تقریبا قطعی در افغانستان با توجه به وجود شواهدی که گواهی دهنده افزایش آمار کشته و زخمی شدگان نیرو‌های آمریکا بر اثر شدت حملات طالبان است و نیز افول فعالیت نیرو‌های پلیس افغانستان مورد حمایت ناتو و دولت آمریکاست، روبروست.

فرماندهی نیرو‌های آمریکایی در افغانستان روز سه شنبه از کشته شدن سه نظامی آمریکایی و زخمی شدن سه نظامی دیگر در انفجار بمب کارگذشته شده از سوی افراد طالبان در غزنه خبر داد و شمار آمریکایی‌های کشته شده از ابتدا سال جاری میلادی تاکنون به ۱۲ نظامی افزایش یافت.

شاید این رقم در مقایسه با آمار ۲۲۰۰ نظامی آمریکایی که قبل از سال ۲۰۱۵ کشته شده اند کم باشد، اما اگر آمار ۳۰ هزار نیروی افغانی کشته شده طی سه سال گذشته در درگیری با طالبان کشته شده اند و نیز تلفات جدید نیرو‌های آمریکایی را در نظر بگیریم قابل توجه است به ویژه که این آمار در فصل بهار که حملات طالبان تشدید می‌شود، قابل افزایش است.

ترامپ و گزینه‌های دشوار در افغانستان

ترامپ دو گزینه پیش روی دارد؛ نخست اینکه بر تعداد نیرو‌های آمریکایی به منظور ممانعت از پیشروی طالبان که بر ۱۴ استان یعنی حدود ۵۶ درصد از افغانستان سیطره دارد و اوضاع بی ثبات مناطقی که به شکل اسمی تحت کنترل نیرو‌های دولت افغانستان بیافزاید یا به گفتگو‌های صلح با طالبان روی آورد تا به راهکار سیاسی مقبول برسد.

ترامپ گزینه دوم یعنی گفتگو با طالبان را برگزیده است و برای همین است که زلمای خلیل زاد افغانی الاصل را به برای دیدار با نمایندگان طالبان در دوحه جایی که طالبان با موافقت آمریکا در آن سفارت تاسیس کرده، فرستاده است. پنج جلسه گفتگو طی دو ماه گذشته منجر به پیشرفتی نشده است و این نشان دهنده دشواری اوضاع و وجود شکاف میان طرفین است. آمریکا خواهان راهکار سیاسی است که طالبان در دولتی با گروه‌های افغانی مورد حمایت آمریکا حضور داشته باشد، اما طالبان خواهان گفتگو برای خروج نیرو‌های به شکل کامل از افغانستان و اینکه قدرت به طور کامل به آن سپرده شود و شرایط مشابه قبل از حمله آمریکا به افغانستان در اکتبر ۲۰۰۱ شود.

آمریکا در افغانستان شکست خواهد خورد همانگونه که در عراق شکست خورد و نیروهایش را به منظور کاهش تلفات و خسارات بیشتر خارج خواهد کرد. طرح‌های آمریکا در این کشور سخت از حیث سیاسی و جغرافیایی فروپاشیده است و ترامپ گزینه‌ای غیر از تن دادن به شکست ندارد و مطمئن هستیم که وی در نهایت این کار را انجام خواهد داد خواه زمان به درازا بکشد یا کوتاه باشد. دو کشور در دنیا هستند که متجاوزان از آن پیروز خارج نشده اند؛ افغانستان و یمن. هرکه به این شک دارد به حقایق تاریخی مراجعه کند».

به هر حال امید می‌رود که نشست ژنو درباره افغانستان برای مردم افغانستان مثمرثمر باشد و این کشور را از مشکلات بی شمار به ویژه بی ثباتی برهاند هر چند که ریشه این مشکلات به حضور و دخالت خارجی به ویژه آمریکایی‌ها مربوط می‌شود.