علل پافشاری اسرائیل در انتقال سفارت آمریکا به قدس

خبرگزاری فارس: مرکز مطالعاتی «المستقبل» امارات در یادداشتی به قلم «محمد عبدالله یونس» با عنوان «چرا اسرائیل به انتقال سفارت آمریکا به قدس اصرار دارد» به توطئه واشنگتن و تل آویو برای مشروعیت‌بخشی به اشغالگری اسرائیل در بیت المقدس پرداخت.

در این یادداشت آمده است: با وجود اینکه منافع کنونی اسرائیل تشدید تنش با کشورهای عربی و اسلامی را ایجاب نمی‌کند اما فشارهای اسرائیل در برهه اخیر برای پیشبرد قدرت‌های جهانی در قضیه به رسمیت شناخته شدن قدس اشغالی به عنوان پایتخت این رژیم متوقف نشده است.

چندین علت برای شتابزدگی اسرائیل در قضیه قدس مطرح است از جمله سلطه جریان‌های راست گرا بر سیاست اسرائیل و اینکه دولت نتانیاهو سیاست یکسره شدن سریع مسائل را در پیش گرفته، دغدغه کشورهای عربی به رویارویی با تهدیدهای فزاینده منطقه‌ای، وجود فرصتی تاریخی که به تعبیر برخی تحلیلگران اسرائیلی باید از آن بهره‌ جست، علاوه بر اینکه به گفته نخبگان اسرائیلی اهمیت تصمیم آمریکا صرفا جنبه نمادین دارد و اسرائیل در واقع امر قدس را تحت تسلط خود دارد.

محاسبات ضد و نقیض

این مرکز مطالعاتی آورده است: با نگاهی به وضعیت کنونی منطقه متوجه می‌شویم که تصمیم انتقال سفارت آمریکا به قدس اشغالی به نفع اسرائیل نیست چون این تصمیم به تقویت مواضع قدرت‌های منطقه‌ای مخالف این رژیم و در رأس آن ایران و گروه‌های شبه‌نظامی شیعه وابسته به آن و حزب الله می‌‍شود و همچنین پشتوانه‌ای برای ادعاهای برخی گروه‌های مسلح و گروه‌های تروریستی درباره حفاظت از مقدسات دینی و مقابله با اشغالگری و قدرت‌های بین المللی حامی آن خواهد بود.

به نوشته مرکز مطالعاتی المستقبل امارات، تصمیم آمریکا همچنین تلاش‌های اسرائیل برای نزدیکی به کشورهای عربی را نابود می‌کند؛ تلاش‌هایی که هدف از آن الحاق اعراب به نظام امنیتی منطقه است آن هم در سایه چیزی که تل آویو از آن به عنوان انطباق دیدگاه‌ها و منافع اسرائیلی-عربی در خصوص تهدیدهای ایران برای امنیت منطقه و ضرورت مقابله با شبه نظامیان شیعی وابسته به آن در سوریه، عراق و یمن و همچنین هماهنگی در رویارویی با تهدیدهای گروه‌های تروریستی در خاورمیانه یاد می‌کند.

در همین حال آتش‌بس شکننده بین اسرائیل و گروه‌های فلسطینی در نوار غزه و کرانه باختری از عواقب تصمیم آمریکا درباره قدس در امان نخواهد بود و انتظار می‌رود که انتفاضه تازه‌ای در اعتراض به تصمیم ترامپ شکل بگیرد علاوه بر اینکه گروه‌های تندرو یهودی قبل از صدور تصمیم آمریکا تهدید به یورش به صحن مسجد الاقصی کرده بودند که این امر می‌تواند به درگیری‌های شدیدی با طرف فلسطینی منجر شود کما اینکه توسل نیروهای امنیتی اسرائیل به خشونت در رویارویی با اعتراضات فلسطینیان به تلاش های فشرده تل آویو در بهبود چهره جهانی خود آسیب می‌زند.

پاسخ فلسطینییان به تصمیم ترامپ می‌تواند اعلام یک طرفه تشکیل کشور فلسطین به پایتختی قدس باشد به گونه‌ای که از وضعیت توافق داخلی فلسطین و رفع شکاف بین فتح و حماس در این زمینه استفاده شود و در صورتی که کشورهای عربی و اسلامی این کشور تازه تاسیس را به رسمیت بشناسند اسرائیل با اوضاع منطقه‌ای و بین‌المللی شدیدا پیچیده‌ای روبه‌رو می شود به گونه ای که آن را یک رژیم اشغالی خوانده و تحریم‌های منطقه‌ای و بین المللی علیه آن از سر گرفته می‌شود.

