واکاوی تهدید اردوغان علیه کُردها در بحبوحه پرونده قتل خاشقجی

خبرگزاری مهر: شرق فرات دارای مهمترین و بزرگترین میادین نفتی از حیث مساحت و تولید است به ویژه که میدان نفتی «العمر» قبل از سال ۲۰۱۱ حدود ۳۰۰ بشکه در روز نفت تولید می کرد. الرقه به تنهایی ۷۰ درصد از منابع آبی سوریه را در خود دارد و این منطقه همچنین دارای زمین های حاصلخیز و محل کشت مهم محصولات کشاورزی سوریه است. منطقه راهبردی شرق فرات که مساحت آن حدود یک سوم اراضی سوریه است و سبد غذایی و اقتصادی سوریه محسوب می شود، هستند. این منطقه ۹۰ درصد از درآمدهای نفتی و گازی سوریه و بیش از نیمی از گندم و پنبه سوریه را در خود دارد. استان دیرالزور در شرق فرات دومین استان سوریه از حیث مساحت(حدود ۳۳ هزار کیلومتر مربع) محسوب می شود. بیشتر تولید نفت سوریه در این مناطق است و غنی ترین منابع گازی سوریه را داراست.

شرق رود فرات در سوریه به کانون توجه طرفهای درگیر در سوریه از جمله ترکیه تبدیل شده است که سیطره کردها بر این منطقه نزدیک به خود را تهدیدی برای امنیت ملی خود می داند و بر غلبه بر این تهدید تاکید دارد اما می داند که این سبب می شود که وارد رویارویی با آمریکایی شود که آنکارا توان پایداری در برابر آنرا ندارد.

اما در این منطقه جدای از آمریکایی ها و کردهای مورد حمایت واشنگتن، تروریستهای تکفیری داعش هم هستند که اخیرا دست به اقداماتی نیز علیه نیروهای سوریه دموکراتیک زده اند. نیروهای سوریه دموکراتیک مورد حمایت آمریکا در جنگ با داعش در شرق فرات با دشواری زیادی روبرو هستند و تکفیری ها هرازگاهی دست به حملاتی زده و برخی را به گروگان گرفته اند.

سخنان اخیر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و هشدار آخر وی به کسانی که مرزهای ترکیه و امنیت آنرا به خطر بیاندازند، سخنان اردوغان بار دیگر نشان داد که آنکارا بر کردهای شرق فرات به عنوان یک خطر جدی می نگرد و بر رفع این خطر مصمم است بار دیگر نشان داد که آنکارا بر کردهای شرق فرات به عنوان یک خطر جدی می نگرد و بر رفع این خطر مصمم است.

اردوغان گفت: «مشکلی در ادلب از زمان امضای توافق سوچی ملاحظه نمی کنیم و منطقه شاهد ثبات و آرامش است. ما تمام تمرکز و انرژی خود را بر شرق فرات می گذاریم».

اما این نگرانی می تواند از سویی به نفع دمشق و مسکو باشد به طوری که روسیه می تواند از نگرانی ترکیه در قبال بلندپروازی های کردها به نفع دولت سوریه بهره برداری کند به ویژه که روابط گرمی میان مسکو و آنکارا پس از توافق منطقه عاری از سلاح در ادلب ایجاد شده است. ترکیه که از روند توافق ادلب اطمینان خاطر کسب کرده است هم اکنون نگاه خود را متوجه تهدید خطرناکتر یعنی مناطق تحت سیطره کردها در شمال سوریه و شمال شرق آن کرده است.

آنکار هم اکنون احساس می کند که از ناحیه آمریکا فریب خورده است زیرا توافق منبج ظاهرا از سوی آمریکایی اجرایی نشده است و کردها همچنان در منبج هستند و ترکیه از این تعلل واشنگتن به شدت ناخرسند است.

ترکیه بر این باور است که آمریکا عمدا آنکارا را به منبج مشغول کرده تا در راستای تقویت قدرت کردها در شمال و شمال شرق سوریه از طریق حمایت نظامی بیشتر از آنها گام بردارد ترکیه بر این باور است که آمریکا عمدا آنکارا را به منبج مشغول کرده تا در راستای تقویت قدرت کردها در شمال و شمال شرق سوریه از طریق حمایت نظامی بیشتر از آنها گام بردارد.

از سویی روسها نیز اهتمام ویژه ای به منطقه شرق فرات دارند و مسئولان روس اخیرا از تحرکات آمریکا برای خدشه وارد کردن به تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه از طریق کردها انتقاد کرده اند و از تحرکات مشکوک در بخش تحت کنترل ائتلاف بین المللی در سوریه پرده برداشته اند.