به طور کلی، وضعیت در خاورمیانه به نظر نمی‌رسد آمادگی پذیرش تنش‌های بیشتر را در پی بحران‌های مطقه‌ای غیر قابل مهار سریع داشته باشد کما اینکه پیامدهای آن به سرعت مرزها را پیموده بر همه کشورهای منطقه‌ای که با تهدیدهای امنیتی و نظامی بی سابقه ای روبرو هستند تاثیر خواهد گذاشت و اسرائیل هم از این اوضاع منطقه‌ای پیچیده مستثنی نمی‌شود و این یعنی زمان اعلام تصمیم درباره انتقال سفارت شاید مناسب نباشد.

علائم دامن زدن اسرائیل به تنش‌ها در مقطع اخیر

با وجود اینکه همه محاسبات نشان می‌دهد که عملی شدن تصمیم آمریکا برای انتقال سفارت خود از تل آویو به قدس اشغالی به زیان اسرائیل تمام می‌شود اما این رژیم بر عملی شدن آن اصرار دارد و رهبران جریان‌های مختلف سیاسی اسرائیل و رهبران افکار عمومی آن هم با قدرت از این تصمیم حمایت کرده و آن را نقطه عطف تاریخی می خوانند تعبیری که شرکت کنندگان در کنفرانس دیپلماتیکی که روزنامه جرزوالم پست در ششم دسامبر 2017 برگزار کرد به کار بردند.

اتخاذ موضع افراطی در قبال قدس اشغالی تحولی غیرمنتظره برای آنهایی که پیگیر مسائل اسرائیل هستند شمرده نمی‌شود چون موضع مذکور در راستای سیاست اسرائیل در تنش زایی و تحمیل این واقعیت در شهر قدس اشغالی است که در مدت اخیر به اوج خود رسیده است، مهم ترین علائم تشنج آفرینی اسرائیل در ادامه آمده است:

1- خروج از یونسکو: تل آویو به پیروی از آمریکا در اکتبر 2017 در اعتراض به آنچه «پیشداوری ضداسرائیلی» سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) خوانده شده از این سازمان خارج شد این تصمیم آمریکا و اسرائیل با قطعنامه ماه مه 2017 یونسکو در ارتباط است که همه اقدامات اسرائیل در قدس شرقی که برای تغییر جلوه های شهر صورت می گیرد باطل و غیرقانونی دانست.

2- تشکیل ایست‌های امنیتی، اسرائیل در ژوئیه 2017 ایست‌ها، پل‌های آهنی، گیت‌های الکترونیکی و دوربین‌هایی را در ورودی‌های مسجد الاقصی وضع کرد تا سلطه امنیتی خود بر آنجا را تقویت کند و همین امر موجب تحصن شمار زیادی از نمازگزاران در داخل مسجد و به موازات آن فشارهای عربی و بین المللی شد که در نهایت اسرائیل را به برچیدن این پست‌ها و اکتفا به حضور امنیتی گسترده در اطراف مسجد الاقصی وادار کرد.

3- گسترش شهرک سازی‌ها: اسرائیل روند شهرک سازی در همه مناطق قدس و حومه آن را شدت بخشیده است به گونه‌ای که تل آویو در سال 2017 برنامه تاسیس 12 هزار واحد مسکونی در قدس و کرانه باختری را به اجرا گذاشت که قریب به 4 برابر شمار واحدهای مسکونی است که اسرائیل در سال 2016 تاسیس کرد اسرائیل همچنین دامنه شهرک سازی‌های خود در قدس شرقی را گسترش داده تا روند تغییر بافت جمعیتی شهر را تکمیل کند.

4- نقشه «قدس بزرگ»: لایحه‌ای را که حزب یهودی بیت در اکتبر 2017 در کنست مطرح کرد با اعتراضات گسترده ای از سوی گروه‌های فلسطینی و کشورهای عربی همراه شد چون این طرح شامل الحالق شهرک‌های پیرامون قدس اشغالی به محدوده استحفاظی این شهر است که از جمله این شهرک‌ها که قرار است به قدس ملحق شوند «معالیه أدومیم»، «بیتار علیت» ،«بسجات زئیف»، «أفرات» و «جوش عتسیون»، است که شمار ساکنان این شهرک‌ها به حدود 150 هزار نفر می‌رسد با وجود اینکه این لایحه تحت فشارهای کشورهای عربی و جهان در کنست مورد بررسی قرار نگرفت اما تحت تجدید نظر قرار دارد تا بار دیگر در کنست به رای گذاشته شود.

5- ممنوعیت نام گذاری قدس غربی: مقامات اسرائیلی مدتی است مانع به کارگیری نام قدس غربی برای توصیف چیزی که پایتخت خود می‌دانند، می‌شوند و نام کامل قدس را تحمیل کرده‌اند تا تسلط خود را بر دو نیمه قدس تثبیت کنند به گونه‌ای که مقامات اسرائیل مسئولان برگزاری مسابقه دوچرخه سواری «گریو دو ایتالیا» در دسامبر 2017 در اسرائیل را وادار کردند که در اعلامیه مسابقه نام اورشلیم غربی را با اورشلیم جایگزین کنند که از همین رو مسئولان مسابقات تسلیم خواسته اسرائیل شدند.

اما چرا حالا؟

تل آویو هیچ وقت دست از ادعاهای خود درباره حاکمیت بر شهر قدس برنداشته است. از زمانی که اسرائیل همه مناطق قدس را در سال 1967 اشغال کرد، شروع به تقویت تسلط امنیتی و نظامی خود بر آن کرد تلاش‌های اسرائیل در سال 1980 با صدور قانون «قدس پایتخت اسرائیل است» به اوج خود رسید، با وجود اینکه جامعه بین المللی این تصمیم اسرائیل را به رسمیت نشناخت و تسلط اسرائیل بر این شهر را «اشغالگری نامشروع» خواند.

اما اسرائیل به طور عمدی و تدریجا تسلط خود را بر این شهر تقویت کرد و در همین راستا انگیزه‌های اصرار اسرائیل برای انتقال سفارت آمریکا به قدس اشغالی آمده است.

1- تمام شدن گزینه‌های حل و فصل مناقشه فلسطین و اسرائیل: سلطه جریان‌ها و احزاب یمنی افراط گرا تنها بر کنست و کابینه اسرائیل محدود نمی‌شود بلکه به دیدگاه‌های اندیشمندان و پژوهشگران راست گرا و چپ گرا در اسرائیل نیز به یک اندازه و همچنین به گرایش‌های افکار عمومی اسرائیل نفوذ یافته است به گونه ای که سازش از فهرست گزینه‌هایشان حذف شده و دیگر مورد حمایت عمومی قرار ندارد.

کما اینکه عقب نشینی از اراضی تحت سیطره رژیم اسرائیل دیگر مورد قبول افکار عمومی نیست آن هم در سایه ارزیابی‌های منفی که از نتایج عقب نشینی اسرائیل از جنوب لبنان و نوار غزه شده است علاوه بر اینکه مراکز مطالعاتی اسرائیل طی سال‌ها به انتشار مطالبی در ترویج بی فایده بودن صلح پرداخته اند و اینکه طرف‌های عربی برگه‌های خوبی برای مذاکره ندارند و امتیازاتی نمی‌دهند که در نتیجه آن اسرائیل در مقابل عقب نشینی دستاوردهایی حاصل کند.

2- سیاست‌های شتابزده اسرائیل برای یکسره کردن تکلیف مناقشه: اسرائیلی‌ها بدون در نظر گرفتن منافع و هزینه‌ها در اتخاذ سیاست‌های خود تمایل دارند مسائل مورد اختلاف را سریعا یکسره کرده بدون اینکه حاضر به امتیازدهی شوند و این تفکر بر اذهان نخبگان سیاسی اسرائیل مسلط است از همین رو بود که اسرائیل از جدایی کردستان عراق حمایت کرد و هر گونه به تاخیر انداختن تدابیر جدی از بیم پیامدهایش را بی فایده دانست در حالی که اوضاع منطقه ای برای اتخاذ چنین اقداماتی مناسب نیست و با همین منطق اسرائیل بر اجرای تصمیم انتقال فوری و بی تاخیر سفارت آمریکا به قدس اشغالی اصرار دارد به گونه ای که با تحمیل واقعیت جدید آمادگی خود را برای مقابله با پیامدهای امنینی چنین تصمیمی بیش‌تر می‌کند.