ناظران امور بر این باورند که روسیه به دنبال بهره برداری از نگرانی فزاینده ترکیه در قبال بلندپروازی های کردها در سوریه است و از این رو هر گونه تشدید تحرک ترکیه در شرق سوریه را به نفع خود و متحدش یعنی نظام سوریه می داند به ویژه که اردوغان اعلام کرد: «ترکیه از سوی سازمانی تروریستی در شرق فرات تهدید می شود. همانطور که احدی را تهدید نمی کنیم به احدی هم اجازه نمی دهیم که به مرزهای ما نزدیک شود».

اردوغان چندی قبل نیز از عملیات نظامی قریب الوقوع در شمال سوریه به ویژه مناطق شرق فرات خبر داده و گفته بود: «ما عزم جدی برای نابودی لانه های تروریستی در شرق رود فرات سوریه داریم و انشاءالله به زودی لانه های تروریسم در شرف فرات را نابود می کنیم».

آیا اردوغان به ماجراجویی در شرق فرات روی می آورد؟

ناظران امور بعید می دانند که ترکیه دست به ماجراجویی در شرق فرات مشابه عملیات سپرفرات در سال ۲۰۱۶ که طی آن موفق شد که کردها را از شهر الباب در استان حلب بیرون کند، بزند. عملیات بعدی ترکیه با نام شاخه های زیتون در ژانویه گذشته رخ داد که طی آن موفق به سیطره بر عفرین شدند.

از نگاه ناظران امور عملیات های نظامی که ترکیه در حومه حلب انجام داد نمی تواند در شرق فرات انجام شود و این به دلایل متعددی از جمله نیروی سوریه دموکراتیک که تعداد آنها بالغ بر بیش از صد هزار نفر می شود، است. از سویی آمریکایی ها در شرق فرات حضور نظامی دارند که این مانع روی آوردن آنکارا به ماجراجویی می شود. اردوغان تهدید به بیرون کردن کردهای سوریه از شرق فرات دارد اما تحلیلگران بر این باورند که اوضاع آنقدر هم که رئیس جمهور ترکیه به راحتی از آن حرف می زند، نیست.

اما در مقابل ترکیه برگه های دیگری در اختیار دارد که می تواند با آنها بازی کند اما قبل از ان باید با دمشق به توافقی دست یابد و این موضوعی است که مسکو هم به دنبال آن است. دولت سوریه بر بازپس گیری همه اراضی سوریه از جمله مناطق تحت کنترل کردها اصرار دارد و اخیرا به کردها درباره ادامه ارتباط با آمریکا هشدار داده است.

این زمانی اهمیت پیدا می کند که موضوع فقط به بُعد نظامی محدود نمی شود و از حیث سیاسی نیز مهم است. واشنگتن بر مشارکت کردها در کمیته قانون اساسی سوریه اصرار دارد و این موضوعی است که با مخالفت آنکارا و دمشق بر این مشارکت روبرو است این زمانی اهمیت پیدا می کند که موضوع فقط به بُعد نظامی محدود نمی شود و از حیث سیاسی نیز مهم است. واشنگتن بر مشارکت کردها در کمیته قانون اساسی سوریه اصرار دارد و این موضوعی است که با مخالفت آنکارا و دمشق بر این مشارکت روبرو است.

ناظران امور سوریه بعید نمی دانند که ترکیه در این زمینه در کنار دمشق قرار گیرد زیرا به هیچ عنوان حضور کردها در شمال سوریه و شمال شرق آنرا بر نمی تابد.

رای الیوم در مطلبی در این باره نوشته است: «ترکیه به شدت از حمایت مالی و تسلیحاتی آمریکا از کردها در سوریه که آنکارا آنرا تهدیدی برای امنیت و ثبات خود می داند، نگران است. اوضاع شرق فرات بسیار پیچیده است.

اردوغان در منطقه شرق فرات به تنهایی بدون هماهنگی با کشورهای عراق، ایران و سوریه و نیز روسیه نمی تواند تحرکی انجام دهد اما اینکه آیا به هماهنگی مستقیم با این کشورها در صورتی که تصمیم بگیرد نیروهایش را در این جبهه به حرکت دربیاورد می کند یا خیر؟ سئوالی است که نمی توان پاسخ روشنی در حال حاضر به آن داد. همانطور که نمی توان درباره جدیت تهدیدات اردوغان نمی توان مطمئن بود.

رای الیوم نوشت: آیا با توجه به اینکه ترکیه با نیروهای آمریکا و پایگاه های آن در شرق فرات روبرو می شود می توان گفت که ماه عسل میان ترامپ و اردوغان به پایان رسیده است و بهبودی که پس از آزادی کشیش آمریکایی حاصل شده بود از بین رفته است؟».