3- فرصت «وجود بحران های منطقه»: بر خلاف همه کشورهای منطقه اسرائیل بحران‌های پیچیده و تنش‌ها در خاورمیانه را فرصتی تاریخی برمی‌شمرد و بر اساس ارزیابی‌های اسرائیل بحران‌های منطقه موجب شده که دیگر مساله فلسطین در راس اولویت‌های سیاست‌های منطقه‌ای نباشد و تهدیدهای امنیتی در سایه حضور حزب الله لبنان در جنگ سوریه به حاشیه کشیده شده به گونه ای که حزب الله ترجیح می‌دهد آتش بس دراز مدت آن با اسرائیل ادامه داشته باشد و همین رویه را حماس در پیش گرفته کما اینکه تهدید ایران منجر به بروز نزدیکی نسبی بین اسرائیل و قدرت‌های منطقه‌ای شده تا به مقابله با این تهدیدها بروند آن هم در چارچوب تلاش هایی که تل آویو برای ایجاد نظام امنیتی منطقه ای در خاورمیانه بکار بسته است.

اسرائیل درصدد بهره برداری از این اوضاع و پیشبرد تصمیم انتقال سفارت آمریکا به قدس در گیر و دار بحران‌های منطقه‌ای است تا در اوضاع برآشفته‌ای که نخبگان و عموم ملت‌های عربی با آن روبرو هستند تکلیف قدس را به نفع خود یکسره کند.

4- ضعف انتظارها از تشدید تنش‌ها: اسرائیل توقع ندارد که انتقال سفارت آمریکا به قدس با واکنش‌هایی غیرقابل کنترل روبرو شود با وجود اینکه آمادگی‌های نظامی فشرده‌ای را هم در این زمینه خواهد داشت بر اساس برخی ارزیابی‌های اسرائیل واکنش‌های قابل انتظار به این تصمیم محدود خواهد بود، چیزی که نخست وزیر اسرائیل در جلسه کمیته امور خارجی و امنیت کنست در چهارم دسامبر 2017 اظهار داشت، او گفت: نیروهای امنیتی به خوبی می‌دانند چه کار کنند هیچ داده‌ای حاکی از بروز تنش‌های احتمالی نیست».

همین حرف را عاموس یادلین، رئیس سابق سرویس اطلاعات نظامی اسرائیل نیز یادآور شد او گفت: « فلسطینیان، اعراب و ترکیه، اسرائیل را با تفنگ خالی تهدید می‌کنند» و توجیه او سرگرمی افکار عمومی کشورهای عربی به مسائل مربوط به درگیری‌های منطقه و تنش‌ها در یمن، سوریه و لبنان بود.

5- اسرائیل معتقد است که تصمیم آمریکا صرفا یک اقدام نمادین است چون اسرائیل در واقع شهر را تحت تسلط خود دارد و کنگره آمریکا در سال 1995 حکم مشروعیت سفارت آمریکا در قدس را تصویب کرد اگرچه روسای جمهور آمریکا در 22 سال گذشته هر شش ماه یک بار اجرای این قانون را به صورت روتین به تعویق انداخته‌اند اما کنسولگری آمریکا در قدس غربی همان نقشی را که یک سفارتخانه دارد، ایفا می‌کند.

«نیر برکات»، شهردار قدس اشغالی نیز بر این قول صحه گذاشت، او اظهار داشت: «انتقال سفارت آمریکا در اسرائیل از تل آویو به قدس اشغالی می‌تواند ظرف دو دقیقه انجام شود»، منظور وی این بود که کنسولگری آمریکا در قدس غربی مقر موقت سفارت آمریکا شود تا زمانی که مقر جدید تاسیس شود.

مرکز مطالعاتی المستقبل در پایان آورده است: به طور خلاصه باید گفت موضع اسرائیل در خصوص انتقال سفارت آمریکا به قدس اشغالی ادامه سیاست ثابت اسرائیل در مشروعیت بخشی و تثبیت تسلط آن بر این شهر اشغالی است آن هم بر مبنای ادعاهای تاریخی و دینی که از ابتدای اشغال سرزمین های فلسطینی مطرح و طی چندین دهه در اذهان جمعی نخبگان اسرائیل رسوخ پیدا کرده است؛ همین امر محاسبات تل آویو درباره قدرت خود برای مهار پیامدهای چنین تصمیمی را تقویت کرده است بخصوص در سایه قدرتی که در تحمیل واقعی سیطره خود بر قدس داشته است و سطح اعتراضات منطقه ای به سیاست‌های آن در تحمیل سلطه خود بر قدس و تغییر بافت جمعیتی آن تنزل پیدا کرده است.